دلواپسی نشریات اقتصادی برای بازی‌های آماری دولت

سانسور یا انتشار آمارهای اقتصادی مغلوط و کم‌اعتبار موجب ابراز نگرانی نشریات اقتصادی شده است.

روزنامه اصلاح‌طلب تعادل در این زمینه نوشت: مرکز آمار در واپسین روزهای سال بالاخره متقاعد شد تا آمار رشد اقتصادی فصلی را در خلاصه‌ترین قالب ممکن ارائه دهد. اگرچه پوشاندن چهره غم‌زده اقتصاد در سال 94 دیگر کارساز نیست اما این رفتار سیاسی با تعدادی رقم و عدد معنادار، رسمی نامبارک است. واقعیت‌های اقتصاد ایران واضح‌تر از آن است که بتوان با چنین راه‌حل‌هایی آنها را از قضاوت و تحلیل ناظران دور نگه داشت. در هر صورت مقایسه آمار 9 ماهه با آمار 6 ماهه نشان می‌دهد که هر 3 بخش کشاورزی، صنعت و خدمات در 3 ماهه سوم،‌ به طرز قابل توجهی عقب‌نشینی داشته‌اند و با آنکه در آمار منتشره اعلام نشده اما رشد اقتصاد در فصل پاییز منفی بوده است. روندی که با خاموش شدن موتور محرکه رشد اقتصاد از زمستان سال 93 آغاز شده بود حداقل در 3 فصل اول سال 94 هم ادامه داشته و احتمالاً به فصل چهارم نیز خواهد کشید. حتی اگر فرض کنیم فصل چهارم با معجزه برجام و در بخشی از لایه‌های اقتصادی بتواند مانند میانگین 9 ماهه عمل کند ولی نهایتاً با توجه به اینکه آماری که تاکنون منتشر شده بدون احتساب نفت است تنها گزینه پیش روی اقتصاد ایران، پیش‌بینی صندوق بین‌المللی پول است. این نهاد معتبر بین‌المللی در اواسط سال جاری پس از ارسال یک تیم کارشناسی به ایران رشد اقتصادی ایران را بین مثبت و منفی 0/5 درصد ارزیابی کرد و اکنون شواهد داخلی نیز مؤیدآن ادعاست.

این روزنامه خاطرنشان کرد: فارغ از اینکه این میزان از رشد منطقی یا غیرمنطقی است و اینکه چه کسانی مقصرند باید به یک خلأ در نظام تصمیم‌گیری اقتصادی در ایران اشاره کرد. خلأ بزرگی که از نبود اطلاعات و داده‌های به روز به وجود آمده تأثیر مهمی بر هدایت درست اقتصاد از سوی سیاست‌گذاران خواهد گذاشت. داده‌هایی که امروزه نامنظم و با قالب‌های دلبخواهی منتشر می‌شود چندین ماه قبل از سوی ناظران حرفه‌ای گزارش شده بود اما شنیدن آن از سوی نهادهای داخلی معنا و مفهوم دیگری دارد. مرکز پژوهش‌های مجلس هم چندی پیش در گزارشی سامانه‌های اقتصادی موجود در ایران را به تندی به باد انتقاد گرفت و در تحلیلی تفصیلی، ناکارآمدی این سامانه‌ها را به رخ کشید. حال این سؤال مطرح است که بدون آمار و اعداد یا حتی به انحصار کشیدن آگاهی از آنها، که رسمی دیرینه است می‌توان به تصمیم‌های اقتصادی اعتماد کرد؟ واقعیت تلخ این است اگر نتوانیم در لحظه برآورد درستی از وضعیت موجود کشور داشته باشیم نمی‌توان تصمیم‌های بهینه گرفت. وقتی هم از بهینگی دور می‌شویم به این معناست که به ناچار سردر راه انجام کارهای کوچک با هزینه‌های بزرگ نهاده‌ایم.

از سوی دیگر روزنامه دنیای اقتصاد در تحلیلی خاطرنشان کرد: در حالی که بانک مرکزی تاکنون گزارشی از میزان رشد اقتصادی در سال جاری ارائه نداده است، مرکز آمار برای سومین فصل پیاپی عدد رشد اقتصادی را مثبت اعلام کرد. این در حالی است که برخی برآوردهای غیررسمی نشان می‌دهد تولید ناخالص داخلی در فصول گذشته نرخ‌های رشد منفی را تجربه کرده است. اما مرکز آمار رشد اقتصادی 9 ماه نخست سال 1394 را به میزان 0/7 درصد اعلام کرد. البته مرکز آمار از رشد منفی صنعت و خدمات در 9 ماه ابتدایی امسال خبر داد.

این آمارها همچنین حاکی از این است که نرخ رشد سرمایه‌گذاری در سه فصل ابتدایی سال جاری به میزان قابل توجهی منفی بوده که می‌تواند اثرات نامطلوبی بر رشد اقتصادی کشور در سال‌های آتی داشته باشد. موضوع دیگر این است که پیش از این برخی گمانه‌زنی‌ها، از منفی بودن نرخ رشد اقتصادی کشور در بهار و تابستان و ابراز امیدواری برای مثبت شدن رشد در دو فصل پایانی سال حکایت داشت. با این حال، گزارش مرکز آمار حاکی از مثبت بودن نرخ رشد اقتصاد در هر 3 فصل ابتدایی سال بوده است.

نکته قابل توجه در گزارش مرکز آمار، این موضوع است که نرخ رشد اقتصادی اعلام شده در این گزارش برای 6 ماه نخست سال،‌حتی با اعلام شفاهی قبلی رئیس این مرکز که در آبان ماه سال جاری منتشر شده بود هم بعضاً همخوانی ندارد. ریاست این نهاد که تحت نظر سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی فعالیت می‌کند، در آبان ماه سال جاری نرخ رشد اقتصادی 6 ماهه را به میزان یک درصد اعلام کرده بود. حال آنکه آمارهای مندرج در گزارش جدید می‌گوید نرخ رشد 6 ماهه به میزان 0/7 درصد بوده است و نرخ‌های رشد بخش‌ها نیز با اعلام قبلی آبان‌ماه متفاوت بوده است.