بررسی اندیشه‌های سلفی ـ تکفیری و تفاوت‌های داعش با سایر گروه‌های تروریستی

۱ـ این گروه چه اندیشه‌ای دارد و چه اهدافی را دنبال می‌کند؟

۲ـ تفاوت داعش با سایر گروه‌های تروریستی چیست که این‌گونه رشد و توسعه یافته است و به صدر اخبار مربوط به اقدامات تروریستی تبدیل شده است؟

برای یافتن پاسخ این پرسش‌ها تلاش شده است تا ابتدا با اندیشه سلفی و تکفیری آشنا شده و سپس تفاوت‌های عمده داعش و سایر گروه‌های تروریستی بیان شود.

سلفی و تکفیری

پس از سیطره و استعمار کشورهای اسلامی از سوی استعمارگران و عقب‌ماندگی جهان اسلام در برابر استثمار جهان غرب، این سؤال ذهن مسلمانان را به خود مشغول کرد که چرا عقب مانده‌ایم و چه باید بکنیم؟

سؤال خوبی برای وضعیت پیش آمده بود که حاکی از ایجاد زمینه‌های بیداری در جهان اسلام بود. اندیشمندان اسلام‌گرای شیعه و سنی به این پرسش، پاسخ‌های متعددی دادند که راز عقب‌ماندگی ما، فاصله گرفتن از اسلام واقعی و شخص نبی مکرم اسلام(ص) است؛ ولی در نظریه‌پردازی اختلاف وجود داشت.

گروهی از اهل تسنن در نظریه‌پردازی خود با برشمردن تفوقی که در صدر اسلام بود؛ آن دوران را دوره طلایی اسلام دانسته و خواستار بازگشت به آن دوران شده‌اند و در نظریه‌پردازی این بازگشت از شیوه‌های اعتدالی تا افراطی مشاهده می‌شود.

بیشتر نظریه‌هایی که این گروه ارائه داده است؛ بازگشت به دوران صدر اسلام است و به همین دلیل به ایشان سلفی می‌گویند؛ آنها پیاده کردن شیوه زندگی پیامبر اسلام و سلوک صحابه را به منزله راهکار ارائه می‌دهند.

چیزی که در اخوان‌المسلمین مصر مشاهده می‌شود و اگرچه در اصل سلوک صحابه اختلاف‌هایی وجود دارد؛ ولی بیشترین مشکل به آنجایی باز می‌گردد که در شکل افراطی در ظاهر امور نیز خواهان بازگشت هستند و با مظاهر تمدنی مخالفند و این شکل افسارگسیخته نظریه‌پردازی سلفی‌گرایانه است.

اما شاخه عملیاتی این اندیشه معتقد است؛ اسلام از اصل خود منحرف شده است و اعتقادات مسلمانان اعم از شیعه و سنی کافرانه و شرک‌آمیز است و باید اسلام خالص و بدون بدعت و شرک شکل بگیرد. آنها خود را تابع چنین اسلامی می‌دانند و جهاد می‌کنند؛ دست به سلاح و اقدامات خشن و حرکات تروریستی می‌زنند تا به هر وسیله‌ای ولو جنایت همه جهان اسلام را با خود همراه کنند تا اندیشه آنها را بپذیرند و از همین رو به آنها گروه‌های تکفیری می‌گویند. گروه‌های داعش در جهان اسلام، جبهه النصره در سوریه، جندالاسلام در ایران، طالبان در افغانستان، صحابه در پاکستان، القاعده در کشورهای اسلامی ـ عربی، بوکوحرام در نیجریه، الشبابدر سومالی، ابوسیاف در فیلیپین و... گروه‌های تکفیری هستند.

در این میان وهابیت را می‌توان در قالب سلفی افراطی و تکفیری جای داد. وهابیت سعودی با اندیشه‌های تکفیری در طول تاریخ خود به جنایات فراوانی دست زدند و اکنون به دلیل اینکه قالب دولتی گرفته‌اند. برخی ملاحظات را مد نظر قرار می‌دهند و اهداف خود را به طور نظام‌مند دنبال می‌کنند. هم ‌اکنون نیز به منزله پشتیبانی مالی، تسلیحاتی و اطلاعاتی گروه‌های تروریستی فعال هستند و ریشه‌های اعتقادی بسیاری از گروه‌های تکفیری در حوزه‌های علمیه وهابی و تحت حمایت عربستان سعودی شکل گرفته است.

اما از این واقعیت نباید غافل شد که شکل‌گیری چنین اندیشه‌های افراطی، خاستگاه استعماری داشته و دولت‌های استعماری نیز منافع خود را در اختلاف‌افکنی و دشمن‌سازی در داخل جهان اسلام دیده و سیاست‌های خود را با شکل‌گیری و هدایت گروه‌های تروریستی ـ تکفیری دنبال می‌کنند.

بنابراین سلفی‌گری به بازگشت به دوران صدر اسلام اعتقاد داشته و اندیشه افراطی آن بر ظاهر اسلام و سبک و سیاق زندگی در آن دوران تکیه دارد. تکفیری شاخه عملیاتی این اعتقاد است که می‌کوشد تا سر حد اعمال خشونت، زمینه تبعیت از خود و اندیشه‌های خود را با کافر دانستن دیگر مذاهب اسلامی فراهم کند.

داعش و گروه‌های تکفیری

القاعده مبنا و پیشتاز گروه‌های تکفیری معاصر است که بنیانگذار آن «بن لادن» بوده و تا جایی که توانسته و زمینه مهیا بوده است؛ در کشورهای اسلامی ـ عربی شکل گرفته و فعالیت تروریستی داشته است. با کشته شدن رئیس شاخه عراقی این گروه، پس از کشته شدن چند سرکرده دیگر، ابوبکر بغدادی به عنوان نفر اول این گروه جایگزین شد که اهداف بلندتری داشت تا جایی که از شاخه اصلی خود، یعنی القاعده منفک شد و گروه تکفیری داعش را شکل داد؛ گروهی که با طرح اولیه دولت عراق و شام وارد عرصه جنایت و کشتار شد و دامنه خود را با شیوه‌های مختلف گسترش داد.

این گروه تفاوت‌های زیادی با سایر گروه‌های تروریستی دارد؛ از عضوگیری و استفاده از زنان در ساختار اجرایی تا آموزش کودکان برای جهاد انجام حرکت‌های تروریستی و...؛ اما اگر بخواهیم به مهم‌ترین تفاوت این گروه با سایر گروه‌های تروریستی هم‌مسلک اشاره کنیم، به سه جمله می‌رسیم:

۱ـ ساختار حاکمیتی و اندیشه گسترش حاکمیت بر جهان اسلام

۲ـ بین‌المللی بودن اعضا

۳ـ فعالیت‌های رسانه‌ای ـ تبلیغاتی

این گروه فراتر از گروه‌های تروریستی که دامنه محدود به چند شهر یا روستا دارند و حرکات عمدتاً ایذایی برای دولت‌ها انجام می‌دهند و در این حوزه تخصص دارند؛ ساختاری دارد که می‌تواند به سرعت حاکمیت خود را بر شهرها و روستاها اعمال کند از تشکیلات قانونگذاری، اجرایی و قضایی گرفته تا پلاک کردن خودروها و گذرنامه‌ها و تعویض کتب درسی مطابق آموزه‌های تکفیری و مراودات اقتصادی و حتی قانونگذاری و حکمیت و... .

این ساختار ناشی از باور ایجاد حاکمیتی یکسان در جهان اسلام بر اساس باورهای سلفی است که در آن هیچ مذهبی به غیر از مذهب آنها مورد پذیرش نیست؛ از این رو نام و نقشه خود را پس از اشغال قسمتی از عراق از داعش(دولت عراق و شام)به دا(دولت اسلامی) و از نقشه انضمام عراق و شام به کل جهان اسلام تغییر دادند و ابوبکر بغدادی خود را خلیفه مسلمین خواند و از گروه‌ها و دولت‌ها خواست که با او بیعت کنند.

چنین ساختار و اهدافی در هیچ‌یک از گروه‌های تروریستی مشاهده نمی‌شود. سایر گروه‌های تروریستی به عملیات‌های تروریستی در داخل مرزهای مشخص محدود هستند که عموماً حرکت‌های ایذایی انجام می‌دهند و تصور اقبال عمومی و سیطره بر دولت‌هایی که بر آنها شوریده‌اند؛ بعید است.

در این نقشه مرزبندی ولایات داعش پس از حاکمیت بر جهان اسلام تصویر شده است:

دومین مشخصه داعش ترکیب اعضای آن است در حالیکه گروه‌های تروریستی عمدتاً از اتباع کشور خود تشکیل می‌شوند و فرامرزی نیستند؛ می‌توان گفت که ترکیب و تنوع اعضای داعش متنوع‌ترین ترکیب در گروه‌های تروریستی است و حتی سابقه این تنوع ملیت در هیچ کشوری مشاهده نشده است.

اعضای این گروه از آمریکا و اروپا گرفته تا آفریقا، قاره آسیا و استرالیا، به ویژه جهان اسلام نیرو دارد؛ نیروهایی که با زبان‌های مختلف قومیت‌ها و نژادهای گوناگون در این گروه جذب شده‌اند. به همین دلیل، داعش به راحتی هر کشوری را تهدید می‌کند و تهدید این گروه تروریستی جدی گرفته می‌شود؛ چراکه نشان داده است، اعضای آن در کشور مقصد می‌توانند امنیت را با اقدام تروریستی به چالش بکشانند. حال این کشور فرانسه باشد یا بلژیک یا هر کشوری که اتباعش در داعش فعال هستند.

البته اقدامات مقطعی و بعضاً حمایتی دولت‌های غربی در قبال تروریسم، شائبه طراحی قبلی این‌گونه حرکات تروریستی از سوی سرویس‌های اطلاعاتی همان کشورها را تقویت می‌کند. البته آمار مختلفی از تعداد اتباع کشورهای جهان حاضر در داعش ارائه می‌شود؛ ولی در هر صورت کمترین آمارها نیز به نسبت گروه‌های تروریستی دیگر قابل توجه است و در این نقشه یکی از آمار‌ها در نقشه‌ای ارائه شده است:

اما سومین شاخصه مهم داعش فعالیت‌های رسانه‌ای و تبلیغاتی این گروه است؛ به گونه‌ای که در رأس اخبار مربوط به اقدامات تروریستی قرار گرفته و در شناخت خود به نسبت سایر گروه‌های تروریستی پیشی گرفته است.

با وجود قدمتی که گروه‌های تروریستی القاعده یا طالبان دارند؛ داعش توانسته است معروف‌تر و مشهورتر جلوه کند و این معروفیت خود را مرهون فضای تبلیغاتی است که از آن بهره می‌برد.

فیلم‌برداری از فتوحات داعش و انتشار سریع جنایت‌های متنوع و منزجرکننده در جهان، بهره‌برداری ویژه این گروه تکفیری صهیونیستی از فضای مجازی است که به کمک آن توانسته‌ است خود را گروه تروریستی بی‌رحم، دارای برنامه و توانایی رویارویی با قدرت‌ها نشان دهند. موضوعی که در اشغال سریع برخی از مناطق و بیعت برخی از گروه‌های تروریستی با سرکرده داعش مؤثر بوده است.

انتهای پیام/