ایران و عربستان؛ چالش خاورمیانه

عربستان سعودی را اگر نگوییم مهم‌ترین اما بی‌گمان یکی از اصلی‌ترین حامیان گروه‌های‌تروریستی است که طی این سال‌ها همواره ماوایی امن برای رهبران و کادرهای گروه‌های بنیادگرا و تکفیری بوده و هست. جنگ یمن و بحران سوریه نیز زمینه‌ای شد برای حضور هر چه گسترده‌ و مستقیم‌تر سعودی‌ها در بحران خاورمیانه.

روابط ایران و عربستان نیز در مسیر همین بحران‌ها همواره پرتنش بوده است، چه اینکه برخورد سعودی‌ها با زائران ایرانی در طی همه این سال‌ها خود نمودی از نگاه آل سعود به ایران است. رویکرد عربستان در سخنان گاه‌بیگاه مقامات سعودی تجلی یافته و نشان‌دهنده مواضع آل سعود در رویارویی با ایران است.

اظهارنظرهای سیاسی مقامات سعودی محدود به روابط مستقیم ایران و عربستان نیست و دامنه این قبیل برخوردها به روابط ایران با سایر کشورهای منطقه نیز کشیده شده است. در همین راستا سخنان «عادل الجبیر» درباره روابط ایران و عراق واکنش‌های متعددی را برانگیخت.

عربستان بزرگترین عامل بی‌ثباتی عراق، منطقه و جهان است

«حسین جابری انصاری» در پاسخ به اظهارات وزیر امور خارجه عربستان درباره روابط جمهوری اسلامی ایران و عراق گفت: «ملت عراق برای تشخیص منافع و دوست و دشمن خود نیازی به اظهارات وزیر خارجه کشوری ندارد که در کمتر از یک دهه‌ونیم اخیر، بزرگترین عامل و حامی بی‌ثباتی و حمایت از ‌تروریسم در عراق، منطقه و جهان بوده است.

سخنگوی وزارت امور خارجه افزود: «حضور مستشاران نظامی ایران در عراق تحت فرماندهی سردار قاسم سلیمانی به درخواست دولت قانونی این کشور و برای مبارزه با‌تروریست‌ها و افراط‌گرایانی است که عراق و منطقه را با بی‌ثباتی و ناامنی مواجه کرده‌اند.»

جابری انصاری از عادل جبیر خواست به‌جای تلاش در جهت فریب افکار عمومی و تحریف واقعیت‌ها، فراموش نکند که کشورش هم اینک و در سطح بین‌المللی به عنوان اولین و خطرناکترین حامی‌تروریسم و گسترش ناامنی در جهان شناخته می‌شود.

سعودی‌ها هیچ تعهدی برای حفظ کرامت و امنیت زائران نمی‌دهند

در همین خصوص «احمد خاتمی» خطیب جمعه تهران نیز در خطبه‌های نماز جمعه این هفته با اشاره به کارشکنی سعودی‌ها برای رایزنی در موضوع حج گفت: حکام سعودی با وجود اعزام هیات ایرانی برای حل مشکل زائران ایرانی خانه خدا سنگ‌اندازی می‌کنند و هیچ تعهدی برای حفظ کرامت و امنیت زائران ما نمی‌دهند.

وی افزود: حکام جاهل سعودی در این زمینه همچنان لجبازی می‌کنند و در برابر خواسته‌های به‌حق ملت ایران بی‌تفاوت هستند.

تلاش عربستان برای جلوگیری از ورود ایران به بازارهای جهانی

سخنان مقامات ایرانی در خصوص کارشکنی‌های عربستان درباره ایران در حالی گفته می‌شود که بلومبرگ هم در گزارشی نوشت: «عربستان در تلاش است تا از ورود ایران به بازارهای جهانی جلوگیری کند.»

به نقل از بلومبرگ، عربستان سعودی با تشویق هم‌پیمانان عربی خود در منطقه در تلاش است تا از تسهیل روابط اقتصاد جهان با ایران جلوگیری کند و مانع سرازیر شدن سود حاصل از برجام به ایران شود. بر اساس این گزارش، عربستان که در توقف مذاکرات هسته‌ای ایران و قدرت‌های 1+5 ناکام ماند، طرح جایگزین (پلان‌بی) خود را در راستای عدم دریافت سود حاصل از این توافق به ایران طرح‌ریزی کرده است.

عربستان ماه گذشته در جریان نشست فریز نفتی از ایجاد ثبات در قیمت نفت منصرف شد، چرا که چنین رویکردی به افزایش سهم رقبای او در تولید و عرضه نفت در بازار ختم می‌شد. بلومبرگ در گزارش خود یکی از تلاش‌های عربستان سعودی برای عقب نگه‌داشتن ایران در بازارهای جهانی را عدم قطعیت بانک‌های اروپایی در انجام معامله با ایران به دلیل ‌ترس از تحریم‌های آمریکا علیه ایران دانسته است.

به گفته یکی از اساتید دانشگاه جرج تاون، توافق بر سر وضعیت جدید ایران در منطقه، چه به عنوان یک بازیگر موثر منطقه‌ای یا به عنوان یک بازیگر منزوی در منطقه چند سال به طول می‌انجامد. او تاکید می‌کند عربستان به عنوان یکی از طرفداران انزوای ایران در جهان احتمالا توفیقی به دست نخواهد آورد.

موضع عربستان در نشست استراتژیک روسیه و شورای همکاری خلیج فارس

به نظر می‌رسد رویارویی ایران و عربستان همچنان ادامه دارد و عربستان قصد دارد از همه ابزارهایی که در اختیار دارد بهره بگیرد. در این میان بحران سوریه یکی از مهم‌ترین زمینه‌هایی است که عربستان با نقش‌آفرینی در آن قصد دارد نمایشی از نفوذ و قدرت خود را به رخ بکشد.

در همین زمینه در حاشیه چهارمین نشست استراتژیک روسیه و شورای همکاری خلیج فارس که روز پنجشنبه در مسکو برگزار شد، عادل جبیر، وزیر خارجه عربستان در کنفرانس مطبوعاتی با سرگئی لاوروف، همتای روسی خود گفت: «ما و روسیه نتوانستیم اختلاف درباره سرنوشت بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه را حل کنیم، اما این مسئله مانع از مشورت و گفت‌وگو ما با مسکو برای پیشبرد این مسئله نمی‌شود.»

وی به وجود اختلاف میان دو طرف درباره هیات مخالفان اشاره و تاکید کرد که شورای همکاری خلیج فارس هیات ریاض را تنها هیات نماینده مخالفان در مذاکرات می‌داند اما موضع مسکو با موضع آنها تفاوت دارد.وزیر خارجه عربستان هم‌چنین در گفت‌وگو با روسیا الیوم مدعی شد: «آنچه که موجب ناخرسندی و نارضایتی ماست احترام نگذاشتن ایران به اصل حسن همجواری است.» وی تاکید کرد که موضع کشورش نسبت به سرنوشت اسد تغییر نکرده و وی باید برکنار شود.

اقتصاد ایران پویاتر از عربستان است

در همین حال دکتر «علی خرم» در گفت وگو با همدلی عنوان کرد: «به نظر من عربستان سعودی این میزان برش و کارایی را ندارد که بتواند جلوی بازارهای ایران را بگیرد چرا که نه تولیدکننده است و نه صادرکننده تکنولوژی و نه قدرتی اقتصادی در منطقه یا جهان به شمار می‌آید. ممکن است عربستان دست به برخی اقدامات تخریبی بزند، اما آن‌قدر قدرت ندارد که بتواند جلوی بازارهای ایران را بگیرد. ایران بیش‌تر از عربستان این توانایی را دارد، چرا که از اقتصادی پویاتر و صنعتی‌تر برخوردار است.»

وی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به گزارش بلومبرگ به «همدلی» گفت: «ایران قادر است کالا تولید و صادر کند و می‌تواند صادرکننده تکنولوژی و صنعت باشد. حتی ایران این قدرت را دارد که صادرکننده ابزارهای نظامی باشد، در حالی که عربستان در عرصه نظامی فقط واردکننده است. از این جهت به عقیده من در این بحث و در گزارش بلومبرگ اندکی غلو و مبالغه شده است.»

تلاش سعودی‌ها برای ضربه زدن به ایران

در تشریح این بحث دکتر «علی بیگدلی» هم در گفت‌وگو با همدلی عنوان کرد: «از زمانی که سلطان سلمان و طیف سیاسی او در عربستان بر سر کار آمد از سویی به دلیل وهابی‌گری و تعصبات ضدشیعی‌شان و از طرف دیگر به‌خاطر روابط نزدیکی که عادل الجبیر با مقامات آمریکایی و برخی وزرای آن کشور دارد، دشمنی با ایران را شدت بخشیدند. نخستین هدف سعودی‌ها هم این بود که از رشد شیعی‌گری در منطقه جلوگیری کنند و در این مسیر از تمام ابزارشانبر عیله ایران استفاده کرده و می‌کنند.

مساله سفارت عربستان در تهران و کنسولگری در مشهد نیز بهانه‌ای به‌دست آنان داد تا علناً به خصومت و دشمنی برخیزند، ضمن اینکه حادثه منا هم مسائل را بیش از پیش پیچیده کرد. مجموعه این‌ها شرایطی ایجاد کرده است که امروز به این نقطه رسیدیم که می‌بینیم عربستان تمام و کمال در برابر ما ایستاده است و از تمام توانش برای کارشکنی و ضربه زدن به ایران استفاده می‌کند. به نظر من در این مسیر هم موفق شدند تا حدی ما را در انزوای سیاسی قرار دهند. با این حال ممکن نیست این وضع ادامه پیدا کند و به‌رغم آنکه عربستان از تمام توانش برای ضربه‌زدن به ایران استفاده کرده است اما هنوز موفق نشده به اهدافش دست یابد.»

بیگدلی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به مواضع آمریکایی‌ها نسبت به عربستان یادآور شد: «آقای اوباما چند ماه گذشته در یکی از مصاحبه‌هایش اعلام کرد که مشکل عربستان ایران نیست، بلکه ساختار سنتی و کهنه سیاسی آن کشور است که نیاز به بازسازی و اصلاح دارد. جان کری هم در اظهاراتی شبیه به این عنوان کرد که عربستان نمی‌تواند تا همیشه به اتکای آمریکا در عرصه سیاست منطقه و جهان ظاهر شود. به نظر من با در نظر گرفتن مجموعه این مسائل و با توجه به اینکه رابطه ایران و عربستان به لحاظ خصومت در حد اشباع است، فکر می‌کنم این وضعیت نمی‌تواند ادامه داشته باشد و می‌توان با استفاده از کشورهای خارجی به‌ویژه آمریکایی‌ها روزنه‌ای برای تغییر این وضعیت گشود.»

http://hamdelidaily.ir/?newsid=11763

ش.د9500427