چابهار در کانون نگاه جهانی

موافقتنامه تأسیس دالان حمل و نقل و گذر بین‌المللی چابهار بین ایران، هند و افغانستان که در خلال سفر نخست وزیر هند و رئیس جمهوری افغانستان به تهران امضا شد با بازتاب های بسیاری در محافل سیاسی و رسانه‌ای جهان همراه بود. در حالی که امضای این توافقنامه که امکان دسترسی هند را از طریق افغانستان به آسیای میانه و متقابلاً اتصال افغانستان به هند را از طریق دریا فراهم می‌کند، از سوی رسانه‌های غربی سرآغاز رقابتی تقابل جویانه میان شرکای اقتصادی ایران از جمله هند و پاکستان در منطقه تعبیر شد، مخالفت هایی را هم از سوی برخی نمایندگان کنگره امریکا برانگیخت تا جایی که شماری از سناتورهای امریکایی معاون وزیر خارجه امریکا در امور آسیای جنوبی و مرکزی را به جلسه کنگره فراخواندند تا به ادعاهایی که در مورد نقض احتمالی تحریم‌های بین‌المللی در نتیجه توسعه ‌بندر چابهار توسط هند مطرح شده بود، پاسخ دهد.

« نیشا بیشوال» با حضور در این جلسه و در پاسخ به این نگرانی‌ها گفته است هرچند دولت امریکا این قرارداد را بررسی خواهد کرد اما اذعان کرد که هند به مسیرهای تازه تجاری از جمله از طریق ایران نیاز دارد. این مقام وزارت خارجه امریکا گفت:‌ «ادامه محدودیت هایی که در زمینه کار با ایران وجود دارد را به روشنی با هند مطرح کرده ایم. ما باید جزئیات قرارداد مربوط به چابهار را بررسی کنیم تا ببینیم چارچوب‌ها را رعایت می‌کند یا نه.»

او با بیان اینکه روابط هند با ایران عمدتاً بر مسائل اقتصادی و انرژی متمرکز است و دولت اوباما نیاز هند به مسیر تجاری را درک می‌کند، افزود: «از نقطه نظر هند، ایران دروازه‌ای به سوی افغانستان و آسیای مرکزی است. این کشور نیازمند دسترسی به این منطقه است،‌ درحالی که فعلاً از آن محروم است.» این مقام وزارت خارجه امریکا گفت «تاکنون هیچ نشانه‌ای از همکاری هند با ایران در زمینه‌های حساس مثل حوزه‌های نظامی که ممکن است باعث نگرانی امریکا شود ندیده است.»

در جریان سفر رئیس جمهوری افغانستان و نخست وزیر هند به ایران که روز دوشنبه هفته جاری صورت گرفت، سه کشور موافقتنامه اقتصادی سه جانبه توسعه‌بندر چابهار در جنوب شرقی ایران را به ارزش 500 میلیون دلار امضا کردند. نارندرا مودی، نخست وزیر هند، این قرارداد را گامی مثبت برای امنیت و ثبات و توسعه اقتصادی منطقه عنوان کرده است. چه آنکه کشورش می‌خواهد با توسعه این بندر، صادرات و دسترسی خود به بازارهای افغانستان و آسیای میانه را افزایش دهد؛ مسیری که در حال حاضر به دلیل اختلافاتی که میان دهلی و اسلام آباد وجود دارد از سوی پاکستان بسته است.

تحلیل متفاوت رسانه‌های غربی از توافق چابهار

قرارداد چابهار در حالی به امضا رسیده است که با دستیابی به برجام و برداشتن تحریم‌های اقتصادی علیه ایران و به رغم باقی ماندن برخی محدودیت‌های تجاری برای ایران به دلیل تحریم‌هایی که به بهانه‌ای غیر از موضوع هسته‌ای اعمال شده است، موجی از مناسبات تازه تجاری میان ایران و کشورهای بزرگ و تأثیرگذار منطقه آغاز شده است. گاردین با اشاره به اهمیت توسعه‌بندر چابهار در مناسبات ژئوپلیتیک منطقه این گونه نوشت که« این گذرگاه با دور زدن پاکستان سبب توسعه مناسبات تجاری میان کشورهای آسیای مرکزی و جنوبی خواهد شد.»

«امریکن اینترست» نیز در تحلیلی، توافقات تازه تهران و دهلی را در حالی که پاکستان تلاش می‌کند قراردادهای مطلوب نفتی با تهران به امضا برساند، اختلاف انگیز توصیف کرده است. این رسانه امریکایی در گزارشی با اشاره به اینکه هند از اینکه چین روابطش با پاکستان را تقویت کرده راضی نیست،‌ آورده است: «مودی به دنبال فرصتی بوده تا با ایران در زمینه‌ بندری موازی همکاری کند. تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران باعث به چالش درآمدن برنامه‌های هند شد. حالا که این تحریم‌ها کاملاً برداشته شده، دهلی نو مشکل چندانی برای همکاری تجاری با ایران ندارد اما این مسأله باعث می‌شود رابطه پاکستان با ایران پیچیده و به دور تازه‌ای از تقابل ژئوپولیتیکی در آسیا منجر شود.»

رقابتی که به ادعای این رسانه غربی ایران و هند در یک طرف و پاکستان و چین در طرف دیگر آن قرار دارند. این ادعاها در حالی است که بنا به گفته یک منبع آگاه ایرانی که نمی‌خواست نامش فاش شود، پاکستان و هند دو شریک مهم اقتصادی و سیاسی ایران به حساب می‌آیند و ایران برای حفظ رابطه سطح بالای خود با هر دوی این کشورها اهمیت بسزایی قائل است. او با بیان اینکه نباید در دام فضاسازی رسانه‌های غربی با هدف ایجاد اختلاف میان ایران و پاکستان افتاد، گفت:«ایران نه تنها وزن ارتباطی خود با هیچ از این کشورها را در مناسبات خارجی کم نمی‌کند بلکه به نوعی طی سال‌های اخیر تلاش کرده تا نقشی میانجیگرانه برای کاهش اختلافات هند و پاکستان داشته باشد.»

http://irannewspaper.ion.ir/newspaper/page/6222/3/133241/0

ش.د9500366