فرستاده ویژه در كرملین

(روزنامه شرق – 1394/11/13 – شماره 2511 – صفحه 1)

گروه سياست: مشاور مقام معظم رهبری، مسافر مسكو شد. علی‌اكبر ولایتی می‌گوید در این سفر «سیاست‌های راهبردی مقام معظم رهبری در نگاه به شرق» دنبال خواهد شد. آن‌چیزی كه بیش‌ازپیش، سیاست‌های ابتدایی پیروزی انقلاب را به یاد می‌آورد. سفر فرستاده ویژه رهبری به مسكو، اولین سفر یك مقام ایرانی بعد از اجرائی‌شدن برجام و توافق هسته‌ای ایران و كشورهای ١+٥ به مسكو است. این در حالی است كه اوایل آذرماه، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، در سفر به تهران با مقام معظم رهبری و رئیس‌جمهوری ایران دیدار كرد. درحالی‌كه بعد از توافق هسته‌ای ایران و ١+٥ و لغو تحریم‌ها، دروازه‌های غرب به روی ایران گشوده شد، برخی معتقدند كه ایران دیگر به همسایگان و یاران دوران تحریمش نیازی نخواهد داشت.

تركیه و چین بیش از دیگران لقب «یاران لغو دوران بن‌بست تحریم» را بر دوش می‌كشند اما روسیه نیز همیشه بر موضع رفیق سال‌های سخت پافشاری داشته‌ است.

اما در همه سال‌های ادعای رفاقت، مسكو در هیچ قطعنامه‌ای رأی مثبت خود را از دوستان شورای امنیت، دریغ نكرد درحالی‌كه در همان سال‌ها بدعهدی بر سر تحویل موشك اس- ٣٠٠ به ایران را پیشه كرد. با‌این‌حال تهران در همه مواضع رسمی خود بر رفاقت با مسكو تأكید داشت همان‌گونه كه میزبانی از پوتین در تهران به بهترین شكل ممكن انجام گرفت.

سوریه و مبارزه با تروریسم

اما این‌بار علی‌اكبر ولایتی به دعوت مؤسسه مطالعات استراتژیک روسیه راهی مسكو شده ‌است. به نظر می‌رسد مهم‌ترین چیزی كه اكنون روی میز مشترك دو كشور قرار خواهد داشت، موضوع سوریه و مبارزه با تروریسم در منطقه است. خود ولایتی درباره اهداف سفرش توضیح داده: «رابطه جمهوری اسلامی ایران با روسیه در تاریخ روابط دوجانبه بی‌سابقه بوده و در زمینه‌های مختلف ازجمله هسته‌ای، دفاعی و به‌ویژه همکاری‌های منطقه‌ای گسترش یافته و نمونه آن‌ را در ائتلاف ایران، روسیه، عراق و سوریه می‌توان دید». در ماه‌های گذشته و بعد از پایان مذاكرات هسته‌ای، ایران و روسیه ائتلافی جدید برای حمایت از اسد و مبارزه با تروریسم در سوریه تشكیل دادند كه عراق هم با آنها همراه شد.

به‌دنبال این ائتلاف بود كه روسیه حملات هوایی علیه مواضع داعش در سوریه را آغاز كرد و در دیگر سو، تهران حرارت مذاكره با كشورهای درگیر در مسئله سوریه را تندتر كرد؛ آن‌چنان كه با همراهی روسیه از تعیین ضرب‌الاجل برای پایان كار بشار اسد در بیانیه‌ مذاكره وین و نیویورك، پیشگیری كردند.

ولایتی پیش از سفر توضیح داده بود: «در این سفر و در ملاقات‌های مختلف با مقامات عالی در زمینه‌های سیاسی، امنیتی، همکاری‌های منطقه‌ای و موضوعات استراتژیک بحث و تبادل ‌نظر انجام می‌شود. همکاری‌های دو طرف، راهبردی و در حال گسترش بوده ضمن آنکه رئیس‌جمهور روسیه از عضویت ایران در شانگهای و بریکس حمایت جدی كرده و در سفر رئیس‌جمهوری چین و رئیس‌جمهوری روسیه به ایران و ملاقات با رهبر معظم انقلاب در این خصوص تأکید شد و این همکاری‌ها روزبه‌روز در حال گسترش است».

ایران در همه این سال‌ها تلاش‌های نافرجامی برای پیوستن به شانگهای و بریكس به عنوان دو سازمان مهم اقتصادی داشته‌ است كه در سال‌های تحریم ایران مورد استقبال عمده اعضا نبود. روسیه به ‌عنوان كشوری كه در صنایع نظامی و هسته‌ای توانایی‌های ویژه‌ای دارد یكی از قدرتمندترین كشورها در عرصه صنایع نظامی است. برای ایران نیز در این عرصه قابل اعتماد و وثوق بوده ‌است. آن‌گونه كه با بدعهدی آنها در حوزه هسته‌ای در نیروگاه بوشهر و با وجود عهدشكنی درمورد موشك

اس- ٣٠٠ باز هم دو شریك یكدیگر را فراموش نكردند و بالاخره نیروگاه بوشهر بعد از دو دهه بدقولی به پایان رسید و قرارداد اس- ٣٠٠ بازطراحی شده و قرار است بالاخره این موشك به ایران تعلق گیرد. حتی قرار است چین و روسیه در نیروگاه‌های كوچكی كه قرار است در بوشهر ساخته شود نیز مشاركت كند.

مهلت برای توسعه بازرگانی

«فریدون مجلسی» دیپلمات باسابقه كشور معتقد است كه اكنون بهترین زمان است كه دو موضوع اصلی روی میز مذاكره بین تهران- مسكو قرار گیرد؛ «توسعه بازرگانی ایران و روسیه و مذاكره بر سر سوریه». او به «شرق» می‌گوید در شرایط فعلی همكاری تهران با مسكو بیشتر با محور سیاسی و مسائل نظامی و امنیتی آن هم با تمركز بر سوریه و تا حدودی عراق خواهد بود. او اگرچه توجه مقامات مسئول را در این ارتباطات به عملكرد نه‌چندان رفاقتی مسكو در جریان قطعنامه‌های ضدایرانی جلب می‌كند اما علاوه بر آن به شرایط روز دنیا بی‌توجه نیست؛ «ایران می‌تواند به نسبت از وضعیت فعلی روسیه بهره‌مند شود، روسیه به نوعی تحریم است و به دلیل اتفاقاتی كه درباره هواپیماهای روس در خاك سوریه رخ‌ داد، مایل نیست ارتباطاتش را با تركیه به‌طور عمیق ادامه دهد. ازهمین‌رو حوزه‌هایی كه به سرعت صنعتگران و تجار ترك آن ‌را پوشش می‌دادند می‌توانند، از این پس محورهای خوبی برای همكاری تهران و مسكو باشند».

جایگزین تركیه شویم

اینها در حالی است كه «مجلسی» با اشراف تاریخی خود درباره محور«نگاه به شرق» كه از سوی ولایتی مطرح شده به سابقه این نگاه اشاره می‌كند كه «ویلی برانت، صدراعظم شجاع آلمان غربی در دهه ٦٠ قرن گذشته میلادی اولین‌بار این عبارت را به كار برد ولی او دنبال ارجحیت‌دادن به رابطه آلمان و شرق نبود بلكه مقصودش دوستانه‌كردن یا متعارف‌كردنرابطه‌ای خصمانه بود كه نهایتا نیز منجر به وحدت دو آلمان شد».

او تأكید می‌كند اگر چنین سفری با نگاه روابط بین‌الملل انجام شود، باید مجموعه اهداف تجاری، اقتصادی، سیاسی و منطقه‌ای را در نظر داشت. در سال‌های تحریم ایران، بخش خصوصی بیشترین آسیب را دید و اكنون فرصتی است كه آن آسیب‌ها جبران شود. اگرچه توان بخش خصوصی كم است و نیازمند حمایت است تا بتواند در برخی حوزه‌ها به‌راحتی كالاهای مورد نیاز روسیه را فراهم كند و در این عرصه توانمند شود. این دیپلمات با توجه به بنادر شمالی ایران و پتانسیل بالای مبادلات و آسانی این مبادلات بین ایران و روسیه، اشاره و یادآوری می‌كند: «روسیه در حال یادگرفتن راه و رسم خروج از كمونیسم است و مملکت خراب‌شده در ٧٠ سال، در حال ساخت‌وساز است. عجالتا ایران می‌تواند در بسیاری از زمینه‌ها، به‌ویژه عرصه بازرگانی، لوازم خانگی، سرامیك و... جای تركیه را در مراوده با روسیه بگیرد و در دوران بعد از تحریم، به سمت شكوفایی برود، به‌ویژه آنكه ما در مراوده با اروپا و به طور كلی غرب، به احتمال زیاد تنها خریدار خواهیم بود».

او در تحلیل خود توان آینده روسیه را نادیده نمی‌گیرد و آینده این كشور را با توجه به اجرای تحریم‌ها توسط آمریكا و اروپا، توسعه صنایع و كشاورزی در این كشور می‌داند كه منجر به ثروتمندترشدن بالفعل این كشور می‌شود. در این صورت بهتر است ایران با روسیه هم مثل فرانسه، چین و دیگر كشورها، روابط بیشتری داشته‌ باشد.

به دنبال راهبرد

علی‌اكبر ولایتی، در حالی میهمان مسكو است كه عمدتا در پرونده‌های راهبردی تهران و كشورهای دیگر، نقش تعیین‌كننده ایفا می‌كند، او به ‌عنوان وزیر ‌خارجه اسبق ایران، سابقه مُهر پایان‌زدن بر جنگ هشت‌ساله ایران و عراق و مذاكره در این زمینه را در پرونده خود دارد. اگرچه در جریانات اخیر دیپلماتیك ایران نیز نقش داشته ‌است. بااین‌حال به نظر می‌رسد همزمان با ادامه حضور نماینده ویژه دبیركل سازمان ملل در ژنو برای ادامه مذاكرات سوریه و نقش چشمگیر روسیه و ایران در حل بحران كش‌دار سوریه، ولایتی با مقامات مسكو به راهبردی ویژه در جریان حل مسئله سوریه دست خواهد یافت.

http://www.sharghdaily.ir/News/85181

ش.د9405634