دیپلماسی عمومی ایران و فرصت‌های تازه در پسابرجام

(روزنامه جمهوري اسلامي – 1394/12/26 – شماره 10554 – صفحه 10)

الگوی برجام و نو شدن مظاهر مردمسالاری در سیاست خارجی ایران فرصت‌هایی را ایجاد کرده است تا از طریق کاربرد گسترده دیپلماسی عمومی، مسیر دستیابی به اهداف و منافع ملی را هموارتر سازد.

به گزارش ایرنا دستیابی به توافق بر سر برنامه جامع اقدام مشترک یا همان «برجام»، رخدادی بود که به سال‌ها اختلاف فراینده در زمینه فعالیت‌های صلح آمیز هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران پایان داد و ضمن تامین حقوق هسته‌ای کشور، توان بالای دیپلماسی ایران را به نمایش گذاشت. به این ترتیب، با همت و اعتقاد عملی سکانداران سیاست خارجی دولت یازدهم به گفت وگو و تعامل، منافع و اهداف کشور در این پرونده ویژه محقق شد. بر کسی پوشیده نیست که هوشیاری، کارآزمودگی و توانمندی دیپلمات‌های ایرانی در گفت وگوهای دشوار، طولانی و پیچیده هسته‌ای و به کارگیری روش‌های تازه و کارآمد در رایزنی با کشورهای 1+5، نقشی غیرقابل چشم پوشی در گشایش گره‌های کور اختلافات هسته‌ای داشت.

در زمانه‌ای که دیگر اهداف سیاست خارجی کشورها تنها به شکل سخت افزاری و به کارگیری روش‌های سنتی فراهم نمی‌شود، بهره گیری از روش‌ها و ابزارهای نو که برخی از آن‌ها در چارچوب «دیپلماسی عمومی» می‌گنجد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

دیپلماسی عمومی همه اقدام‌هایی است که یک دولت برای ایجاد درک متقابل و تاثیرگذاری بر افکار عمومی کشور دیگر انجام می‌دهد تا بستر و زیرساخت‌های تامین اهداف خود را فراهم کند و عبارت است از ارتباطات دانشگاهی، مبادلات علمی، فرهنگی، ورزشی، به کارگیری ابزارهای نرم ارتباطی، انواع گفت وگو و....

ایران به دلیل ماهیت فرهنگی انقلاب خود همواره از ظرفیت‌های بالایی برای استفاده از دیپلماسی عمومی برخوردار بوده است. برکنار از اینکه این ظرفیت در دوره‌هایی مورد غفلت برخی مسوولان قرار گرفته است اما به واسطه ویژگی‌های گفتمان انقلاب اسلامی و الگوی سیاسی- فکری که از نظام جمهوری اسلامی ایران می‌تراود، کشورهای منطقه چون یمن، بحرین، لبنان، عراق و... تحت تاثیر این الگو قرار گرفته‌اند و حتی جریان دیپلماسی عمومی به شکلی خودجوش از کانون ایران به به مقاصد منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای برقرار شده است.

در شرایط حاضر 2 رخداد مهم برجام و مشارکت گسترده مردم در انتخابات اخیر به عنوان نمود عینی مردمسالاری دینی، فرصت‌های قابل توجهی را برای الگوسازی در منطقه پیش روی کشورمان قرار داده است. در خصوص لزوم بهره گیری از دیپلماسی عمومی برای الگوسازی از این دو مساله مهم 2 نکته لازم به یادآوری است:

نخست آنکه ماهیت نظام جمهوری اسلامی ایران مردمسالاری دینی است. این ویژگی، فرصت‌های قابل توجهی را برای الگوسازی در منطقه‌ای فراهم آورده است که دین یکی از مهمترین و اساسی‌ترین مولفه‌های هویتی مردم آن را تشکیل می‌دهد. مردم این منطقه نشان داده‌اند که به دلیل هویت دینی خود پذیرای الگوهای دموکراسی سکولار غربی نیستند.

جمهوری اسلامی ایران که توانسته جمهوریت را با اسلامیت همراه سازد، می‌تواند الگوی سیاسی جذابی را برای کشورهایی فراهم کنند که همچنان در وضعیت گذار به سر می‌برند و مسیر ثبات را می‌پویند. البته برخی دشمنان ایران در عرصه جهانی همواره سعی می‌کنند تا در مردمسالار بودن نظام جمهوری اسلامی ایران تردید وارد کنند اما مشارکت بالای مردم در انتخابات سال 1392 و انتخابات هفتم اسفند امسال تشکیک‌های آنها را بی‌اثر کرده است و در برابر، الگوی سیاسی ایران را به واسطه مشروعیت بالای آن به رخ افکارعمومی منطقه و جهان کشیده است.

نکته دوم اینکه برجام، فرصت بی‌مانندی را برای الگوسازی در مورد تعامل و تفاهم پیش روی کشورمان قرار داده است. برجام نشان داد که سخت‌ترین پرونده‌های سیاسی را می‌توان از طریق گفت وگو و تعامل سازنده حل کرد. بر همین اساس رئیس جمهوری از لزوم بهره گیری از الگوی برجام در مسایل داخلی یا به عبارتی «برجام 2» سخن یاد کرد. بر همین اساس شاید بتوان از «برجام 3» هم نام برد؛ برجامی که به دنبال حل مسایل و چالش‌های پیش روی کشورهای منطقه خاورمیانه باشد.

در شرایطی که منطقه خاورمیانه در آتش جنگ و ناآرامی می‌سوزد، تسری گفتمان تعامل و نهادینه شدن فرهنگ گفت وگو می‌تواند آرامش را برای ساکنانش به ارمغان آورد چرا که ریشه بسیاری از این ناآرامی‌ها را می‌توان در نبود الگو و فرهنگ گفت وگو میان کشورهای منطقه جست وجو کرد.

بازتولید برجام و الگوهای تفاهم و گفت وگو می‌تواند جمهوری اسلامی ایران را در کانون تعامل میان ملت‌های منطقه و جهان قرار دهد. اگرچه پیش از این «گفت و گوی تمدن ها» از سوی رئیس جمهوری پیشین ایران مطرح شده بود و «حسن روحانی» رئیس جمهور نیز سال‌ها بعد ایده «جهان عاری از خشونت» را مطرح کرد، اما برجام، الگویی عملی از تعامل میان گروه‌هایی را ارایه داد که بر سر منافع مشترک رقابت دارند؛ الگویی که می‌تواند به نام جمهوری اسلامی ایران در نظام بین الملل سند بخورد و جزو موثرترین ابزارهای دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی ایران قرار گیرد.

http://jomhourieslami.net/?newsid=84865

ش.د9405894