این موضوع نشان دهنده دو واقعیت است: اولا گرفتن حق خود از آمریکا تا این حد با موانع، جنجال و دشمنی مواجه است و دوم هرچند این موضوع از جانب دموکرات ها علیه جمهوری خواهان مطرح می شود، اما دمکرات ها هم از افزایش بیشتر فشارها علیه ایران و سست شدن برجام خوشحال هستند و اجازه می دهند حرف های آن ها از زبان جمهوریخواهان زده شود.
همزمان با رقابت نامزدهای ریاست جمهوری آمریکا، مسئله پرداخت 400 میلیون دلار به ایران از سوی آمریکا برای آزادی زندانیان آمریکایی که به جرم جاسوسی از ایران بازداشت شده بودند، به بحث داغی در فضای سیاسی ایالات متحده تبدیل شده است. مخالفت جمهوری خواهان آمریکا با پرداخت دارایی های ایران و فشار برای حفظ ساختار تحریم ها، علاوه بر این که بی اعتمادی ایرانی ها به واشنگتن را افزایش می دهد، مانعی بر سر راه تهران برای بازگردان دارایی های بلوکه شده خود است که در نهایت می تواند به نقض برجام منجر شود.
فضای داغ مانور نامزدهای آمریکا بر مسئله ایران
در شرایطی که تبلیغات نامزدهای نهایی جمهوری خواهان و دموکرات ها برای انتخابات ریاست جمهوری آمریکا کم کم به ایستگاه پایانی خود نزدیک می شود، بحث های مربوط به ایران بار دیگر بخش مهمی از شعارهای تبلیغاتی نامزدها را به خود اختصاص داده است. دونالد ترامپ، نامزد جمهوری خواهان و هیلاری کلینتون، نامزد دموکرات ها که در دور مقدماتی کمپین های انتخاباتی خود، بحث برنامه هسته ای ایران و نحوه اجرای برجام را در دستور کار قرار داده بودند تا بتوانند آرای مردمی را برای رسیدن به دور نهایی کسب کنند، این بار ابعاد دیگری از مباحث ایران را به لیست برنامه های تبلیغاتی خود اضافه کرده اند.
روزنامه «وال استریت ژورنال» اخیرا اخباری را منتشر کرد که به افزایش جنجال های سیاسی در آمریکا کمک کرد و به بحث داغ رسانه ها و محافل سیاسی این کشور تبدیل شد. ادعای این روزنامه آمریکایی مبنی بر پرداخت 400 میلیون دلار به ایران از سوی واشنگتن برای آزادی زندانیان آمریکایی، موجی از واکنش ها را در این کشور به راه انداخت و بازار انتخاباتی دونالد ترامپ را داغتر از همیشه کرد.
جزئیات خبر تحویل 400 میلیون دلار پول نقد توسط دولت امریکا به ایران در حالی منتشر شد که مخالفان باراک اوباما، آن را نوعی باج دادن آمریکا به ایران تعبیر کردند؛ ادعایی که رئیس جمهور امریکا و دیگر مقامات کاخ سفید در ابتدا آن را رد کرده و گفتند که پول پرداختی بخشی از دارایی های ایران بوده که در زمان گروگانگیری کارکنان سفارت امریکا در تهران در سال 1358 مسدود شده بود و قرار بود همراه با بهره آن به ایران بازگردانده شود.
دولت اوباما با رد اتهام باج دادن به ایران، گفته است که واشنگتن این پول را بابت قسط نخست از 1.7 میلیارد دلار غرامت پرونده خریدهای تسلیحاتی ایران از آمریکا در اواخر دوره سلطنت پهلوی پرداخته است. بنا به گفته دولت اوباما پرداخت این پول هیچ ارتباطی با آزادی زندانیان آمریکایی نداشته است. اما این پایان کار نبود و برخلاف تکذیبیه های چند هفته ای مقامات کاخ سفید، سرانجام وزارت امور خارجه آمریکا از موضع قبلی خود درباره عدم ارتباط بین پرداخت400 میلیون دلار به ایران و آزادی زندانیان این کشور از ایران عقب نشینی کرد و هفته گذشته در واکنش به این موضوع اعلام کرد که از پرداخت این پول به ایران به عنوان اهرمی برای آزادی زندانیان آمریکایی از ایران بهره برده است. همین اظهارات کافی بود تا سیل انتقادها از سوی جمهوری خواهان کنگره و ترامپ روانه اوباما شود.
داستان واقعی 400 میلیون دلار
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، جمهوری اسلامی ایران از دولت آمریکا به خاطر عدم تحویل 400 میلیون دلار مندرج در قرارداد اجرایی نشده خرید تسلیحات میان دولت جیمی کارتر با محمدرضا شاه مخلوع، به دیوان داوری دعاوی ایران و آمریکا شکایت برده بود. ایران در شکایت های خود به دیوان لاهه، با احتساب سود پولهای خود، 10 میلیارد دلار از آمریکا درخواست غرامت کرده بود و واشنگتن از ترس موفقیت ایران در دادگاه لاهه از طریق مذاکره، با پرداخت 1.7 میلیارد دلار به ایران موافقت کرد. این که جمهوری خواهان با انتقاد از دولت اوباما پرداخت دلارها به ایران را نوعی باج دادن به تهران می دانند، برخلاف تصور مخالفان برجام در آمریکا، این پول ها متعلق به ایران بوده و پس از سه دهه به ایران بازگردانده شده است. در این زمینه نشریه وال‌استریت ژورنال نوشت: این پول به عنوان اولین قسط از توافق 1.7 میلیارد دلاری به دست آمده میان دولت اوباما و ایران برای حل دعوای حقوقی چند ده ساله بر سر عدم انجام قرارداد نظامی میان دو کشور در سال 1979 پرداخت شد.
بهره برداری تبلیغاتی
طی ماه های اخیر مسئله پرداخت پول بابت دعوی حقوقی ایران و آمریکا بر سر بلوکه شدن اموال ایران در آمریکا، مورد انتقاد جمهوری خواهان مخالف دولت اوباما قرار داشته است. دونالد ترامپ که در کمپین انتخاباتی خود از هر فرصتی برای مخالفت با توافق هسته ای ایران و ١+٥ که از ماه ژانویه وارد فاز اجرا شده، استفاده می کند، این بار نیز پرداخت دلارها به ایران را دست مایه قرار داده و به بهره برداری سیاسی از آن پرداخته است تا بتواند افکار عمومی آمریکا را به سوی ضعیف جلوه دادن دموکرات ها در عرصه بین المللی سوق داده و راه را برای تصدی پست ریاست جمهوری هموار کند.
دیگر سناتورهای جمهوری خواه هم در همسویی با ترامپ علیه دموکرات ها، دولت اوباما را به باد انتقاد گرفته و از مقامات کاخ سفید خواستند تا در این باره توضیحات لازم را ارائه دهند.
جمهوری خواهان که مخالف توافق هسته ای با ایران هستند و همیشه در انتقاد از برجام سخن می گویند مدعی هستند که ایران ممکن است این پول ها را به دولت سوریه یا حزب الله لبنان و سایر گروه های حامی محور مقاومت بدهد و بنابراین نفوذ و قدرت ایران در منطقه افزایش یابد که برخلاف منافع واشنگتن است.
جمهوری خواهان با این ادعا که با پرداخت این پول ها به ایران نقض برجام صورت گرفته است، سعی دارند دولت واشنگتن را تحت فشار قرار داده و البته به اوباما کمک می کنند تا راه لغو تحریم ها را مشکل و هزینه بر جلوه دهد. باتوجه به این که سیاست های هر دو حزب آمریکا در مقابل ایران مشترک است، دولت دموکرات اوباما نیز چندان تمایلی به برداشته شدن تحریم ها ندارد. این درحالی است که 7 ماه از اجرای برجام می گذرد ولی آمریکا همچنان در مسیر اجرای آن کارشکنی می کند و تاکنون اجازه نداده تا مبادلات بانکی ایران با سایر کشورها انجام شود.
در این میان جمهوری خواهان که در ماه نوامبر از ۲۴ کرسی خود در سنا دفاع خواهند کرد بر پرداخت این وجه نقد و توافق هسته ای با ایران تمرکز کرده اند تا شاید بتوانند با بهره برداری از این مسئله اکثریت کنگره را همچنان در اختیار داشته باشند و در صورت پیروزی احتمالی دموکرات ها در انتخابات ریاست جمهوری از ابزار فشار کنگره برای مقابله با ایران استفاده کنند.
در هر حال ماجرای پرداختن بخش کوچکی از حق ایران، تا این اندازه دستمایه جنجال سران آمریکا علیه ایران قرار گرفته است و این موضوع نشان دهنده دو واقعیت است: اولا گرفتن حق خود از آمریکا تا این حد با موانع، جنجال و دشمنی مواجه است و دوم هرچند این موضوع از جانب دموکرات ها علیه جمهوری خواهان مطرح می شود، اما دمکرات ها هم از افزایش بیشتر فشارها علیه ایران و سست شدن برجام خوشحال هستند و به نوعی اجازه می دهند حرف های آن ها از زبان جمهوریخواهان زده شود.
افزایش بی اعتمادی به آمریکا
آمریکا با وجود توافق هسته ای همچنان در مسیر اجرای برجام کارشکنی می کند و اجازه نمی دهد دارایی های بلوکه شده ایران در خارج از کشور به تهران بازگردانده شود. باتوجه به این که ایران از طریق دادگاه های بین المللی نمی تواند از آمریکا به خاطر بلوکه شدن دارایی هایش شکایت کند از این رو، انتقاد جمهوری خواهان مخالف برجام از پرداخت 400 میلیون دلار به ایران و تلاش هر دو حزب برای ادامه تحریم ها مانع از این می شود که ایران در آینده به حقوق بر حق خود از طریق دادگاههای بین المللی دست پیدا کند. دولت آمریکا هم اگر چه در ظاهر انتقاد جمهوری خواهان از پرداخت میلیون ها دلار به ایران را بجا نمی داند، اما در باطن از این مسئله استقبال می کند، چرا که با این بهانه می تواند مانع از انتقال دارایی های بلوکه شده به ایران شود و روند اجرایی شدن برجام را برای مدتی هرچند کوتاه به تعویق بیندازد.
امریکایی ها در طول سه دهه گذشته بارها بی اعتمادی خود در مقابل ایران را به اثبات رسانده اند و هرچند انتظار می رفت با اجرای تعهدات ایران در برجام، مقامات واشنگتن سر عقل آمده و خصومت های چندین دهه خود را کنار بگذارند، اما با این حال بی اعتمادی آمریکا در عمل به تعهدات برجامی خود همچنان ادامه دارد و این مسئله حتی متحدان اروپایی این کشور را هم نگران کرده است. آمریکا پس از برجام نه تنها به تعهداتش عمل نکرده بلکه با غارت 1.7 میلیارد دلار از دارایی های ایران در آمریکا برای پرداخت به خانواده قربانیان حادثه 1983 بیروت، بار دیگر بی اعتمادی ایرانی ها به آمریکا را افزایش داد.
پیام این جنجال ها: حفظ ساختار تحریم ها
دولت واشنگتن معتقد است باتوجه به این که مبادلات بانکی بین ایرن و نظام بین الملل وجود ندارد، 400 میلیون دلار باید به صورت نقد پرداخت می شد، اما جمهوری خوهان می گویند که با پرداخت این پول ها تحریم های اعمالی غرب علیه ایران دور زده شده است. در شرایطی که دولت آمریکا نمی تواند تحریم های وضع شده خود را حتی به طور موردی و به مبلغ 400 میلیون دلار رفع کند دیگر نمی توان امیدی به آینده مبادلات بانکی داشت. آمریکا این مبالغ را به دلار پرداخت نکرد و با سایر ارزهای اروپایی این انتقال انجام شد و بار دیگر ممنوع بودن استفاده از دلار برای مبادلات با ایران را اعلام کرد.
اقدام آمریکا در لغو نکردن تحریم های بانکی نشان می دهد که تلاش غربی ها برای به تاخیر انداختن امکان دسترسی بانک های ایرانی به سیستم های مالی بین المللی نشان از باقی ماندن تحریم های بانکی ایران دارد. این درحالی است که بر اساس توافق برجام قرار بود همه تحریم های غرب علیه ایران در همان روز اول اجرا به کلی لغو شوند ولی با گذشت 7 ماه از زمان اجرا، این تحریم ها نه تنها لغو نشده اند، بلکه کنگره آمریکا به بهانه های واهی «برنامه موشکی و حقوق بشری» تحریم های جدیدی را علیه ایران تصویب کرده است که نمونه بارز نقض برجام به شمار می رود. اگرچه غرب بر روی کاغذ تحریم های ایران را لغو کرده است، اما از آنجا که مبادلات ایران با خارج از کشور از طریق بانک های بین المللی انجام می شود از این رو با وجود تحریم های بانکی هیچ گونه لغو تحریمی انجام نشده است. با این وجود، بانک های بزرگ دنیا هم به خاطر ترس از تحریم های احتمالی واشنگتن وارد بازی پُر ریسک مبادلات پولی با ایران نخواهند شد و ساختار تحریم های ضد ایرانی همچنان حفظ خواهد شد.
آنچه از شواهد و قرائن بر می آید این است که پرداخت 400 میلیون دلار به بهانه ای برای مخالفان برجام در آمریکا تبدیل شده است تا با موج سواری روی این مسئله از بازگشت دارایی های ایران جلوگیری کنند. به نظر می رسد، لغو تحریم های ایران به اراده شخص رئیس جمهور آمریکا بستگی دارد و تا زمانی که اراده ای در دولت واشنگتن وجود نداشته باشد نمی توان به برداشته شدن تحریم ها امید بست. از آنجا که نامزدهای نهایی دموکرات ها و جمهوری خواهان هر دو خواهان حفظ ساختار تحریم ها علیه ایران هستند افق روابط ایران با غرب و مسیر پر پیچ و خم اجرای برجام مه آلود به نظر می رسد و باید مقامات دولت یازدهم با دیپلماسی فعال در عرصه جهانی تمهیدات لازم را برای پیگیری مطالبات ایران از آمریکا اتخاذ کنند تا دارایی های بلوکه شده هرچه زودتر به داخل کشور بازگردانده شود. /
