- صفحه نخست
- |
- استان ها
- |
- بین الملل
- |
- سیاسی
- |
- چند رسانه ای
- |
- اقتصادی
- |
- فرهنگی
- |
- حماسه و جهاد
- |
- صبح صادق
- |
- صدای انقلاب
- |
- محرومیت زدایی
(روزنامه اطلاعات ـ 1395/09/04 ـ شماره 26593 ـ صفحه 12)
پيشروي‌هاي ارتش عراق در موصل و عقب نشيني گام به گام تروريست‌هاي داعش در شهري که آن را پايتخت خلافت خودخوانده مي دانند، طي روزهاي گذشته در کانون توجه رسانه‌هاي عربي قرار گرفته است. اين رسانه‌ها همچنين به محاسبه و ملاحظه‌هاي واشنگتن در نبرد موصل پرداختند.
نخستين مرحله ورود يگان‌هاي ارتش عراق به شهر موصل، دوشنبه دهم آبان ماه آغاز شد و همزمان، مناطق اطراف موصل از جمله الشلالات، برطلة، کوکجلي، محله السماح به کنترل نيروهاي دولتي درآمد. نيروهاي ارتش عراق همچنين از جانب شرقي موصل وارد شهر شدند و ساختمان قديمي تلويزيون اين شهر را تصرف کردند .موصل دومين شهر بزرگ عراق پس از بغداد، در سحرگاه بيستم خردادماه سال 1393 به اشغال گروه تروريستي داعش درآمد. اين شهر حدود يک و نيم ميليون جمعيت دارد و آخرين پايگاه مهم داعش در عراق به شمار مي رود که با آزادي آن مسير شکست اين گروه تروريستي هموارتر مي شود. اين گزارش به مهمترين محورهاي تحليلي رسانه‌هاي عربي درباره شرايط کنوني جنگ عليه داعش در موصل مي پردازد.
تارنماي شبکه خبري «الجزيره» قطر و خبرگزاري رسمي عراق، روزنامه‌هاي «البيان» امارات، «الاخبار» عراق و «السفير» لبنان بر پيشروي نيروهاي ارتش عراق در موصل متمرکز شدند.به نوشته شبکه خبري الجزيره، با ورود عمليات بازپس گيري موصل به هفته چهارم، «حيدر العبادي» نخست وزير عراق در پيامي اطمينان بخش به اهالي موصل، اعلام کرد نيروهاي عراق در آستانه آزادسازي اين شهر از گروه تروريستي داعش هستند.
روزنامه الاخبار نوشت: موصل دير يا زود از کنترل داعش خارج مي شود. از لحظه اي که اعلام شد نيروهاي داوطلب مردمي تلعفر را آزاد خواهند کرد، رسانه‌هاي کشورهاي عربي حاشيه خليج فارس آرام نگرفته اند. داعش هم نيروهاي خود را در اين منطقه گردآورده است. نبرد اين منطقه سرنوشت ساز است. نيروهاي داوطلب مردمي ده‌ها روستا را از کنترل داعش خارج کرده اند و عناصر داعش را درهم مي کوبند.
در ادامه مي خوانيم: پيشروي نيروهاي داوطلب مردمي در تلعفر، سرنوشت جنگ را به سرعت يکسره خواهد کرد. اين پيروزي، راه‌هاي ارتباط داعش با سوريه را خواهد بست. ديگر فرصتي براي فرار داعش و فرماندهان آن باقي نمانده است. اين رويداد براي کشورهاي عربي خليج فارس، ترکيه، داعشي‌هاي هتل نشين و کساني که خواهان ادامه جنگ در موصل و الرقه هستند، خوشايند نيست. نيروهاي داعش سخت ترين شکست‌ها را متحمل مي شوند و اربابان آنان خوار خواهند شد. با آزادسازي منطقه تلعفر، ضربه کمرشکني به داعش وارد مي آيد.
روزنامه البيان نيز نوشت: مرحله نخست نبرد با داعش در موصل تاکنون توجه جهانيان را به خود جلب کرده است. پيش‌بيني مي‌شود که با پيشروي نيروهاي عراق در مرکز شهر عمليات پيچيده تر شود. شکست داعش در موصل و بستن راه زميني اين شهر به تلعفر در مرزهاي سوريه، زمينه را براي بازپسگيري الرقه در سوريه فراهم خواهد کرد.خبرگزاري رسمي عراق نيز اعلام کرد: آزادسازي موصل ضربه سختي را بر پيکر داعش وارد مي کند اما به دليل نزديک بودن موصل به سوريه بايد تلاش کرد که ديگر عناصر داعش به اين شهر وارد نشوند.
از طرفي،به نوشته روزنامه السفير، پس از گذشت هفته‌هاي نخست عمليات آزادسازي موصل، اين نبرد در هفته‌هاي آينده هم ادامه خواهد داشت. با توجه به سير شکست‌هاي پي در پي داعش در عراق و سوريه، شکست آن در موصل هم قطعي است.در اين حال،روزنامه «العربي الجديد» چاپ لندن و نشريه «المنار» فلسطين، وضعيت مبارزه آمريکا با داعش را بررسي کردند.
به نوشته روزنامه العربي الجديد، «باراک اوباما» رييس جمهوري آمريکا تلاش مي کند آثار شکست سقوط موصل را محو کند. اين شکست در دوره اوباما رخ داد و داعش توانست موصل را به کنترل خود در آورد.العربي الجديد ادامه داد: آمريکا اميدوار است که شکست داعش در موصل مقدمه اي براي شکست آن در سوريه باشد. «اشتون کارتر» وزير دفاع آمريکا همزمان با حمله به داعش در موصل، خواستار حمله به اين گروه در الرقه شده است. آمريکا اميدوار است که با پيروزي بر تروريست‌ها در موصل، راهبرد نظامي خود را در منطقه خاورميانه تقويت کند. اين راهبرد از درگيري نظامي مستقيم مي‌پرهيزد و بر آموزش و تجهيز نيروهاي داخلي تکيه مي‌کند.
اين راهبرد آمريکا آن زمان که هزاران تن از نيروهاي آموزش ديده عراقي و آمريکايي در ژانويه سال 2014 در موصل در برابر داعش فرار کردند، با شکست روبرو شد.نشريه المنار نيز نوشت: برکسي پوشيده نيست که آمريکا بار ديگر بر مسائل منطقه خاورميانه متمرکز شده است. واشنگتن اعلام کرده که نبرد آزادسازي الرقه از اشغال داعش نزديک است. اين در شرايطي است که نبرد با داعش در موصل هم ادامه دارد. مشخص نيست که آغاز نبرد الرقه در شرايط کنوني چه آثار و پيامدهايي را به دنبال خواهد داشت. به ويژه اين در شرايطي است که نيروهاي تندرو و گروه‌هاي تروريستي از پشتيباني آمريکا برخوردارند. همزمان با اعلام نزديک بودن نبرد در رقه، دستگاه‌هاي اطلاعاتي غرب و آمريکا اعلام کردند که روسيه يک جنگنده آنان را در سوريه هدف قرار داده است.
اين نشان مي دهد که روسيه و آمريکا در نبرد الرقه هماهنگ نخواهند بود. در ادامه آماده است: اين روزها، آمريکا همه برگه‌هاي خود را براي افزايش فشار بر سوريه و همپيمانان آن گردهم آورده است. از اين رو، واشنگتن از آمادگي حمله به الرقه سخن به ميان آورد تا در مسير عمليات آزادسازي موصل سنگ‌اندازي کند. عناصر داعش به آساني زير نظر آمريکا و کشورهاي غربي ميان موصل و الرقه در حال رفت و آمد هستند. اقدام آمريکا براي آغاز نبرد الرقه به طور آشکار نشان مي دهد که واشنگتن قصد دارد حضور نظامي خود را الرقه تقويت کند. هدف آمريکا برقراري موازنه است زيرا روسيه در حلب حضور خود را تقويت کرده است. الرقه حيات خلوت موصل به شمار مي رود و آمريکا با حضور در اين شهر مي خواهد فرصتي براي ايفاي نقش فعال در پرونده سوريه داشته باشد.
هدف ترکيه از حضور در موصل، رقابت با ايران است
صمد قائم‌پناه مدرس دانشگاه و کارشناس مسائل خاورميانه در گفت‌وگو با خبر آنلاين نقش بازيگران منطقه‌اي بحران عراق و سوريه را مورد بررسي قرار داد.بحران منطقه اي خاورميانه روزهاي پر فراز و نشيبي را پشت سر گذاشته و در آينده آبستن تحولاتي جديد و غير قابل پيش بيني است. قدرتهاي منطقه اي و بين المللي در قسمتي از خاورميانه روبروي هم صف آرايي کرده و به نظر مي رسد نظم آينده سوريه نظم نويني هم در خاورميانه و هم در محيط بين المللي تعريف خواهد کرد. بازيگران منطقه به دنبال جلوگيري از ورود بحران به مرزهاي داخلي خود سعي در افزايش نقش خود در منطقه دارند. ترکيه يکي از بازيگراني است که مي تواند از رهگذر شکل گيري نظم جديد منطقه اي معادلات داخلي خود را نيز رقم زند. خبرآنلاين در مورد تحولات پيش رو با صمد قائم پناه کارشناس مسائل خاورميانه گفت و گو کرده که از نظر مي گذرانيد.
* نماي کلي بحران منطقه اي عراق و سوريه و همچنين عمليات آزاد سازي موصل چگونه است؟ بازيگران مختلف اعم از منطقه‌اي و بين‌المللي چه نقشي در حال حاضر و در چشم‌انداز آن دارند؟
** در زمينه شکل گيري بحران بجز زمينه‌ها و شرايط داخلي که در عراق و سوريه شکل گرفته است، قدرتهاي منطقه اي و بين‌المللي از جمله آمريکا در ايجاد اين بحران نقش داشتند. به نتيجه رسيدن و حل و فصل اين بحران نيز بدون مشارکت کشورهاي منطقه و ايالات متحده و از طرفي روسيه امکان پذير نيست. حوادث و تحولات منطقه اي به گونه‌اي سريع پيش رفته است که در ابتدا ترسيمي از عمق بحران وجود نداشت و از سوي ديگر ورود کشورهاي منطقه اي به بحران نيز اجتناب‌ناپذير بوده است. به نظر مي‌رسد که نيروهاي حاضر در بحران به اين موضوع فکر نمي‌کردند که بحران داعش با مقاومت نيروهاي مردمي عراق از طرفي و بشار اسد در سوريه و حمايت کشورهايي مثل ايران و روسيه از طرف ديگر وارد مراحل جديدي شود. به همين دليل حوادث و اتفاقات پيش آمده در اين مدت اوضاع را پيچيده تر کرده است.
حوادث متعدد و با سرعت بالا باعث شد بحران از کنترل آنها خارج شده و توسعه پيدا کند و بخشي از قلمرو سرزميني عراق نيز بعد از سوريه تحت کنترل داعش درآيد. به تازگي جريان عمليات آزاد سازي موصل معادلات جديدي را بوجود آورده است. به هر صورت دولت عراق با کمک ايران و پشتيباني هوايي امريکا وارد اين عمليات شده است. از طرفي ترکيه نيز که از طرف شمال غربي عراق هم مرز با ترکيه است درگير در موضوع بحران است. اين اراده در بين کشورهاي منطقه و همچنين آمريکا شکل گرفته است که با داعش مبارزه کنند و به مبارزه با اين جريان در عراق کمک کنند و اين نيرو را به نوعي به سمت قلمرو سرزميني سوريه هدايت کنند. اين عمليات در چند روز اخير موفقيت‌هايي را داشته است و در واقع بخشي از قلمرو سرزميني موصل را که در اين مدت در اختيار داعش بوده است آزاد شده است.
* حضور ترکيه در عمليات موصل باچه رويکردي قابل بررسي است؟
** اصرار ترکيه در ورود به عمليات موصل و حضورش در بخش شمالي عراق مسائلي را پيش آورده است. دولت ترکيه به دنبال اين است که از حق طبيعي خود که در همسايگي دو کشور عراق و سوريه است استفاده کند و در مسائل اين کشور نقش مهمي داشته باشد که البته حساسيت‌هايي نسبت به آن وجود دارد و اصرار ترکيه براي حضور در عمليات موصل باعث رد و بدل سخناني بين آنکارا و بغداد شده است.
ترکيه 350 کيلومتر با عراق و 900 کيلومتر با سوريه مرز مشترک دارد و از طرف ديگر اين کشور يک دشمن سرسخت و جدي به نام پ.ک.ک دارد که سالهاي سال باهم دست و پنجه نرم مي کنند. مرزهاي ترکيه بجز داعش از طرف پ.ک.ک که گروهي تروريستي تلقي مي‌شود مورد تهاجم است و ترکيه از جهت اين گروه که مي تواند براي امنيت مرزهاي جنوبي آن مشکلاتي را ايجاد کند نگران است.
ترکيه در واقع براي خود به نوعي يک حق حاکميتي قائل است که بتواند فراتر از مرزهاي ملي خود اين گروه را رصد کند و اجازه قدرتنمايي به آن را ندهد. به همين دليل حساسيت‌هاي امنيتي ترکيه طبيعي است و در مورد هر کشوري مي‌تواند اين مسئله اتفاق بيفتد. از اين موضوع به ظاهر به عنوان دخالت ترکيه در امور عراق تعبير مي شود. اما بايد به نکته اي که در اين جريان مغفول مانده توجه کرد. منطقه اي که تحت کنترل داعش است و در واقع ترکيه در آنجا حضور دارد از حيطه حاکميتي عراق خارج شده و در اختيار پ.ک.ک، داعش و آمريکا است. به همين دليل دولت ترکيه به شرايط و قدرت حاکميتي عراق واقف است و مي داند که از ناحيه اين نيروها آسيب پذيري‌هاي زيادي متوجه آن است.
شرايط ويژه اي که در اين منطقه وجود دارد دولتمردان ترکيه را به اين نتيجه رسانده است که بيرون از مرزهايش به تحرکاتي دست بزند و اين موضوع در پارلمان ترکيه هم مورد پذيرش قرار گرفته است. اخيرا اظهار نظري که نخست وزير ترکيه داشته است مبني بر اينکه ما براي تهديدات ملي خود بايد از عمليات پيش دستانه کمک بگيريم و منتظر نشويم که تهديدات وارد مرزهاي ملي ما شود و وقتي تجاوز اتفاق افتاد دست به دفاع بزنيم، در اين باره قابل تحليل است. ترکيه در واقع منبع و سرچشمه اين تهديدات را شناسايي مي کند و در هر جا باشد نقشه و طرح تهديدات بر عليه امنيت ترکيه را بررسي مي کند و همانجا سعي مي کند نقشه آنها را بهم بريزد. به همين دليل دولت ترکيه با اين بينش خود را در جريان موصل و عمليات آزاد سازي آن مطرح کرده است و عليرغم مخالفت دولت مرکزي عراق بر آن اصرار دارد. از طرف ديگر در منطقه نوعي رقابت بين بازيگران وجود دارد و موضوع توازن قدرت در اين بحران بوجود آمده است.
* رقابت منطقه اي ترکيه با رقباي قديمي نيز در اين موضوع تاثير داشته است؟
** بين قدرتهاي منطقه اي بويژه ايران و ترکيه به عنوان بازيگران منطقه اي رقابت وجود داشته است و رقابت در سطح اين بحران رقابتي جديد است. به همين دليل ترکيه نمي پذيرد در حالي که موصل از مرزهاي ايران دور است، ايران در عمليات آزاد سازي موصل نقش داشته باشد و اين کشور در حالي که موصل در کنار مرز آن است، دست روي دست بگذارد و نظاره‌گر اين عمليات باشد. ترکيه نمي خواهد اين موضوع را بپذيرد و به مسائل قومي و مذهبي براي توجيه حضور خودش متوسل مي‌شود. در حالي که بحث اصلي رقابت قدرت بين کشورهاي منطقه است و مسائل ژئوپلتيکي کشورها در آن مطرح است، بحثهاي قومي و مذهبي براي توجيه سياستهاي ديگر مطرح مي‌شود. به همين دليل براي ترکيه مسئله حضور در موصل نوعي رقابت با ايران است و از طرفي موضوع پ.ک.ک و امنيت ملي و منافع ترکيه مسائلي است که براي دولتمردان ترکيه حائز اهيمت است .
* ولي بجز اين مسائل اظهار نظرهاي ديگري هم از طرف ترکيه وجود دارد که به نظر مي رسد حضور ترکيه در اين منطقه را بعد از بحران داعش تبديل به بحران ديگري کند. منظور بحثهاي تاريخي مطرح شده است که موصل زماني مال ترکيه بوده است و همچنين حساسيت روي مناطقي مانند تلعفر که حشد الشعبي‌ها در آنجا نبايد عمليات کنند و ما روي آن حساس هستيم. اين نگاه تحکم گونه با نگراني در مورد امنيت ملي تفاوت ندارد؟
** به نظر مي رسد اين اظهار نظر‌ها مسائلي ذهني هستند و با واقعيت‌هاي ميداني فاصله دارند. ترکيه هر چند چنين اظهار نظرهاي تاريخي مي کند و اين منطقه را نوعي حياط خلوت تاريخي خود تعريف مي کند، به اين معنا و مفهوم که در گذشته اين منطقه جزوي از قلمرو امپراتوري عثماني بوده است اما نبايد اين موضع گيري‌ها تبديل به حساسيت‌هاي سياسي شود و تحليل‌ها به سمت و سوي بحث ادعاي تاريخي گرايش پيدا کند. به همين خاطر در بحث عراق آنچه مطرح است اين که ترکيه بايد تماميت ارضي عراق را به رسميت بشناسد.
اما موضوع اين است که واقعيتي در صحنه ميداني اتفاق افتاده است و آن اين است که حاکميت در عراق با مشکل مواجه شده است و گروهها و بازيگراني وارد تماميت ارضي عراق شده اند و بخشي از حاکميت عراق را نقض کرده اند که ترکيه از سمت و سوي آنها خطرهاي زيادي احساس مي کند و امنيت ملي خود را در معرض خطر مي بيند و اين ادعا را دارد که دولت عراق توانايي حل اين بحران را ندارد. از اين رو عراق ناچار است از نيروهاي خارجي کمک بگيرد که ترکيه به عنوان همسايگي با بحران در درجه اول محق ورود به اين مسئله است.
ترکيه اين نيروها را در درجه اول براي خود تهديد مي داند و از عراق در خواست مي کند تا بتواند در عمليات موصل شرکت کند که دولت مرکزي عراق به هر صورت اين موضوع را نپذيرفته است. البته بايد اين را در نظر گرفت که حضور ترکيه در مرزهاي عراق موضوع جديدي نيست و بيش از يک سال است که مطرح شده است و بيش از اين به اين اندازه حساس بر انگيز نبوده است. عراق هم اقدام خاصي از مبادي حقوق بين المللي و شوراي امنيت سازمان ملل نکرده است. از اين رو بعيد است ترکيه در اين موضوع بخواهد نظر دولت مرکزي عراق را بپذيرد و از اين موضوع در برهه فعلي عقب نشيني کند.
* چشم انداز شما از آينده بازي منطقه‌اي ترکيه چيست؟ به نظر شما بازي منطقه‌اي ترکيه بازي سازنده‌اي است يا در آينده باعث خواهد شد بازي مخرب آن در منطقه به بحراني داخلي در آينده نيز تبديل شود؟
** ترکيه به هر حال هم بعلت نزديک بودن به مرکز بحران و هم تمايل به تحرکات منطقه‌اي خود را درگير منطقه کرده است و اين مسئله براي ترکيه هزينه‌هايي هم داشته است. بعد از اتفاقي که در ترکيه بعد از 15 ژوئن و کودتاي نافرجام آن افتاد، اين کشور درگير مسائل داخلي شد ولي از طرفي توانست در مسائل خارجي، رابطه اش با روسيه را ترميم کند. اما اين موضوع را بايد در نظر گرفت که سرعت حوادث و مسائلي که در منطقه مي افتد بالا است و به رغم آن سياستهاي اتخاذ شده از طرف بازيگران نيز دائما تغيير مي کند و سناريوي مشخصي از سوي هيچ کشوري براي آينده بحران پيچيده کنوني نمي‌توان متصور بود که بتوان آنرا محور رفتارهاي آينده قرار داد. از اين رو بر اساس حوادث ميداني و موقعيت طرفهاي درگير در بحران بطور دائمي، سياستها و تاکتيکهاي دولت‌ها هم تغيير پيدا مي کند.ترکيه بعد از کودتا و حذف مخالفانشان از صحنه داخلي دوباره براي حضور در منطقه خاورميانه به صحنه بازگشته و هم در صحنه سوريه و هم در عراق فعال است و خود را در منطقه بيش از هر کشور ديگر محق مي داند. چون به هر روي بحران‌هاي منطقه بيش از هر کشوري با مرزهاي اين کشور ارتباط دارد و مي خواهد از اين بحرانها مصون بماند، ضمن اينکه امنيت و منافع خود را تامين کند و در کنار آن براي آينده نيز برنامه‌هايي دارد.
ترکيه در کنار بازيگران ديگر قصد دارد در آينده اين مناطق و بازسازي آنها مشارکت داشته باشد و از اين رو منافع بعد از بحران را هم دنبال کند. از اين رو سعي دارد به هر سو عراق را متقاعد کند که در عمليات حضور داشته باشد و در آينده اين موضوع را مطرح کند که در منافع و مسائل بعد از بحران هم حضور داشته باشد.
اين مسئله در مورد سوريه نيز صادق است. در مورد سوريه، ترکيه نسبت به سياست‌هايي که در گذشته نسبت به دولت سوريه وحضور بشار اسد در آينده آن داشت، تغيير موضع داده است و از ديدگاه خود عقب‌نشيني کرده است و از اين رو قصد دارد در آينده سوريه با هر نظام حکومتي که داراي هر ماهيتي باشد حضور داشته باشد.
* اختلافات پيش آمده چگونه مي تواند حل شود؟
** در عين حال اختلافاتي وجود دارد و به همين دليل ترکيه قصد دارد در اين صحنه موقعيت خود را تثبيت کند و اين موضوع براي کشورهاي در حد و اندازه ترکيه طبيعي است. ترکيه قدرتي منطقه اي و تاثير گذار و صاحب نفوذ است. شرايط بگونه اي است که دولتهاي منطقه بايد رفتارهايشان را کنترل کنند و اين رفتارها مي تواند در حل اختلافات تعيين کننده باشد.
کشورهاي همسايه بايد نظر خود را در تعريف از تروريسم به هم نزديک کنند و از گسترش خطراتي که مي تواند به امنيت ملي آنها ضربه زند جلوگيري کنند و در حل و فصل بحران با کشوري که بحران زده است همکاري و مشارکت سازنده داشته باشند. کشورهاي پيراموني به هر حال همسايه هم هستند و بعد از اين هم همسايه خواهند ماند. از اين رو در معادلات آينده نيز حضور خواهند داشت و منافع آنها در گرو همکاري با هم ديگر است.
طبيعي است که مشارکت کشورهاي پيراموني در کشورهاي بحران زده در حوزه مسائل اقتصادي، زير ساختي، تجاري عمراني به نفع آنها است و منافع آنها را تامين خواهد کرد.موضوع ديگر اين است که توازن قدرت که باعث حل و فصل خيلي از بحرانها در طول تاريخ بوده است متاسفانه در بحران سوريه و عراق بوجود نيامده است و به محض اينکه اين قاعده در آنجا بوجود بيايد و يک استراتژي مشخص از طرف قدرتهاي درگير در بحران شکل گيرد مي توان به نزديک شدن تفکرات به هم اميدوار بود.
ش.د9502574
