توافق صلح کابل با حکمتيار؛ گامي براي مذاکره با طالبان

توافقنامه صلح دولت وحدت ملی افغانستان و حزب اسلامی حکمتیار می‌تواند زمینه ساز شروع مذاکرات با گروه طالبان و همچنین می‌تواند فصل تازه‌ای در برقراری صلح و ثبات در افغانستان باشد.

به گزارش خبرگزاری مهر، در یک سال و نیم گذشته گفتگو بین مقامات دولت وحدت ملی افغانستان و نمایندگان حزب اسلامی افغانستان به رهبری «گلبدین حکمتیار» با وساطت شورای عالی صلح افغانستان در جریان بود و فراز و فرودهای در این میان بر سر مذاکرات صلح بین دو طرف بوجود آمد،اما در نهایت ۲۲سپتامبر برابر با یکم مهر‌ماه پیش نویس توافقنامه ای که در سه فصل و ۲۶ماده بین دولت و حزب اسلامی حکمتیار تنظیم شده بود، در حضور مقامات عالیرتبه دولت افغانستان از جمله «محمد حنیف اتمر»، «سید احمد گیلانی» رئیس شورای عالی صلح افغانستان و «محمد امین کریم» نماینده ارشد حزب اسلامی به رهبری گلبدین حکمتیار به امضای طرفین رسید و بدین گونه فصل تازه ای در برقراری صلح و ثبات در افغانستان باز شد.هر چند در راه رسیدن به این توافق مهم بین طرفین اختلافاتی در ابتدای امر وجود داشت،اما با مشورت ها و رایزنی ها سران دولت افغانستان و حزب اسلامی، مراحل سخت و دشوار طی شد تا امروز توافقی مهم را در افغانستان شاهد باشیم.

حزب اسلامی به رهبری گلبدین حکمتیار در شروع مذاکرات صلح شرایطی را مد نظر داشت که برآورده شدن آنها چندان سهل و آسان نبود حزب اسلامی به رهبری گلبدین حکمتیار در شروع مذاکرات صلح شرایطی را مد نظر داشت که برآورده شدن آنها چندان سهل و آسان نبود و در مواردی عمل کردن به این خواسته ها ناممکن به نظر می رسید.

از جمله خواسته ها و مطالبات حزب اسلامی می توان به خروج نیروهای نظامی ناتو از افغانستان، آزادی زندانیان حزب اسلامی از زندان های افغانستان، خارج شدن نام گلبدین حکمتیار و حزب اسلامی از لیست سیاه سازمان ملل، خروج مهاجران افغانستانی از پاکستان و به وجود آوردن شرایط مساعد برای اسکان آنها در داخل افغانستان اشاره کرد.

از مواردی که در بالا بدان اشاره شد خروج نیروهای آمریکایی و ناتو از افغانستان ناممکن به نظر می رسید، چون دولت وحدت ملی افغانستان و دولت آمریکا طبق توافقنامه ای که به امضا رسانده اند نیروهای آمریکایی تا سال ۲۰۱۷میلادی می توانند در افغانستان حضور داشته باشند. از سوی دیگر، باید این نکته را در نظر داشت که نیروهای آمریکایی و ناتو در حال حاضر در افغانستان حضور دارند و باراک اوباما رئیس جمهوری آمریکا در ماه های گذشته با توجه به افزایش قدرت طالبان و حملات آنها به شهر های مختلف در افغانستان طی حکمی اختیارات جنگی نیروهای امنیتی افغانستان را افزایش داد تا آنها بتوانند در رویارویی با اعضای طالبان آزادی عمل بیشتری داشته باشند و از سوی دیگر، اوباما به‌جای کاهش نیروهای آمریکایی از ۹۸۰۰تن به ۵۵۰۰نفر شمار آنها را به ۸۴۰۰نفر تغییر داد و این خود بدان معناست که ایالات متحده آمریکا تمایل چندان به خروج از افغانستان ندارد .

حزب اسلامی حکمتیار با چشم‌پوشی از خروج نیروهای ناتو تا پایان سال ۲۰۱۶میلادی خواستار تعیین یک برنامه زمانی مشخص برای خروج نیروهای ناتو از افغانستان توسط دولت این کشور شده است. پس از امضای پیش‌نویس توافقنامه صلح بین دولت وحدت ملی افغانستان و حزب اسلامی این کشور نهادهای بین‌المللی و کشورهای منطقه از توافق صورت گرفته بین دو طرف حمایت کردند و آنرا قدمی مثبت در راه برقراری صلح و ثبات در افغانستان دانستند.

در این میان «حامد کرزی» رئیس جمهوری پیشین افغانستان نیز حمایت خود را از توافقنامه صلح اعلام کرد و آن‌را زمینه ای برای پیشبرد صلح در این کشور خواند.حامد کرزی که در دوره حکومت خود از حمایت دولت آمریکا برخوردار بود در سال‌های اخیر زبان به انتقاد از دولت واشنگتن گشود و دخالت آمریکا در امور داخلی افغانستان را در تضاد با قانون اساسی این کشور خوانده است.

همانگونه که می دانیم دولت وحدت ملی افغانستان با میانجیگری «جان کری» وزیر امور خارجه آمریکا پس از بروز اختلافات در انتخابات ریاست جمهوری افغانستان در توافقنامه ای که بین «اشرف غنی» رئیس جمهوری و «عبدالله عبدالله» رئیس اجرایی دولت وحدت ملی افغانستان صورت گرفت مقرر شد که پس از گذشت دو سال از تشکیل دولت وحدت ملی اقدامات لازم برای برگزاری تشکیل «لویه جرگه» و نیز انجام اصلاحات در قانون انتخابات این کشور صورت گیرد، تا پست ریاست اجرایی به نخست وزیری تغییر یابد. سران دولت وحدت ملی افغانستان باید با کنار گذاشتن اختلافات خود زمینه را برای اجرایی شدن متن توافقنامه صورت گرفته، فراهم آورند.

از جمله اقدامات مثبتی که دولت وحدت ملی افغانستان بدان دست یافته است امضای توافقنامه صلح با حزب اسلامی حکمتیار بود و این خود دستاوردی بزرگ در راه برقراری ثبات و امنیت در افغانستان است. هر چند عبدالله عبدالله در ابتدا از ایجاد چنین توافقی چندان مطمئن به نظر نمی رسید اما یک هفته مانده به امضای این توافق، موضعی مثبت و همسو با سیاست های دولت وحدت ملی اتخاذ کرد.

بدون شک توافق ایجاد شده بستری مناسب را برای انجام مذاکرات با گروه طالبان افغانستان و نیز ایجاد صلحی پایدار در این کشور فراهم می سازد. از سال ۲۰۱۳میلادی تاکنون تلاش هایی به میزبانی اسلام آباد و کابل برای انجام مذاکرات با گروه طالبان صورت گرفته است اما هر زمان علل متعددی آن را بسوی شکست سوق داده اند.

مذاکرات صلح با طالبان در ابتدا به میزبانی اسلام آباد و موسوم به مذاکرات «مری۱» با حضور رهبران و نمایندگان دولت افغانستان و پاکستان صورت گرفت. اما پس از انتشار خبر ناگهانی مرگ «ملا عمر» سرکرده اسبق طالبان این مذاکرات به حالت تعلیق در آمد و در این گروه انشعاباتی صورت گرفت و گروهی به سرکردگی «ملا رسول» که در پاکستان مستقر بود، اعلام موجودیت کرد. بروز این اختلافات میان گروهی چندان شدت گرفت که اعضای وابسته به گروه «ملا رسول»، «ملا اختر منصور» سرکرده سابق طالبان را عامل بیگانگان و نیروهای خارجی عنوان کرده بر علیه وی دست به مبارزه زد. در این بین شماری از نیروهای دو طرف کشته و زخمی شدند.

در این بین نشست هایی مقدماتی برای انجام مذاکرات صلح در افغانستان شکل گرفت و نمایندگان کشورهای افغانستان، پاکستان، چین و آمریکا پنج دور از نشست‌های مقدماتی را در اسلام‌آباد و کابل را تشکیل دادند اما در نهایت گروه طالبان اعلام کرد، تا خروج نیروهای ناتو از افغانستان از حضور در هر گونه نشستی در راستای برقراری صلح در افغانستان خودداری می کند و به جنگ علیه نیروهای خارجی و افغانستانی ادامه می دهد.

در این اثنا گلبدین حکمتیار از رهبران جهادی افغانستان و رهبر حزب اسلامی این کشور اعلام کرد با تعیین شرایطی حاضر است با دولت وحدت ملی افغانستان مذاکره کند. در این میان حكمتیار از شرط خروج نیروهای خارجی از افغانستان چشم‌پوشی کرد تا بتواند بار دیگر خود را از انزوای سیاسی در افغانستان بیرون بیاورد و نقشی در برقراری صلح در این کشور داشته باشد. از جمله شروطی که حكمتیار بر آنها در توافقنامه صلح تاکید کرده است اعطای مصونیت سیاسی و قضایی به اعضای حزب اسلامی از سوی دولت افغانستان، خارج شدن نام این حزب از لیست سیاه سازمان ملل و فعالیت حزب اسلامی در انتخابات افغانستان است.

توافقنامه صلح با حزب اسلامی در طی دو مرحله صورت می گیرد. در مرحله نخست توافقنامه به امضای نمایندگان حزب اسلامی، دولت وحدت ملی و شورای عالی صلح افغانستان رسید و در مرحله دوم پس از آزادی اعضای این حزب از زندان های افغانستان توافقنامه صورت گرفته به امضای نهایی گلبدین حكمتیار و اشرف غنی خواهد رسید.

آزادی زندانیان حزب اسلامی از زندان های افغانستان ضامن حفظ و بقای توافق صورت گرفته و اجرای تمامی مفاد موجود در آن است. از دیگر مفاد مهم این توافقنامه بازگشت مهاجران افغانستانی از پاکستان به وطن خود و انجام اقدامات مناسب برای اسکان آنها در داخل خاک افغانستان است.

در این میان فعالان حقوق بشر و نمایندگان پارلمان افغانستان مخالفت خود را با اعطای مصونیت قضایی به گلبدین حكمتیار و اعضای این حزب اعلام کرده‌اند و آن ‌را مخالف قوانین حقوق بشری در جهان می‌دانند. اعضای حزب اسلامی در دوره مخالفت خود با دولت افغانستان در درگیری های مسلحانه شماری از نیروهای امنیتی و مردم افغانستان را کشته اند و این موضوع باعث شده است فعالان حقوق بشر در این کشور با اعطای مصونیت قضایی به اعضای حزب اسلامی مخالفت کنند و در یکم مهر ماه مصادف با امضای توافقنامه صلح در شهر کابل تظاهرات اعتراض آمیزی را انجام دهند.

با وجود مخالفت‌های ناچیز در مقابل توافق صورت گرفته می‌توان گفت که دولت وحدت ملی افغانستان در سیاست خود در راستای برقراری صلح در کشور موفق نشان داده است و این خود می توان به صلحی گسترده و پایدار در این کشور تبدیل شود و زمینه را برای مذاکرات با گروه طالبان فراهم کند.محمد رضا بهرامی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در کابل با استقبال از توافقنامه صلح دولت وحدت ملی افغانستان و حزب اسلامی حکمتیار ابراز امیدواری کرده است سایر گروه‌های مسلح به این توافق بپیوندند.

جمهوری اسلامی ایران از هرگونه توافق صلحی که به برقراری صلح و ثبات در افغانستان منجر شود حمایت قاطع می‌کند. انجام مذاکرات مسالمت‌آمیز بین دولت وحدت ملی و گروه های مسلح می‌تواند راه را برای صلحی پایدار در کشوری که مردم ستمدیده آن قربانی جنگ هستند، باز کند.

دیدگاه‌های موافق و مخالف

سرانجام توافقنامه صلح میان دولت افغانستان و حزب اسلامی به رهبری «گلبدین حکمتیار» که بیش از 40 سال از عمرش را در جنگ سپری کرده است به امضای نهایی رئیس جمهوری افغانستان و حکمتیار رسید. توافق نامه ای که رسانه های افغان و منتقدان، آن را امتیاز بزرگ حکومت به حزب اسلامی و به ویژه رهبر حزب می دانند. روزنامه «اطلاعات روز» افغانستان در سرمقاله ای زیر عنوان «عزت جنایتکاران و فراموشی قربانیان» نوشت: کارشناسان جنگ و تحلیلگران سیاسی از نرمش بیش از حد دولت نسبت به حزب اسلامی حکمتیار انتقاد می کنند و باور غالب این است که حزب اسلامی دیگر آن توانایی تخریب و نفوذ گسترده سابق را ندارد.

این روزنامه افزوده است،بسیاری از افراد برجسته و تأثیرگذار حزب اسلامی اکنون در چارچوب دولت سرگرم فعالیت های رسمی اند و چهره های شاخص این حزب راه خود را از سال ها قبل، از حکمتیار جدا کرده اند.

حزب اسلامی آن گونه که ادعا می کند و آن گونه که دولت برای توافق با این حزب، امتیازات فراوانی واگذار کرده است، تأثیر چندانی در میدان جنگ افغانستان نداشته و ندارد. اطلاعات روز افغانستان نوشت: بسیاری از جنگجویان این حزب یا با ترک جنگ، به زندگی عادی برگشته اند یا با حفظ سلاح در قالب گروه طالبان مشغول نبرد با حکومت هستند و حزب اسلامی دیگر کنترلی بر جنگجویان پیشین این حزب ندارد و از این لحاظ صلح با حکمتیار بر میدان جنگ تأثیر فوری برجا نخواهد گذاشت.

به نوشته این رسانه افغان، واگذاری این همه امتیاز و خصوصاً مصونیت قضایی به یکی از بدنام‌ترین چهره های تاریخ معاصر افغانستان، یک توافق نسنجیده برای امتیازدهی و احیای یک رهبر طرد و منسوخ شده است و این توافق بر جنگ در کشور تأثیری برجا نخواهد گذاشت، بلکه جنایت پیشگان و آدم کشان را در افغانستان جسورتر خواهد کرد.اطلاعات روز افغانستان در پایان این یادداشت نوشته اشت: در حالی که انتظار می‌رفت نظام جدید که حقوق بشر یکی از ارزش‌های اساسی آن اعلام شده است، جنایتکاران را منزوی، محدود و محاکمه کند، با توافق اخیر نشان داد که سیاستمداران، جنایت کاران را نسبت به قربانیان جنگ ترجیح می دهد و تأمین حقوق بشر و بازخواست از جنایت کاران در معرض فراموشی قرار گرفته است.

روزنامه «ماندگار» نیز در این‌باره نوشت که گلبدین حکمتیار در مراسم امضای توافق نامه صلح از طریق ویدئو ظاهر شد و در این نوار تصویری از رئیس جمهوری افغانستان خواست تا به خاطر او زندانیان طالب را بدون قید و شرط آزاد کند و یک بار دیگر بر پیش شرط خود برای خروج کامل نیروهای خارجی از کشور تأکید کرد.

به نوشته این روزنامه، رهبر حزب اسلامی، تأمین صلح دائمی در افغانستان را وابسته به خروج کامل نیروهای خارجی از افغانستان دانسته و گفته است که پس از آن که باراک اوباما رییس جمهوری امریکا اعلام کرد تا پایان سال ۲۰۱۶میلادی نیروهای خارجی از افغانستان خارج می شوند، گفت وگوهای صلح با دولت افغانستان را شروع کرده است.ماندگار در بخشی از مطلب خود افزوده است که با امضای این توافق نامه، حکومت افغانستان متعهد شده تا تمامی تحریم ها علیه گلبدین حکمتیار و دیگر سران این حزب را لغو کرده و این حزب را به رسمیت بشناسد و اجازه دهد تا حزب اسلامی در ساختار حکومت به عنوان یک سازمان سیاسی مطابق قانون از تمام امتیازات یک حزب برخوردار باشد.

این روزنامه نوشته است: در مقابل، حزب اسلامی نیز گفته است که پس از عقد این توافقنامه، شاخۀ نظامی خود را منحل کرده و رابطه‌اش را با تمامی گروه‌های تروریستی قطع می کند و در توافقنامه آمده است که این حزب پس از مشروعیت‌یافتن سند، «آتش بس» را اعلام می‌کند و این آتش بس زیر نظر یک کمیسیون مشترک ؛ عملی خواهد شد.

به نوشته این رسانه افغان، ماه‌هاست که تلاش‌ها برای پیوستن حزب اسلامی به روند صلح افغانستان آغاز شده است. این حزب از جمله چهار گروه «داعش»، «القاعده» و «طالبان» است که علیه حکومت افغانستان می جنگند. قرار بود اردیبهشت امسال توافق نامه صلح با حزب اسلامی به امضا برسد، اما به دلایل نامعلوم و ظاهراً اختلاف رییس اجرایی بر سر مواد توافق نامه، امضاء آن به تأخیر افتاد.

ماندگار افزوده است که امضای توافق نامۀ صلح با حزب اسلامی، با موجی از واکنش های منفی به ویژه در میان کاربران صفحه های اجتماعی همراه بوده است و جوانان، این اقدام حکومت وحدت ملی را لکۀ ننگی بر دامان مسئولان حکومت خوانده اند و در اعتراض به این تصمیم حکومت، عکس های نمایه خود را سیاه کرده و شروع به دادخواهی برای یک اعتراض بزرگ کرده اند.این روزنامه نقل قول های متعددی را از کاربران اجتماعی ذکر کرده و به نقل از «سمیع حامد»، که وی را شاعر و نویسنده معرفی کرده نوشته است که «کسانی مثل گلبدین حتی اگر تفنگ نداشته باشند، خطرناک اند. اندیشه آن‌ها خشونت‌زا و نفرت انگیز است. آن ها می‌خواهند کسانی که مثل آن ها نیستند یا کشته شوند یا ضعیف بمانند».

روزنامه «8 صبح» نیز گزارش مفصلی از امضای توافقنامه صلح میان دولت وحدت ملی و حزب اسلامی منتشر کرده و نوشته است: با اجرایی شدن توافقنامه قرار است دولت افغانستان برای برداشتن محدودیت‌ها و تحریم های وضع شده علیه حزب اسلامی اقدام کرده و زمینه بازگشت گلبدین حکمتیار را به کابل مساعد کند.این روزنامه افزوده است که همزمان با اجرایی شدن توافقنامه صلح با حزب اسلامی برخی از شهروندان کشور به ویژه شماری از کاربران شبکه های اجتماعی از این اقدام به عنوان یک «مصیبت» تعبیر کردند و عکس های پروفایل خود را در این شبکه ها سیاه کرده‌اند و در این صفحات کمپینی برای دادخواهی قربانیان سال های اخیر راه اندازی شده است.

پیشتر «سیما سمر» رئیس کمسیون مستقل حقوق بشر افغانستان، پس از امضای مقدماتی صلح میان دولت و حزب اسلامی از این حزب خواسته بود تا بابت مشارکت در جنگ و کشتار مردم از آنان عذرخواهی کند، اما «امین کریم» رئیس هیات مذاکره کننده حزب اسلامی با دولت کابل گفت که این حزب کاری نکرده که بابت آن عذرخواهی کند و حتی در واکنش به عذرخواهی «قریب الرحمان سعید» یکی دیگر از اعضای ارشد حزب اسلامی تصریح کرد که وی مواضع شخصی خود را اعلام کرده است.

دولت افغانستان در این میان معتقد است که صلح با هر یک از افراد و گروه های افغان مخالف مسلح دولت، نیاز ضروری و فوری این کشور است و به گفته «دولت وزیری»، سخنگوی وزارت دفاع افغانستان، در شرایطی که طالبان امسال طرح تصرف 9 استان را تهیه و تدوین کرده بودند و وضعیت امنیتی افغانستان در شرایط مناسبی قرار ندارد، همه دوستداران کشور باید از صلح پشتیبانی کنند.

«عبدالله عبدالله» رئیس اجرایی دولت افغانستان، در آئین امضای توافق نامه صلح، آن را یک قدم بزرگ و تاریخی در این کشور خواند و تاکید کرد که این اولین و آخرین قدم نخواهد بود و به مردم افغانستان اطمینان می دهم که این توافق نامه ما را برای رسیدن به صلح دائمی در کشور نزدیک می کند.

«محمد اشرف غنی» رئیس جمهوری افغانستان نیز در آئین امضای توافق نامه صلح تصریح کرد؛ افغانستان به شدت نیازمند گذار از مرحله جنگ به مرحله فعالیت‌های مسالمت‌آمیز سیاسی است. دو یا سه نسل ما درگیر و شاهدِ جنگ و قربانی جنگ بوده است و اکنون حق نسل نو و نسل های آینده است که شاهد آرامش و رفاه باشند.

وی افزود: سرنوشت مردم ما نباید همیشه با تفنگ و سلاح گره زده شود، بلکه باید قوام زندگی اجتماعی ما را فعالیت های نهادینه شده سیاسی تشکیل دهد. صلح ما نه تصمیمی عجولانه و نه اقدامی صرفاً احساسی، بلکه بر مبنای اصول مشخصی بوده که در قانون اساسی ما تجسم یافته است.

https://www.ettelaat.com/new/index.asp?fname=2016\10\10-21\20-15-27.htm&storytitle=%CA%E6%C7%DD%DE%20%D5%E1%CD%20%98%C7%C8%E1%20%C8%C7%20%CD%98%E3%CA%ED%C7%D1%BA%20%90%C7%E3%ED%20%C8%D1%C7%ED%20%E3%D0%C7%98%D1%E5%20%C8%C7%20%D8%C7%E1%C8%C7%E4

ش.د9502708