توزیع ناکامی ها

پایگاه بصیرت / گروه بین الملل/یوسف شفیعی

گویا عربستان موجودیت خود را به ایران هراسی و تلاش برای ائتلاف علیه ایران گره زده است. در سال های اخیر و به ویژه بعد از روی کار آمدن ملک سلمان وجه تخاصم آل سعود علیه ایران بر وجه روابط، غلبه کرده و در این مسیر حتی شاهد قطع روابط ریاض و تهران نیز بوده ایم. عربستان با اتخاذ دیپلماسی دلار به دنبال آن است که نفوذ ایران را در مناطقه مانع شود و اکنون این موضوع را به منطقه شرق آسیا کشانده تا با یاری گیری از کشورهای این منطقه، آن ها را در مقابل جمهوری اسلامی ایران قرار دهد و به نظر می رسد یکی از اهداف سفر یک ماهه ملک سلمان به این منطقه نیز در این جهت باشد.

سفر یک ماهه ملک سلمان
ملک سلمان در یک سفر یک ماهه عازم شرق آسیا شده است. پادشاه عربستان در این سفر یک ماهه از کشورهای مالزی، اندونزی، برونئی، ژاپن، چین، مالدیو و اردن بازدید کرده و طی آن با رهبران این کشورها برای بررسی روابط دو جانبه و مسائل منطقه و بین المللی دارای اهتمام مشترک، دیدار و گفتگو خواهد کرد. ملک سلمان در نخستین مقصد تور آسیایی خود چهار روز را در مالزی گذارند. اندونزی نیز مقصد بعدی پادشاه عربستان بود. این اولین سفر آسیایی پادشاه عربستان از زمان به قدرت رسیدن است که البته با خدم و حشم بسیار صورت گرفت و واپس گرایی آل سعود را عیان تر کرد.


مالزی و عربستان در پایان سفر چهار روزه ملک سلمان بن عبدالعزیز، به کوآلالامپور در بیانیه مشترکی مدعی دخالت ایران در کشورهای منطقه شدند. در این بیانیه با اشاره به بحران در سوریه و یمن از نفوذ جمهوری اسلامی در منطقه ابراز نگرانی و از ایران خواسته شده که از دخالت در امور کشورهای منطقه بپرهیزد.  سخنگوی وزارت خارجه ایران اتهامات مطرح شده در بیانیه پایانی سفر پادشاه عربستان به مالزی مبنی بر دخالت ایران در امور کشورهای منطقه را «خیال‌پردازانه» خواند و آن را «شدیدا محکوم» کرد. بهرام قاسمی این اقدام مالزی را در راستای «ورود به حوزه های خطرناکی» توصیف کرد که هدف آن «تقویت گروه های تروریستی تکفیری، به‌ویژه داعش با کمک، حمایت و هدایت مادی و معنوی و صرف پول های کلان... توسط برخی کشورهای مشخص است».

تلاش عربستان برای ائتلاف سازی علیه ایران
عربستان در سال های اخیر  خود را به عنوان کشوری شکست خورده در برابر ایران می داند. نگاهی به پرونده های مهم منطقه ای نیز به خوبی موید این مطلب است. از این رو عربستان برای رویارویی با ایران به ائتلاف سازی و جبهه بندی روی آورده است، به ویژه بعد از پیروزی ترامپ و اظهارات ضد ایرانی مقامات ریاض با جسارت بیشتری به این مسئله دامن می زنند.
در ماجرای اعدام آیت الله نمر، عربستان با راه انداختن موجی از ایران هراسی چندین ریزکشور را با خود در قطع روابط با تهران همراه کرد، اما به نتیجه ای نرسید، چرا که مهمترین کشورهای عربی نه تنها روابط خود را با عربستان در این مورد هماهنگ نکردند، بلکه حتی روابط با ایران را نیز کاهش ندادند. مورد دیگر تشکیل ائتلاف ضد تروریسم از سوی ریاض بود. عربستان به خوبی می دانست که کشورهای زیادی نمی توانند پشت سر وی بایستند از این رو در اقدامی عجیب، محمد بن سلمان بسیاری از کشورها را بدون اطلاع در ائتلاف خود وارد کرد و این یک آبروریزی بزرگ برای ریاض بود، چرا که بسیاری از کشورها حضور در این ائتلاف را تکذیب کردند. اکنون این ائتلاف که با هدف تحت الشاع قرار دادن نفوذ ایران در منطقه، تشکیل شده است تنها یک اسم است و بیشتر تبیدل به یک شوی سیاسی شده است.
مهمترین ائتلاف سازی ناکام عربستان در برابر محور مقاومت و جمهوری اسلامی ایران، به ائتلاف علیه یمن بر می گردد. چندین کشور عربی در فرودین 94 وارد ائتلاف سعودی علیه یمن شدند و به این کشور فقیر عربی حمله کردند. ریاض توانسته بود با وعده های پوچ، این کشورها را به جبهه یمن بکشاند، اما اکنون پس از 23 ماه این ائتلاف به یک رسوایی و شکست بزرگ تبدیل شده است و بیشتر کشورهای عضو این ائتلاف خارج شده اند و برخی دیگر تنها در حد اسم در این ائتلاف حضور دارند. چرا که پیشرفت موشکی انقلابیون یمن شهرهای امارات، بحرین، قطر و دیگر متجاوزان را می تواند مورد هدف قرار دهد و این بزرگترین تهدید برای آن ها است.


اکنون بار دیگر ریاض به دنبال ائتلاف سازی دیگر در شرق آسیا علیه ایران است. ملک سلمان با اعلام اهداف اقتصادی به شرق آسیا سفر کرده است، اما بیانیه ای که سعودی ها در مالزی صادر کردند، از تلاش آن ها علیه ایران در منطقه شرق اسیا خبر می دهد. این در حالی است که در شرایط کنونی اقتصاد عربستان در وضعیت بحرانی قرار دارد و میزان کسری بودجه  این کشور به 100 میلیارد دلار رسیده است. از سوی دیگر هزینه جنگ ناکام یمن نیز میلیاردها دلار شده است. کاهش قیمت نفت و افزایش هزینه ها نیز باعث رکود اقتصادی در عربستان شده است. حتی برخی کارشناسان معتقدند که ملک سلمان در سفر یک ماهه خود به شرق آسیا به دنبال کمک گرفتن از این کشورها جهت حل مشکلات اقتصادی عربستان است. بنابراین با توجه به اقتصاد عربستان امکان اینکه این کشور در شرایط کنونی بتواند با دیپلماسی دلار جبهه بندی جدیدی علیه ایران تشکیل دهد بعید است، اما توسعه جنگ روانی علیه ایران تا شرق آسیا، موضوعی است که نباید به سادگی از آن گذشت.
ملک سلمان به دنبال آن است که با وعده های پوچ و توخالی کشورهای شرق آسیا به عنوان منطقه ای نسبتا همراه با ایران به جبهه ای علیه ایران تبدیل کند و این موضوع باید مورد توجه مسئولان وزارت خارجه کشورمان قرار گیرد.
 
ضعف دیپلماسی ایران
تلاش های عربستان برای ائتلاف سازی تا حدودی نیز به ضعف سیاست خارجی ایران نیز مرتبط است. به عنوان مثال منطقه شرق آسیا می تواند به عنوان یکی از مراکز توجه ایران باشد. یکی از نقاط ضعف اساسی سیاست خارجی دولت فعلی امکان بازیگری در مناطق مختلف  بوده است. از ابتدای روی کار آمدن دولت، از لزوم تعامل و ارتباط با دول اسلامی و به ویژه دولت های منطقه سخن گفته شده است، اما در عمل نتیجه ملموسی را دربرنداشته است.  تمرکز بیش از اندازه بر روی مسئله هسته ای و حاشیه های این پرونده سبب شده است تا دولت وقت کمتری جهت توسعه ارتباطات با کشورهای اسلامی شرق آسیا گذارد. حتی سفرهایی که دکتر روحانی برای گسترش روابط با کشورهای مختلف نیز انجام دادند به دلیل نگاه و تمرکز دولتمردان بر موضوع هسته ای ظاهرا چندان کارساز نبوده است.
برای روشن شدن مسئله، سفر دکتر روحانی به مالزی که در مهرماه گذشته انجام شد، بررسی می شود. در پایان سفر به مالزی رییس‌جمهور در نشست مشترک مطبوعاتی با نجیب رزاق نخست‌وزیر مالزی اعلام کرد: تهران و کوالالامپور مصمم هستند سطح روابط خود را در مرحله نخست به دوره قبل از تحریم‌ها بازگردانده و در مرحله بعدی نیز به‌سرعت میزان مبادلات خود را به دو برابر افزایش دهند. ما تصمیم داریم سال ۲۰۱۶ میلادی را به سال تحرک در توسعه و تقویت روابط مشترک در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی، علمی و فرهنگی مبدل کنیم. روحانی در این نشست که در کاخ نخست‌وزیری مالزی برگزار شد، گفت: جمهوری اسلامی ایران علاقه‌مند به گسترش و تعمیق سطح همکاری‌های خود با کشورهای آسیایی و از جمله مالزی، به‌ویژه در دوره پسابرجام است.  این سفر روحانی که از لحاظ رسانه ای بسیار مورد توجه قرار گرفت در ظاهر موفقیتی برای دولت یازدهم به شمار می رفت، اما ظاهرا این موفقیت تنها 5 ماه عمر داشته و اکنون مالزی در چرخشی عجیب به سمت عربستان و علیه ایران تغییر جهت داده است. بنابراین باید دستگاه دیپلماسی ایران با تمرکز بیشتری مناطق مهمی مانند شرق آسیا را در مرکز توجه خود قرار دهد.


فرجام سخن
روی کار آمدن ترامپ در آمریکا باعث به وجود آمدن موج جدیدی از ایران هراسی شده است. پیروزی دونالد ترامپ در آمریکا با توجه به اظهارات ضد ایرانی وی باعث شده است تا برخی کشورهای منطقه ای به دنبال ایجاد نوعی ائتلاف علیه ایران با توجه به تمایلات ترامپ باشند. به همین دلیل در چند هفته اخیر شاهد، اظهارات تند و تیز وزیر خارجه رژیم صهیونیستی علیه ایران در اجلاس امنیتی مونیخ، ادعاهای عادل جبیر وزیر خارجه عربستان در این نشست و همچنین  موضع تند وزیر خارجه ترکیه در مونیخ علیه ایران بوده ایم.  وال استریت ژورنال چندی پیش در گزارشی به نقل از چندین مقام خاورمیانه‌ای نوشت: دولت ترامپ در حال انجام  مذاکرات با متحدان عربی آمریکا  است تا آنها یک ائتلاف نظامی تشکیل دهند؛ ائتلافی که برای مقابله با ایران با اسرائیل تبادل اطلاعاتی خواهد داشت.  به نظر مقامات غربی ائتلاف مذکور برای کشورهای عربی، شبیه به ناتو یک مولفه دفاع متقابل خواهد داشت که بر مبنای آن، با حمله به یک کشور عضو، به مثابه حمله به همه اعضا تلقی خواهد شد. به این ترتیب به نظر می رسد دولت آمریکا به دنبال بر هم زدن توازن قوا در خاورمیانه و ایجاد وضعیت جدیدی است؛ وضعیتی که در آن فشارها و ائتلاف بندی های دیگری علیه ایران را نشان خواهد داد.
 مقامات دولت جدید آمریکا تاکنون بارها ایران را مورد انتقاد شدید قرار داده اند. دولت ترامپ ایران را "بزرگترین حامی تروریسم" و "عامل بی ثباتی" در منطقه  می داند. به نظر می رسد برنامه ضد ایرانی ترامپ برخی قدرت های منطقه و رقیب ایران را به تکاپوی انداخته است تا روند بازی را در جهت مناقع خود تغییر دهند. عربستان ایران را به عنوان بزرگترین دشمن خود می داند از این رو با توجه به فضای به وجود آمده در نتیجه روی کار آمدن ترامپ به دنبال ائتلاف سازی علیه ایران در نقاط مختلف جهان اسلام است و نمونه شرق آسیا این موضوع را نشان می دهد.
با این حال بسیاری از این اقدامات از جنس همان اقدامات ترامپ است؛ یعنی یک شوی سیاسی و حرکت های خیره کننده اما توخالی. آل سعود این بار نه تنها قدرت و توان شکل دهی به ائتلاف جدیدی علیه ایران را ندارد، بلکه تجربه ائتلاف های گذشته نیز به عنوان یک نقشه راه در برابر کشورهای شرق آسیا قرار دارد و این کشورها باید بدانند نتیجه ورود به ائتلاف مورد حمایت عربستان، همانند وارد شدن در مثل برموداست که جز هزینه چیز دیگری در برندارد. امروزه عربستان به پخش کردن ناکامی های خود در جهان اسلام می پردازد و هدف سعودی ها از سفر پُر زرق و برق به شرق آسیا، توزیع ناکامی های خود است تا علاوه بر چاره اندیشی جهت حل مشکلات اقتصادی خود، جنگ روانی هم علیه ایران به راه اندازند و به خود روحیه دهند که همچنان در جهان اسلام و حتی آسیا موضع قدرتمندی دارند، در حالی که آن ها با شلیک یک موشک انصارالله به شهرهای خود به هراس افتادند و البته شاهان مستبد همیشه هراسناک خواهند بود./