- صفحه نخست
- |
- استان ها
- |
- بین الملل
- |
- سیاسی
- |
- چند رسانه ای
- |
- اقتصادی
- |
- فرهنگی
- |
- حماسه و جهاد
- |
- صبح صادق
- |
- صدای انقلاب
- |
- محرومیت زدایی
پس از گذشت نزديك به 16 ماه از آغاز اجراي برجام و خروج قلب رآكتور اراك به نظر مي‌رسد مذاكرات براي آينده اين مركز حساس هسته‌اي به نتيجه رسيده و قرارداد تجاري ساخت رآكتور جديد براي مركز هسته‌اي اراك اين هفته امضا خواهد شد.
قرارداد «بازطراحي» رآكتور آب سنگين اراك روز يك‌شنبه در وين بين ايران و چين امضا خواهد شد. سخنگوي وزارت خارجه چين در اين ارتباط گفته كه دو طرف طي مذاكراتي در پكن، بر سر جزئيات اجرايي اين بخش مهم از برجام به توافق رسيده‌اند.
مذاكرات پيچيده براي اراك
اما مذاكرات در خصوص ساخت رآكتور جديد اراك در حالي به نتيجه رسيده و قرارداد آن به امضا خواهد رسيد كه اين پروژه براي رسيدن به نقطه فعلي فراز و نشيب زيادي را طي كرده است. بر اين اساس، همزمان با آغاز مذاكرات هسته‌اي ميان و ايران و گروه 1+5، اعضاي غربي اين گفت‌وگوها تمركز اصلي خود را بر تعطيلي رآكتور اراك قرار دادند؛ رآكتوري كه طراحي و ساخت آن در اوج تحريم‌ها صورت گرفته بود و يكي از چرخه‌هاي مهم و حياتي ايران در فناوري هسته‌اي بود. شايد همين دستيابي به تكنولوژي اراك بدون كمك‌خارجي بود كه حساسيت غربي‌ها را براي تعطيلي آن بيش از اندازه افزايش داد.
استدلال طرف غربي بر اين مسير استوار بود كه پلوتونيوم به دست آمده از فعاليت‌ها در رآكتور آب سنگين اراك، مي‌تواند در ساخت سلاح هسته‌اي به كار رود اما جمهوري اسلامي ايران كه همواره بر عدم تلاش براي در اختيار‌گيري سلاح هسته‌اي تأكيد كرده و فتواي مهم رهبر انقلاب در خصوص حرمت اين سلاح را متضمن عملكرد خود كرده بود، براي رفع تبليغات سوء دشمنان، تعهداتي را در اين خصوص پذيرفت، لذا بر همين اساس بود كه در توافق موقت ژنو موضوع عدم‌توسعه اين رآكتور توسط ايران پذيرفته شد و در نهايت در توافق نهايي كه به برجام شهرت يافت، ايران با تعطيلي و خارج كردن قلب اين رآكتور آب سنگين با «شرط» بازطراحي و در اختيار‌گيري مجدد اين چرخه موافقت كرد.
بر اساس آنچه در برجام ذكر شده، «ايران مبادرت به بازطراحي و بازساخت يك رآكتور تحقيقاتي آب سنگين مدرنيزه شده در اراك بر اساس طراحي اوليه مورد توافق و در قالب يك همكاري بين‌المللي كه طراحي نهايي آن را نيز تصديق خواهد كرد، خواهد نمود كه با استفاده از سوخت غني شده تا 67/3 درصد فعاليت خواهد كرد. اين رآكتور تحقيقات هسته‌اي صلح‌آميز و توليد راديو‌ايزوتوپ براي مقاصد پزشكي و صنعتي را پشتيباني خواهد كرد. رآكتور باز طراحي شده و بازسازي شده اراك پلوتونيوم در سطح تسليحاتي توليد نخواهد كرد. تمامي فعاليت‌ها براي باز طراحي و ساخت مجتمع‌هاي سوخت براي رآكتور بازطراحي شده، به‌جز براي نخستين بارگذاري سوخت، در ايران انجام خواهد گرفت. همه سوخت مصرف شده در اراك براي دوره عمر رآكتور به خارج از ايران منتقل خواهد شد. اين مشاركت بين‌المللي مشتمل بر كشورهاي مشاركت‌كننده گروه 1+5، ايران و ساير كشورهايي كه طرفين ممكن است مشتركاً تعيين كنند، خواهد بود. ايران به عنوان مالك و مدير پروژه، نقش راهبري را ايفا خواهد نمود.»
همچنين كشورمان پذيرفت كه به مدت 15 سال، رآكتور آب سنگين ديگر يا انباشت آب سنگين در ايران نخواهد بود و همه آب سنگين اضافي براي صادرات در بازارهاي بين‌المللي عرضه خواهد شد.
در نهايت نيمه دوم دي ماه سال 1394 بود كه خبرها از خارج كردن قلب رآكتور و پر كردن حفره‌ها با سيمان منتشر شد. اين در حالي بود كه منتقدان بارها نسبت به عدم‌وجود يك تعهد معتبر در خصوص بازطراحي رآكتور جديد در اراك هشدار داده بودند، چراكه هيچ قرارداد رسمي كه مطابق با برجام «تعهدات محكم»، «مسير مطمئن رو به جلو» و «مسئوليت‌هاي مشاركت‌كنندگان» را به طور دقيق مشخص كند تا آن زمان منعقد نشده بود.
چالش چيني
در همين حال همزمان با اجرايي شدن تعهدات ايران در حوزه هسته‌اي، مذاكرات با طرف چيني براي بازطراحي و ساخت رآكتور اراك آغاز شد اما چالش اصلي در اين مسير كه باعث تعويق 16 ماهه امضاي اين قرارداد شده، موضوع قيمت بالايي بود كه چشم‌بادامي‌ها براي اين كار به كشور ارائه داده بودند؛ قيمتي كه به نظر مي‌رسيد حاضر نبودند، از آن عقب‌نشيني كنند و اگرچه مذاكرات در اين خصوص در فضايي محرمانه پيش مي‌رفت اما بارها زمينه‌ساز اعتراض مقامات ايراني در عرصه عمومي شده بود، به گونه‌اي كه دي ماه گذشته بود كه بهروز كمالوندي سخنگوي سازمان انرژي اتمي در گفت‌وگويي با خبرگزاري صدا و سيما گفت: همه مسائل ما و چيني‌ها حل شده و فقط يك مسئله باقي مانده كه مربوط به قيمت است. تلقي ما اين است كه قيمت مطرح شده چيني‌ها در مقايسه با استانداردهاي بين‌المللي با توجه به اينكه در آغاز كار قرار داريم، قيمت بالايي است.
كمالوندي اضافه كرد: شايد طرف چيني فكر مي‌كند اين فقط موضوعي اقتصادي نيست و مي‌تواند سياسي هم باشد، به همين علت قيمت ارائه شده تا حدي بالاتر از نرخ‌هاي متعارف است.
علاوه بر اين نكته ديگر اين بود كه به رغم آنكه پيش از اين امريكا نيز متعهد به مشاركت در بازطراحي رآكتور اراك بوده، اما به نظر مي‌رسد عهدشكني‌هاي متعدد آنان در اين حوزه نيز ادامه پيدا كرده و آنان حساب خود را از بازطراحي اراك جدا كرده‌اند.
مهرماه سال جاري بود كه علي‌اكبر صالحي رئيس سازمان انرژي اتمي در اين خصوص گفته بود: «طراحي مفهومي اراك را در اختيار چيني‌ها و امريكايي‌ها گذاشته‌ايم.» اما گويا روي كار آمدن ترامپ و نبود يك قرارداد مدون در اين خصوص ميان طرفين باعث شد مقامات كشورمان عطاي حضور امريكا در اين پروژه را به لقايش ببخشند و امريكا را از اين پروژه حذف كنند. به همين خاطر بود كه علي اكبر صالحي هفته گذشته در پاسخ به سؤالي در خصوص حضور امريكا در روند باز طراحي رآكتور اراك گفته بود كه «يك گروه كاري سه كشوري است كه ايران به عنوان متولي اين پروژه بوده و همه كارها را ما انجام مي‌دهيم، ما خودمان طراحي مي‌كنيم و اگر تجهيزات قرار باشد در ايران ساخته شود، طراحي‌هاي آن را انجام مي‌دهيم و آنها فقط طراحي‌هاي ما را مورد ارزيابي علمي قرار مي‌دهند و نهايتاً اين طراحي را تأييد مي‌كنند.»
يك تجربه
در همين حال بايد گفت كه دو نكته اساسي در خصوص قرارداد بازطراحي رآكتور اراك وجود دارد. موضوع نخست بحث مالي اين پروژه است كه بايد در اين خصوص شفاف‌سازي صورت گيرد كه آيا چشم بادامي‌ها حاضر شده‌اند كه با قيمتي معقول مشاركت در اين پروژه را بپذيرند يا خير؟ اين نخستين موضوعي است كه مقامات سازمان انرژي اتمي بايد در اين خصوص پاسخ دهند.
نكته دوم، مرور تجربه ساخت نيروگاه بوشهر توسط طرف‌هاي روسي است؛ نيروگاهي كه قرارداد تكميل آن با طرف‌هاي روسي در سال 1994 به امضا رسيد و قرار بود كه تا پايان سال 2000 واحد اول اين نيروگاه تكميل و به ايران تحويل داده شود اما اين تحويل با تأخيري 10 ساله مواجه شد كه اين موضوع هزينه‌هاي زيادي را متوجه كشور كرد. از اين رو اميد مي‌رود كه در قرارداد بازطراحي رآكتور اراك، ضمن در نظر گرفتن زماني معقول براي انجام پروژه، تضمين كافي براي الزام اجراي به موقع پروژه از طرف چيني گرفته شده باشد. در اين خصوص نيز لازم است مقامات سازمان انرژي اتمي اطلاع‌‌رساني كافي را انجام دهند.
http://www.javanonline.ir/fa/news/847408
ش.د9600340
