(روزنامه مردمسالاري - 1396/04/24 - شماره 4363 - صفحه 15)
برنامه جامع اقدام مشترک موسوم به برجام در 23 تیرماه 1394 میان ایران و 1+5 پس از 13 سال در حالی محقق شد که افکار عمومیداخلی ایران و نیز جامعه بینالملل بیش از آن که به حل و فصل آن امیدوار باشند به بن بست در مذاکرات و استمرار این مناقشه عادت کرده بودند. در عین حال موضوع هستهای ایران در بهت و ناباوری در دولت حسن روحانی نه از مسیر جنگ و درگیری بلکه با گفتوگو به نتیجه رسید. این توافق هم چنین با صدور قطعنامه 2231 مورد تایید اعضای شورای امنیت قرار گرفت. براساس توافق هستهای و با اجرای آن، تمامیتحریمهای بینالمللی و یکجانبه که به واسطه مناقشه هستهای علیه ایران اعمال شده بود لغو یا تعلیق شدند. علاوه بر این، با تدبیر مذاکره کنندگان ایرانی و آمریکایی برخی تحریمهای غیرهستهای در حوزه بشردوستانه از جمله خرید و فروش هواپیما که بیش از 37 سال با ممنوعیت و محدودیت مواجه بود برداشته شدند. اکنون با گذشت سه سال از این توافق نقاط قوت و ضعف این توافق بیش از پیش روشن شده است.
یکی از مهم ترین اهداف برجام احقاق حقوق هستهای ایران و ادامه فعالیتهای صلحآمیز هستهای در کنار برداشتن تحریمها در این حوزه بود که خوشبختانه با اجرایی شدن برجام نه تنها قفل و زنجیرها از پای صنعت هستهای برداشته شد، بلکه به آن جان تازهای بخشید به شکلی که امروز کشورهای زیادی برای تعامل و همکاری هستهای با ایران صف کشیدهاند. امضای قرارداد ساخت سوخت با روسیه، امضای ساخت و بهره برداری دو واحد نیروگاهی آب سبک در بوشهر، همکاریهای سطح بالا در حوزه ایمنی و تحقیق و توسعه با اتحادیه اروپا، عضویت در ایتر، امضای قراردادهای دوجانبه هستهای با بسیاری از کشورهای اروپایی و دیگر کشورها، حضور متخصصان ایرانی در مجامع تحقیقاتی و آموزشی بینالمللی، بازطراحی راکتور اراک، فروش آب سنگین، تست سانتریفیوژ IR-8 و غیره از جمله تحولاتی است که در این مدت شاهد آن بودیم.
در همین رابطه سخنگوی سازمان انرژی اتمیبه ارزیابی آخرین تحولات فعالیتهای هستهای و نتایج اجرای برجام پرداخته است. بهروز کمالوندی در گفتوگو با ایسنا، در پاسخ به این پرسش که ارزیابی شما از توافق هستهای پس از گذشت سه سال چیست، هنوز هم به اندازه همان روزهای نخست از این توافق دفاع میکنید؟ با بیان این که توافق هستهای را باید از زاویههای مختلف نگاه کرد افزود: در یک نگاه توافق هستهای شامل موضوع هستهای و مساله رفع تحریمها میشود و از زاویه دیگر معتقدم برجام تعاملات ما با قدرتهای بینالمللی را تعریف میکند. وی گفت: برخی موضوعات منطقهای و بینالمللی پیرامون ایران در گذشته وجود داشته و دارد که هر از چند گاهی حالت بحرانی به خود میگیرد و به عنوان یک موضوع مهم در سطح منطقه و بینالملل مطرح میشود. این نوع مسائل برای ما عادی شده است و میدانیم که اگر یک مسالهای حل شود، طرفهای مقابل به ویژه آمریکا موضوع دیگری را علم میکنند.
این مسائل ادامه دارد، مگر آنکه جمهوری اسلامیایران دست از آرمانهایش بکشد، اما تا زمانی که این روند ادامه دارد ایجاد این مشکلات برای ما کمابیش هست و ما باید با تدبیر با آنها روبرو شویم. ویتصریح کرد: در برخی مواقع مثل حملات تروریستی اخیر در تهران، واکنش و تدبیر ایران استفاده از موشک بود، اما در برخی مواقع مثل موضوع هستهای استفاده از دیپلماسی و گفتوگو. سخنگوی سازمان انرژی اتمیدر ادامه با اشاره به روند شکلگیری مذاکرات هستهای در دولت یازدهم ادامه داد: وقتی مذاکرات هستهای در دولت یازدهم مطرح شد در شرایطی بودیم که طرف مقابل تمام تلاش خود را کرده بود تا از روشهای مدنظر خود جلوی فعالیتهای هستهای ایران را بگیرد، اما ناتوان از این مساله دست به یک عقبنشینی اساسی از اهداف اولیهاش زد و مهمترین آن پذیرش هستهای شدن ایران و غنیسازی بود.
اگر غنیسازی را نمیپذیرفتند 50 سال هم میگذشت مذاکره به نتیجه نمیرسید
وی گفت: اگر آنها غنیسازی ایران را نمیپذیرفتند، 50 سال هم میگذشت هیچ کس در ایران با آنها وارد مذاکره نمیشد؛ ممکن بود مذاکره شود اما به طور قطع نتیجهای به دست نمیآمد. مهمترین شرطی که ما را به مذاکره ثمربخش و جدی نزدیک کرد، پذیرش غنیسازی از جانب طرف مقابل بود. آنها به دنبال آن بودند حداقل ایران در طول مذاکرات غنیسازی را متوقف کند، اما ما قبول نکردیم و در نهایت هم به هدف اصلی خود در حوزه هستهای که حفظ غنیسازی و پویایی فعالیتهای صلح آمیز هستهایمان بود، دست یافتیم.
مشغول توسعه فنآوری تولید سوخت هستیم
کمالوندی در رابطه با کاهش سانتریفیوژها و پذیرش برخی محدودیتها که برخی معتقدند این روند فعالیت هستهای ایران را کند و به عقب راند اظهار داشت: 5 هزار، 10 یا 20 هزار سانتریفیوژ به لحاظ اثراتی که برای تولید سوخت دارد، چندان فرقی با هم ندارند بلکه تعداد آنها و فعالیت سانتریفیوژها به لحاظ حقوقی حائز اهمیت است. چه 20 هزار سانتریفیوژ کار کند چه 5 هزار تا، ما نمیتوانستیم حتی برای 1 سال سوخت نیروگاه بوشهر را تولید کنیم، بلکه باید این رقم به بیش از 150 هزار سانتریفیوژ نسل اول برسد، ضمن اینکه باید فنآوری تولید سوخت را توسعه میدادیم که در حال حاضر مشغول این کار هستیم. این مقام سازمان انرژی اتمیتاکید کرد: ما توانستیم در روند مذاکرات هستهای حق غنیسازیمان را به اثبات برسانیم و آنها این حق را مورد پذیرش قرار دادند و الان هزاران سانتریفیوژ در نطنز در حال فعالیت است.
وی ادامه داد: اگر امرو بخواهیم در رابطه با برجام و مذاکرات هستهای قضاوت کنیم، باید بگویم برجام از مقاطع تاریخی است که باید به آن افتخار کنیم که توانستیم قدرتهای بزرگ را وادار به پذیرش حقمان کنیم. غنیسازی امر ممنوع به لحاظ حقوق بینالملل نیست، اما حوزه ممنوعه است و کشورهای هستهای دوست ندارند کشوری تازه وارد به این حوزه ورود کند. بنا بر این این بزرگترین دستاورد برجام است که بدون هیچگونه درگیری به دست آمد. کمالوندی همچنین با اشاره به تلاش ایران برای رفع تحریمها در چارچوب برجام تصریح کرد: البته به طور کامل هنوز تمام تحریمها برداشته نشده است و در بخشی از فعالیتهای بانکی مشکلاتی وجود دارد، هر چند که این مشکلات در حال حل شدن است و موضوع بحرانی در این رابطه نداریم. در حوزه نفت و گاز، کشتیرانی، هواپیمایی، بانکها روند به شکل عادی برگشته است و اینها همان چیزی است که هیات حاکمه فعلی آمریکا نمیتواند آن را برتابد.
نمیتوانستیم به فعالیتهای هستهایمان بدون حل مناقشه سیاسی بر سر آن ادامه دهیم
وی در ادامه تاکید کرد: ما نمیتوانستیم به فعالیتهای صلحآمیز هستهایمان بدون حل و فصل مناقشه سیاسی و بینالمللی بر سر آن ادامه دهیم. ما باید برخی واقعیتها را بپذیریم. به طور مثال در بحث مواد خام اگر میخواستیم غنیسازی را ادامه دهیم، حتما باید این مواد را وارد میکردیم، چراکه در طول 36 سال بعد از انقلاب هیچ محموله اورانیومیبه کشور وارد نشد و از آنچه در اختیار داشتیم استفاده کردیم، حتی نتوانستیم محمولهای که قبل از انقلاب خریداری شده بود را به کشور وارد کنیم. معاون صالحی خاطرنشان کرد: مواد خام اولیه که در اختیار ما بود به آن اندازهای بود که ما بتوانیم غنی کنیم تا طرف مقابل را بترساند نه بیشتر. در حوزه تکنولوژی ما برای ساخت سوخت نیروگاه بوشهر از امکانات کامل برخوردار نبودیم؛ تازه اگر هم این امکانات را میداشتیم مواد اولیه برای ساخت این میزان سوخت را نداشتیم. موادی که ما در کشور داشتیم کفاف یک سال نیروگاهی مثل بوشهر را هم نمیداد.
این مقام سازمان انرژی اتمیادامه داد: تست سوخت مورد نیاز نیروگاه بوشهر مستلزم تست (PIE) که اصطلاحا تستهای بعد از پرتودهی نامیده میشوند است که ما را صد در صد به لحاظ ایمنی ساخت آنها مطمئن میکند. این تستها در آزمایشگاههای مجهزی باید انجام شود که این فنآوری فعلا در اختیار ما نیست. کمالوندی گفت: تولید داخلی مواد اولیه (کیک زرد) ما خیلی کم است آنقدر که حداکثر پاسخگوی نیاز راکتورهای تحقیقاتی است و نه تولید سوخت نیروگاههای قدرت مثل بوشهر و این شکل تولید و مصرف کردن مواد اولیه، از دید کشورهای هستهای و جامعه بینالملل و به ویژه دشمنان ما، فضای اتهامزنی علیه ایران مبنی بر تلاش برای اهدافی دیگر را بیش تر فراهم میکند. در صورتی که روند این اتهامات ادامه مییافت این کشورها به راحتی نگرانی کاذب خود را نگرانی کل دنیا معرفی کرده و به راحتی علیه ما اجماع ایجاد میکردند تا به ایران فشار آورند و محدودیتها و ممنوعیتها نه تنها در حوزه هستهای، بلکه در تمامیحوزههای زندگی وارد میشد، کاری که البته بخش مهمیاز آن را انجام دادند.
بنا بر این ما باید کاری میکردیم که تلاش آنها و دروغشان محقق نشود. سخنگوی سازمان انرژی اتمیافزود: اگر برجام نبود، صنعت هستهای به کار خود ادامه میداد، اما سمت و سوی آن و چشماندازش هم برای ما مهم بود. وی در پاسخ به این پرسش که گفته میشود رآکتور IR – 40 میتوانست قبل از برجام راهاندازی شود یا اگر محدودیتهای ناشی از توافق اولیه ژنو و برجام نبود این راکتور تاکنون راهاندازی شده بود، در همین حال رئیس پیشین مرکز ایمنی هستهای کشور در گفتوگویی اظهار کردند که از طرف این مرکز راکتور اراک هیچگاه مجوز راهاندازی تا قبل از دولت یازدهم نداشته است، گفت: رآکتور اراک در جای و زمان خود افتخاری برای کشور است. زمانی که تصمیم به ساخت این راکتور گرفتیم به دانش و فنآوری غنیسازی دست نیافته بودیم، هرچند که تکنولوژی ساخت این راکتور متعلق به نسلهای راکتور در گذشته دور است، اما در هر حال ساخت آن برای کشور افتخارآمیز بوده و تجربهای مفید است.
وی ادامه داد: رآکتور اولیه اراک همه خواستههای ما برای تولید انواع ایزوتوپها را جواب نمیداد از طرفی امکاناتی مثل امکان انجام تست انواع سوخت را نداشت. البته من نمیخواهم با گفتن این کمبودها اهمیت آن را پایین بیاورم. کمالوندی در عین حال تصریح کرد: اگر بخواهیم راکتور اولیه اراک را با هر شکلی که هست به وضعیت گذشته بازگردانیم حداکثر به یک سال و نیم زمان نیاز داریم. ما راکتور را به نوعی تغییر دادهایم که میتوانیم در صورت تصمیم نظام با توجه به وجود دانش و فنآوری ساخت آن در کشور حتی در ظرف یک سال آن را به حالت اولیه بازگردانیم.
بازطراحی راکتور اراک معاملهای پر سود بود
وی ادامه داد: شرط آب سنگین بودن راکتور در هر سه حوزه (خنک کننده، بازتاب دهنده و کند کننده) حفظ شده است و امکانات آزمایش سوخت نیز برای آن در نظر گرفته شده. این برای ایران یک معامله پرسود بود و طرف مقابل تعهدات ویژهای را در بازطراحی راکتور در قالب سند رسمی پذیرفت. روند بازطراحی این راکتور حتی در حالت برگشت طرف مقابل از تعهداتش تحت تاثیر قرار نخواهد گرفت. سخنگوی سازمان انرژی اتمی اظهارنظر مقامات سازمان در رابطه با اینکه راکتور اراک مجوز راهاندازی در دولت قبل یا قبل از برجام را نداشت، صحیح دانست و گفت: این نوع برخوردها با توجه به اهمیت موضوع ایمنی در حوزه هستهای صرفا مربوط به ایران نیست، بلکه موضوعی بینالمللی و جهانی است.
وی به ساخت نیروگاه «برکه» امارات متحده عربی اشاره کرد و گفت: این نیروگاه توسط کره جنوبی ساخته و تحت لایسنس وستینگهاوس آمریکا، قرار بود 2017 استارت بخورد اما به خاطر مسائل ایمنی به 2018 موکول شده است. معاون صالحی با اشاره به راکتور اراک اظهار کرد: قبل از آنکه برجام اتفاق بیفتد این راکتور در شرف تکمیل شدن بود و مرکز ایمنی هستهای کشور اطلاعاتی را از پیمانکار خواسته بود. شاید آنها میتوانستند در آینده نه چندان دور راکتور را تکمیل کنند اما اینکه برخی فکر میکنند این راکتور همان موقع آماده راهاندازی بود، اشتباه است. خوشبینانهترین زمان برای راهاندازی راکتور اراک 1397 بود که میتوانست استارت اولیه را بزند و البته معمولا راهاندازی کامل نیز مستلزم زمان زیادی است. در برخی موضوعات دیگر هم برخی اظهاراتی مطرح کردند از جمله در رابطه با نیروگاه بوشهر که آن هم اشتباه است.
http://www.mardomsalari.net/4363/page/15/17429
ش.د9602768