علي‌اکبر ولايتي رئيس هيئت مؤسس و هيئت امناي دانشگاه آزاد در نخستين نشست خبري خود در بهمن 1395 به دغدغه‌ها درباره اين دانشگاه واکنش نشان داد و گفت "امور مالي و محاسباتي دانشگاه آزاد بايد شفاف بوده و هيچ نقطه ابهامي نداشته باشد". حضور چندماهه آقاي ولايتي و مشخص شدن تخلفات و مفاسد متعدد موجود در اين سيستم موجب شد تا آقاي دکتر ميرزاده از رياست دانشگاه عزل گردد ...
فوت ناگهاني آقاي هاشمي رفسنجاني در در اردوگاه اصلاح طلبان و اعتداليون داراي آثار و تبعاتي بود که جبران آن به ظاهر با مشکلاتي روبرو است. از جمله اين موارد مي‌توان به انتخاب آقاي ولايتي به عنوان جايگزين آقاي هاشمي اشاره کرد که در سي ام دي ماه 1395 با حکم رهبري صورت پذيرفت. هرچند نسبت نزديکي بين وي و هاشمي وجود داشت اما اين جابجايي، تغييرات جدي در دانشگاه آزاد را به همراه داشت که پيش از اين قابل پيش بيني نبود!
دانشگاه آزاد اسلامي از اوايل دهه شصت کار خود را آغاز کرد. اولين رئيس اين دانشگاه عبدالله جعفرعلي جاسبي بود که دوران طولاني‌مدت رياست وي در دانشگاه انتقادات زيادي درباره نحوه مديريت و گردش مالي اين دانشگاه ايجاد کرد. بعد از کش‌وقوس‌هاي فراوان رياست اين دانشگاه از اسفند 1390 از طرف شوراي عالي انقلاب فرهنگي به فرهاد دانشجو واگذار شد. دانشجو تا شهريور 92 رئيس دانشگاه آزاد بود، اما با روي کار آمدن دولت روحاني و فشار رئيس و برخي اعضاي هيئت امنا، حميد ميرزاده جايگزين وي شد و روند اصلاحي‌اي که آغاز شده بود، متوقف شد.
آغاز فسادستيزي و عزل ميرزاده
علي‌اکبر ولايتي رئيس هيئت مؤسس و هيئت امناي دانشگاه آزاد در نخستين نشست خبري خود در بهمن 1395 به دغدغه‌ها درباره اين دانشگاه واکنش نشان داد و گفت "امور مالي و محاسباتي دانشگاه آزاد بايد شفاف بوده و هيچ نقطه ابهامي نداشته باشد". وي همچنين به اصلاح ساختار دانشگاه آزاد اشاره کرد و گفت "هر کاري که در راستاي اصلاح، پيشرفت و ترقي دانشگاه آزاد لازم باشد دريغ نمي‌کنيم".
ولايتي در مورد آغاز روند تغيير و تحولات در دانشگاه آزاد مي‌گويد: «پس از انتصاب اينجانب از سوي مقام معظم رهبري به عنوان رئيس هيئت موسس و انتخاب من به عنوان رئيس هيئت امنا، در مسائل متعدد و پيچيده وارد شدم که اين مسائل شامل فسادهاي مالي نيز مي‌شد. ابتدا تلاش من بر آن بود که به صورت مسالمت‌آميز اين معضلات حل شود. لذا به آقاي ميرزاده رئيس دانشگاه آزاد اسلامي بابت فسادهاي مالي موجود در دانشگاه آزاد تذکراتي داده شد.»
حضور چندماهه آقاي ولايتي و مشخص شدن تخلفات و مفاسد متعدد موجود در اين سيستم موجب شد تا آقاي دکتر ميرزاده از رياست دانشگاه عزل گردد و اين در حالي بود که به گفته آقاي ولايتي، آقاي هاشمي نيز در اواخر عمرشان قصد اجرايي کردن چنين تصميمي را داشته است!
در سوم ارديبهشت ماه جاري، چهار تن از اعضاي هيأت امنا، خواستار برگزاري جلسه فوق العاده هيأت امنا شدند. اين جلسه ابتدا با حضور 9 نفر از اعضا تشکيل مي‌شود و درباره موضوع رئيس دانشگاه آزاد و مسائل مربوط به مديريت اين دانشگاه بحث و بررسي صورت مي‌گيرد؛ با اين حال وزراي علوم و بهداشت که اعضاي حقوقي هيئت امنا هستند براي شرکت در جلسه هيئت دولت از جلسه خارج مي‌شوند.
در ادامه جلسه، اعضاي هيئت‌امناي دانشگاه آزاد، تصميم به عزل حميد ميرزاده و سرپرستي علي‌محمد نوريان مي‌گيرند و پس از بحث و بررسي در اين جلسه به «حميد ميرزاده» پيشنهاد استعفا مي‌شود که وي نمي‌پذيرد. پس از مطرح شدن موضوع عزل حميد ميرزاده، دو نفر ديگر از اعضا (ميرزاده- سيد حسن خميني) جلسه را به اعتراض ترک مي‌کنند، با اين حال با توجه به حضور اکثريت اعضاي هيئت امنا، يعني 5 نفر، همچنان جلسه داراي حدنصاب بوده و به همين دليل ادامه مي‌يابد. سپس با موافقت اعضاي هيأت امنا، ميرزاده از رياست دانشگاه آزاد اسلامي کنار گذاشته و «علي‌محمد نوريان» به سرپرستي اين دانشگاه منصوب شد.
ولايتي در مورد اختلافات ايجاد شده و دلايل برکناري ميرزاده به وجود مفاسدي در مديريت وي اشاره کرده و مي‌گويد: «اين فسادهاي مالي از زمان حيات مرحوم آيت‌الله هاشمي رفسنجاني مطرح شده بود. آقاي علي‌محمد نوريان که دبيرکل هيئت موسس هستند و از سوي مرحوم هاشمي‌رفسنجاني به سمت بازرسي منصوب شده بودند اين موارد را مطرح کرده بودند و بنا به شهادت برخي از اعضاي هيئت موسس و امنا ( که در صورت لزوم اسامي آنها را خواهم گفت) قرار بود آقاي ميرزاده عزل شود. اگر لازم شد نام بعضي از مدعيان امروز که خبر تصميم مرحوم آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني مبني بر عزل ميرزاده را حضورا به اينجانب گفتند را خواهم گفت. وقتي آيت‌الله هاشمي گزارش اين مفسده‌ها را شنيده گفته بود که برخورد با فرد مورد نظر پس از انتخابات صورت گيرد.»
بخشي از فساد مستقيم به فرد ميرزاده و منسوبين به وي باز مي‌گردد که از جمله آن به اقدام فرزند وي مي‌توان اشاره کرد که آقاي ولايتي معتقد است وي «از برخي روساي واحدها خواسته است که با شرکت خاصي قرارداد انعقاد کنند و آن فرد زير بار نرفته و مغضوب آقاي ميرزاده قرار گرفته است. گزارش‌هاي متعدد و مستدل مبني بر اين فسادها موجود است.»
آغاز دوران سرپرستي دکتر نوريان
دکتر علي‌محمد نوريان که اسفند ۱۳۹۳ با نظر اعضاي هيأت مؤسس دانشگاه آزاد به عنوان دبير اين هيأت انتخاب شده بود، داراي دکتراي مهندسي برق به صورت مشترک از دانشگاه صنعتي شريف و دانشگاه ولز انگلستان است. پس از گذشت ده روز از انتصاب وي به سرپرستي موقت دانشگاه آزاد، تغييرات در بدنه اين دانشگاه آغاز شد و نوريان در احکامي جداگانه معاون امور مجلس و سرپرست معاونت پژوهش و فناوري، معاون دانشجويي و فرهنگي، مشاور و رئيس مرکز حوزه رياست و مشاور رئيس دانشگاه در امور اقتصاد دانش بنيان و سرمايه گذاري را منصوب کرد.
بنابراين، حجت الاسلام ابراهيم کلانتري، رئيس نهاد رهبري در دانشگاه تهران جانشين طه هاشمي در معاونت دانشجويي، «عليرضا منادي سپيدان» نماينده سابق مجلس جانشين «حجت الاسلام علي عسکري» در معاونت امور مجلس دانشگاه، «مرتضي موسي خاني» جانشين «ابراهيم واشقاني فراهاني» در معاونت پژوهش و فناوري دانشگاه آزاد، «سيد علي اصغر تروهيد» جانشين «محمد مصطفي دعاگويي» در حوزه رياست شده اند.
نوريان، سرپرست دانشگاه آزاد اسلامي همچنين در احکامي، «غلامعلي کمالي» را در غياب خود به عنوان سرپرست امور دبيرخانه هيأت مؤسس اين دانشگاه، «صالح اسکندري» را به عنوان مديرکل روابط عمومي و امور رسانه‌هاي دانشگاه آزاد، «محمد مهدي جولايي» را به عنوان مديرکل روابط عمومي و «هادي گوهري» را به عنوان مدير کل دفتر امور پيگيري هاي ويژه منصوب کرد.
برکناري ياسر هاشمي
پس از گذشت نزديک به چهار ماه از تغييرات اوليه دانشگاه آزاد، قرعه تغيير در هسته مرکزي دانشگاه آزاد و هيات امناي آن به نام «ياسر هاشمي» پسر کوچک آيت الله هاشمي رفسنجاني افتاد. در همين راستا، «ياسر هاشمي» ضمن تأييد خبر برکناري‌اش از رياست دفتر هيأت امناي دانشگاه آزاد اسلامي، تصريح کرد: با توجه به همه علاقه، انگيزه و وظيفه‌اي که نسبت به دانشگاه آزاد اسلامي احساس مي‌کردم، علاقه‌مند بودم که کارم را در اين دانشگاه ادامه دهم، چون اين دانشگاه را ميراث آيت‌الله هاشمي رفسنجاني براي مردم مي‌دانم.
وي با بيان اينکه به اين حکم هيچ اعتراضي ندارم، چون هرگونه تصميم‌گيري درباره دانشگاه آزاد را حق دکتر ولايتي مي‌دانم، افزود: متأسفانه امکان همکاري براي من فراهم نشده و خوشحالم که حداقل در اين مورد اقدام قانوني انجام شده است.
رئيس سابق دفتر هيأت امناي دانشگاه آزاد اسلامي در پايان خاطرنشان کرد: روز گذشته، دکتر نوريان، سرپرست دانشگاه آزاد شفاهي برکناري‌ام را به نقل از دکتر ولايتي اعلام کرد. اين جابجايي به طور طبيعي با واکنش جريان سياسي خاصي همراه بود.
ورود سيد حسن خميني به ماجرا
در اين بين آقاي سيد حسن خميني، عضو هيات موسس و هيات امناي دانشگاه آزاد اسلامي پيشگام اين اقدام سياسي شد و طي نامه‌اي به رييس‌جمهور ضمن اعلام فقدان وجاهت قانوني در موضوع عزل رييس دانشگاه و نيز نصب سرپرست جديد بدون راي‌گيري در هيات امنا دانشگاه از وي خواست نسبت به مسئله براي راهگشايي ورود کند! متن نامه چنين است:
«بسمه تعالي / جناب حجه الاسلام و المسلمين آقاي روحاني
با سلام / به نظر اينجانب روند عزل برادرمان جناب اقاي ميرزاده از وجاهت قانوني برخوردار نيست و حداقل آن است که شبهه غير قانوني بودن آن بسيار قوي است . هم چنين نصب سرپرست نيز بدون راي گيري در هيات امنا بوده است. ورود حضرتعالي در مسئله حتما مفيد و راهگشا خواهد بود. / با تشکر / سيد حسن خميني 2/3/96»
اينکه چرا سيدحسن پيشگام اين اقدام گرديده و چرا پاي رئيس‌جمهور را به وسط کشيده است، سوالاتي است که بايد براي آن پاسخي ارائه کرد؛ اما به اندازه کافي اين حقيقت آشکار مي‌گردد که پشت پرده اين اقدام، اهداف سياسي نهفته است، جالب آنکه وي ادعاهاي بدون پشتوانهاي مطرح کرده و روند برکناري ميرزاده و انتخاب سرپرستي نوريان کاملا قانوني و مطابق روند تصميم‌گيري در اين دانشگاه بوده است.
حجت‌الاسلام محمد محمديان رئيس نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري و عضو هيئت‌امناي دانشگاه آزاد اسلامي روايتي از جلسه عزل ميرزاده و برکناري وي با اکثريت آراء را مطرح کردند که ابطال کننده ادعاهاي سيد حسن خميني است. وي مي‌گويد:
«جلسه‌اي که منجر به عزل رئيس دانشگاه آزاد و معرفي سرپرست موقت براي اين دانشگاه بود از معدود جلساتي بود که با حضور تمامي اعضاء هيئت امناء و از جمله شخص آقاي سيدحسن تشکيل شده بود و با رفتن دو وزير محترم که به‌دليل همزماني جلسه با هيئت دولت نتوانستند تا آخر جلسه حضور داشته باشند، هيچ خللي در نصاب قانوني جلسه پيش نيامد.
وقتي براي استعفاي آقاي ميرزاده رأي‌گيري شد، هفت نفر از نه نفر اعضاي هيئت امنا حضور داشتند و آقايان سيدحسن خميني و حميد ميرزاده رأي ندادند و پنج نفر ديگر رأي دادند.
آقاي سيد حسن اعتراض کردند که "شما فقط براي استعفاء رأي‌گيري کرديد، ولي براي عزل رئيس دانشگاه در صورتي که استعفا نداد رأي‌گيري به عمل نيامد!"، جناب آقاي ولايتي بلافاصله براي عزل رئيس دانشگاه در صورتي که استعفا ندهد درخواست رأي کرد که آن هم با پنج رأي به تصويب رسيد.
در اينجا آقاي سيدحسن که بسيار عصبي شده بودند با حالت قهر جلسه را ترک کردند و به‌دنبال ايشان آقاي ميرزاده نيز با گفتن اين سخن که "از فردا در دانشگاه حاضر نخواهم شد"، جلسه را ترک کردند.
با رفتن اين دو نفر هنوز جلسه رسميت خود را داشت، زيرا 5 نفر از اعضاء هيئت امنا حضور داشتند که طبق اساسنامه اکثريت به شمار مي‌روند و به همين دليل براي سرپرستي آقاي نوريان رأي‌گيري شد که به‌اتفاق آراء تصويب شد و همچنين براي حسابرسي دانشگاه آزاد توسط مؤسسه مفيد راهبر رأي‌گيري به عمل آمد که آن نيز به تصويب رسيد.
جاي بسيار تعجب است که آقاي سيدحسن خميني که حداقل در عزل و نصب سه رئيس دانشگاه آزاد در زمان مرحوم آقاي هاشمي‌رفسنجاني حضور داشت و کمترين اعتراضي نکرد، اکنون که به‌صورت کاملاً قانوني و مطابق اساسنامه رئيس دانشگاه برکنار و سرپرست قانوني به‌جاي ايشان انتخاب شده است، لب به اعتراض مي‌گشايد! اي‌کاش حداقل يک بار اساسنامه دانشگاه آزاد را مطالعه مي‌کردند!»
حمايت افکار عمومي از فسادستيزي در دانشگاه آزاد
در کنار اين بازي‌هاي سياسي، امروز خواست عموم دانشجويان، نمايندگان مجلس و شخصيت‌هاي علمي کشور شفاف‌سازي در امور اين دانشگاه است و عجيب است کساني که شعار شفافيت سر مي‌دهند، حال که نوبت به خودشان رسيده زير بار نمي‌روند.
نامه 156 نماينده مجلس شوراي اسلامي خطاب به علي اکبر ولايتي مويد اين مطالبه عمومي است. نمايندگان ضمن تأکيد بر نقش و جايگاه اين دانشگاه و تدبير حکيمانه مقام معظم رهبري در انتصاب ولايتي، تاکيد کردند خواهان ادامه و استمرار رشد کيفي و ارتقاء جايگاه علمي کشور در عرصه‌هاي ملي و بين‌المللي بوده و حمايت جدي خود را از اقدامات مدبرانه وي اعلام کردند.
فعالين و تشکل‌هاي مختلف دانشجويي دانشگاه آزاد نيز در اين روزها با اظهار نظرات مختلف و صدور بيانيه ها، حمايت خود را از اقدام اصلاح‌طلبانه آقاي ولايتي براي ريشه کن کردن فساد و رانت‌خواري در اين دانشگاه اعلام داشته اند و اميد است که اين اقدامات به ثمر رسيده و بخشي از مطالبه مردم حداقل در حوزه دانشگاه محقق گردد.
به عنوان نمونه "متين منتظمي" دبيرکل اتحاديه جامعه اسلامي دانشجويان با اشاره به عملکرد مدير سابق دانشگاه آزاد گفت: قوه قضائيه به فسادهاي ميرزاده و فرزندانش در دانشگاه آزاد ورود کند. وي افزود: ايجاد تغيير و تحول در دانشگاه آزاد با سابقه فسادهايي که در آن شکل گرفته بوده ميان نيروهاي انقلابي اميد ايجاد کرد، زيرا گوياي قرار گرفتن اين دانشگاه در مسير اصلي خود است... اينکه مديريت جديد اين دانشگاه، دانشگاه آزاد را از ميراث خانوادگي خارج کند، امر پسنديده‌اي است، زيرا اين دانشگاه متعلق به نظام اسلامي است و بايد در راستاي اهداف انقلاب اسلامي حرکت کند.
سخن پاياني
مبارزه با فساد و ساختارهايي که حاصل و خروجي آن ويژه خواري، توزيع ناعادلانه قدرت و ثروت و در نهايت ناکارآمدي است، در طول چهار دهه گذشته از انقلاب اسلامي به مهمترين اولويت و دغدغه ملت تبديل شده است. بعيد است در جامعه گروهي از مردم را با هر گرايش سياسي يافت شود که از مبارزه با فساد حمايت ننمايد. در اين ميان در طول دهه‌هاي اخير برخي مجموعه‌هاي سياسي، اجتماعي، آموزشي و ... بدلايل متعددي که پرداختن به آن از حوصله اين نوشتار بيرون است، به تدريج به بنگاهي اقتصادي تبديل شدند و در فرآيندي قرار گرفتند که از کمترين نظارت‌ها برخوردار نبوده و ساختار اداره آنها با نوعي اليگارشي همراه گرديد که ظرفيت تجميع فساد در آن بطور ويژه‌اي نهادينه شده است. کافي است که چنين مراکز فسادخيزي با جريان‌هاي سياسي نيز پيوند خورده تا تبديل به مافيايي مخوف گردند تا از دسترسي هرگونه کنترل و نظارت مردمي خارج بمانند و از پاسخگويي به افکار عمومي طفره روند.
دانشگاه آزاد اسلامي را مي‌توان يکي از مجموعههايي دانست که عملکرد آن در طول اين سال‌ها همواره با سوالات و ابهامات و ترديدهاي مختلفي مواجه بوده، اما به دليل ساختاري که به برخي ويژگي‌هاي آن اشاره گرديد، متوليان آن پاسخ شايستهاي براي افکار عمومي ارائه نکردهاند!
اميد که با تغيير مديريت اين دانشگاه بستر براي پاکسازي ساختار اين مجموعه از فساد فراهم آيد، و با شفاف سازي اقتصادي، شاهد شکل گيري مجموعه اي باشيم که اولويت آن آموزش و توسعه علمي و پژوهشي کشور خواهد بود.
