سیاست دولت روحانی بر این است که عنصر خارجی و مطلوبیت های آن و مزیت های گسترش ارتباطات با دنیای خارج را آن قدر در افکار عمومی داخل برجسته کند، تا به صورت غیرمستقیم، نوعی فشار داخلی علیه نهادها و مراکز قدرتی که روحانی پیش روی خود تعریف می کند، فراهم شود. به عبارت دیگر، شاید بتوان گفت دولت روحانی توانمندسازی بخش هایی از داخل کشور با کمک عنصر خارجی را جهت ناتوان سازی بخش های دیگری از داخل کشور دنبال می کند.
دوره تبلیغات انتخاباتی نامزدهای ریاست جمهوری، فصل مهمی جهت بیان رویکردها و جهت گیری های آنان در حوزه های مختلف است، هرچند این فصل آمیخته با جاروجنجال های تبلیغاتی و سخنان و مواضع گاه نمایشی جهت جذب رأی می باشد، اما در ورای این تبلیغات، می توان برخی رویکردها و سیاست های مبنایی افراد و جریانات سیاسی را دریافت.
دکتر حسن روحانی و اسحاق جهانگیری که در انتخابات ریاست جمهوری امسال در یک طیف قرار داشتند و به جای بیان خط و مشی مستقل و متمایز خود، یکدیگر را پوشش می دادند و مکمل هم بودند، دو مفهوم مهم را محور گفتارهای خود قرار دادند که ترکیب این دو کلیدواژه معنای خاصی را تولید می کند.
حجت الاسلام روحانی بیشتر بر مفهوم «ارتباط و تعامل» با دنیای خارج تأکید داشت و آن را نقطه عزیمت تحرک بخشیدن به داخل می دانست و اسحاق جهانگیری علاوه بر تأیید همین رویکرد، مفهوم «توانمندسازی انسان ها» را نیز در گفتارهای خود چندبار تکرار کرد. نگارنده این مطلب، در همان زمان طی مقاله ای به معناکاوی مواضع روحانی و جهانگیری در کنار مواضع دیگر نامزدهای انتخابات پرداخت و مفهوم مرکزی جهت گیری روحانی را تعامل، گفتگو و ارتباط به صورت کلی و تعامل با خارج به صورت ویژه، تعریف کرد. درباره مفهوم مورد نظر جهانگیری نیز چنین نوشت: توانمندسازی انسان ها رویکردی در مباحث جدید توسعه است که راه توسعه را فقط توسعه اقتصادی و افزایش رشد اقتصادی و حتی توزیع عادلانه درآمدها نمی داند، بلکه این موارد و همچنین توسعه در دیگر حوزه ها را از طریق توانمندشدن افراد با فراهم کردن آزادی های اساسی آن ها، دنبال می کند. اندیشمند مطرح در این زمینه آمارتیا سِن است که عدالت و توسعه را از طریق دادن آزادی های اساسی به فرد دنبال می کند. نظریات سِن که به نوعی تلفیقی از جامعه گرایی و فردگرایی و نیز تلفیق اقتصاد لیبرالیستی و سوسیالیستی با یکدیگر است، در کشورهای اروپایی و به ویژه ایالات متحده آمریکا در سیاست های برخی از این دولت ها مورد توجه زیادی قرار گرفته است، با این حال با ظهور جریانات ملی گرا در اروپا و پیروزی فردی همچون ترامپ در آمریکا، می توان گفت پذیرش این نظریات در جوامع غربی با موانع مهمی مواجه است.[1]
ترکیب دو کلیدواژه مورد نظر روحانی و جهانگیری، مفهوم «توانمندسازی داخل (با تاکید بر عامل انسانی) از طریق ارتباط با خارج» را تولید می کند. البته روحانی در همان زمان بخشی از این مفهوم را آشکار، و تنها به بُعد اقتصادی آن اشاره کرد و جهت گیری خود در اقتصاد را «اقتصاد درون گرایِ برون نگر» تعریف نمود، اما این همه بحث نیست. تلاش اصلی روحانی و نظریه پردازان پشت سر وی، استفاده از عامل خارجی جهت توانمندسازی بخش های خاصی از داخل و نه همه بخش هاست. اگر برون نگری با هدف تقویت و توانمندسازی همه عناصر و ظرفیت های داخلی در چارچوب یک توسعه بومی و با نظر به مسائل و مشکلات کشور باشد و اجازه ندهد چالش ها و مشکلات اقتصاد جهانی به داخل راه یابند، این رویکرد قابل دفاع است، اما می توان گفت، دولت روحانی، قصد ندارد تخصصی و فنّی وارد موضوع شود، بلکه این دولت تا اندازه ای اهداف سیاسی را در این رویکرد دنبال می کند.
سیاست دولت روحانی بر این است که عنصر خارجی و مطلوبیت های آن و مزیت های گسترش ارتباطات با دنیای خارج را آن قدر در افکار عمومی داخل برجسته کند، تا به صورت غیرمستقیم، نوعی فشار داخلی علیه نهادها و مراکز قدرتی که روحانی پیش روی خود تعریف می کند، فراهم شود. به عبارت دیگر، دولت روحانی توانمندسازی بخش هایی از داخل کشور با کمک عنصر خارجی را جهت رویارویی با بخش های دیگری از داخل کشور دنبال می کند.
رئیس جمهور روحانی در کنار این رویکرد، خود نیز همّتش را تا حدّی بر تخفیف و تضعیف این بخش های داخلی گذاشته است و به طور مشخص انگیزه ها و اراده های داخلی منتقد خود را هدف قرار داده است. نگاهی به سخنان وی در روز گذشته در جشنواره عمران سلامت این موضوع را روشن می کند. وی تصریح کرد: وقتی می گوییم کمک به ملت عراق، برخی فکر می کنند، فقط کسانی که با جانشان فداکاری می کنند، کمک کرده اند. البته باید قدردان این فداکاری ها باشیم، اما توجه داشته باشید که حقوق و سلاح همین افراد را چه کسی تامین می کند؟ تمام سلاحی که عراق برای مبارزه با داعش نیاز داشت و پول آن را چه کسی در شرایط تحریم تامین کرد؟ در مورد سوریه نیز همین طور. موشکی از خاک کشور شلیک شده و مرکز تروریست ها را هدف قرار داده است، این درست است . آنهایی که این موشک را پرتاپ کردند، تلاش و فداکاری نمودند اما چه کسی این موشک را طراحی و ساخته است؟ سازنده موشک دولت است، وزارت دفاع این موشک را ساخته، پولش را چه کسی تأمین کرده، بخش اقتصادی کشور آن را تأمین می کند، همه اینها باید مورد توجه باشد[2].
روحانی هرچند قبلا حمله موشکی سپاه علیه داعش در سوریه را «اقدامی بسیار به جا و درست»[3] توصیف کرده بود، اما وی هیچ گفتار تشویق آمیز و تقدیرگونه ای از انگیزه و همت بالای سپاه پاسداران علیه تروریسم نداشت و آن را تنها یک وظیفه تعریف کرد. درست است که نیروهای سپاه پاسداران در مقابله با تروریسم به وظایف دینی، انسانی و انقلابی خود عمل می کنند، اما سخنان اخیر رئیس جمهور روحانی در کنار مواضع قبلی او، ابعاد بیشتری از تخفیف نیروهای انقلابی را آشکار کرد و حرکت آشکار او علیه اراده ها و انگیزه های انقلابی را نمایان ساخت. روحانی می داند که تنها فراهم کردن بودجه نظامی سبب تقویت قدرت نظامی و شجاعت در مقابله با تروریسم نمی شود و آنچه بیش از همه یک فرد را به کنش و حرکت وامی دارد، انگیزه است، اما وی این انگیزه ها را به فراموشی سپرده و قصد تضعیف و تخفیف آن ها را دارد. این همه بدین سبب است که روحانی نهادهایی همچون سپاه را پیش روی خود تعریف کرده و این برآمده از همان رویکرد رقیب هراسی ناروایی است که نظریه پردازان همراه وی تلقین می کنند. رئیس جمهور باید متوجه باشد که تلاش جهت خشکاندن اراده و انگیزه نیروهایی که به منافع ملی می اندیشند و سعی او بر ناتوان سازی این بخش ها، پشیمانی آزاردهنده ای را برای خود او به همراه خواهد آورد، چرا که انگیزه و اراده این نیروها با این سخنان خشکانده نمی شود، اما احتیاج همه رؤسای جمهور و شخص روحانی به این نیروها و انگیزه های آنان همواره وجود خواهد داشت، چه این که روحانی این روزها می بیند نیاز به موشک و افزایش توان موشکی، امری ضروری و غیرقابل بحث است، در حالی که او پیشتر سخنان و مواضعی را علیه این موضوع ابراز داشته بود و این روزها پشیمانی پنهان او آشکار شده است./
1- http://basirat.ir/fa/news/301040
2- http://www.president.ir/fa/99713
3- http://www.isna.ir/news/96033017783
