کارشناس اقتصاد و انرژی با بیان اینکه هدف نهایی توتال در اختیار گرفتن میدان نفتی آزادگان است، گفت: میدان نفتی آزادگان یک میدان کم ریسک و فوق‌العاده پر سود است که از آن به عنوان گوشت لخم میادین نفتی ایران تعبیر می‌شود.
نخستین و بزرگترین قرارداد انرژی در دوره پسابرجام، 12 تیرماه امسال میان شرکت ملی نفت ایران و شرکت بین المللی توتال فرانسه منعقد شد.
این در حالی است که هنوز ابهامات متعددی در خصوص مدل قراردادهای نفتی ایران وجود دارد و برخی کارشناسان نسبت به امضای قرادادهای نفتی براساس مدل جدید پیش از شفاف سازی و انجام کامل اصلاحات، هشدار دادند، اما سرانجام قرارداد 20 ساله توسعه فاز 11 پارس جنوبی با کنسرسیومی به رهبری شرکت توتال فرانسه بر اساس مدل جدید قراردادهای نفتی به امضاء رسید.
به دنبال واکاوی مسائل پیرامون این قرارداد نفتی، خبرنگار گروه اقتصادی بصیرت گفتگویی را با ارسلان ظاهری، کارشناس اقتصاد و انرژی و مدیر باشگاه خبری توانا خبرگزاری فارس، صورت داده است.
ظاهری معتقد است قرارداد با شرکت توتال بخشی از تعهدات پذیرفته شده در برجام است که آن را باج برجام می‌داند نه نتیجه و میوه آن و می‌گوید: صحبت پیرامون این قراداد دیگر فایده‌ای ندارد و تنها برای ثبت در تاریخ باید گفته شود، همانطور که «پاتریک پویان» مدیر عامل شرکت توتال هم اذعان می‌کند ایرانیان به تاریخ اهمیت زیاد می‌دهند!
در ادامه، متن گفت‌وگو با این کارشناس انرژی را می‌خوانیم:
بصیرت: ارزیابی شما از نخستین و بزرگترین قرارداد انرژی در دوره پسابرجام در حوزه انرژی چیست؟
ظاهری: قرارداد با شرکت توتال منطق سیاسی دارد نه اقتصادی تا دولت بتواند اولا این پیام را به داخل مصادره کند که این قرارداد میوه برجام است. ثانیا پیام بعدی به شرکت‌های خارجی است مبنی بر اینکه ایران محلی امن برای سرمایه‌گذاری است.
اما آیا مردم با هدایت نقدینگی‌شان به سمت سرمایه‌گذاری در میادین نفتی موافق نیستند؟ همانطور که شرکت توتال در زمان تحریم های فلج کننده و مدیریت آقای میرکاظمی، کشور را ترک کرد. با تدابیری که در آن زمان اندیشیده شد، سرمایه گذاری در فازهای نفتی از طریق اوراق مشارکت تامین منابع شد. به عبارتی دیگراز آب عظیمی که پشت سد نقدینگی کشور انباشت شده است به درستی می‌توانیم به سمت سرزمین‌های نیازمند به نقدینگی بهره ببریم، اما سازوکار لازم را می‌خواهد و در کنار آن نیازمند اصلاح نظام بانکی هستیم.
*با افتخار می‌گوییم زیر بار هیچ مسئولیتی نرفتیم!
بصیرت: مورد دیگری هم باید به موارد شما اضافه کرد و آن هم صرف جمله ما می‌توانیم است....
ظاهری: دقیقا یکی از مسائل همین است. اصلاح ساختار فعلی در بخش‌های مختلف اقتصاد کشور و به ویژه بخش نفت و انرژی نیازمند یک جراحی است که از طرفی پُر هزینه و از طرف دیگر به پذیرفتن مسئولیت نیاز دارد.
«زیر بار مسئولیت نرفتن» که نگاه حاکم بر دولت فعلی است خود را در قرارداد با شرکت های خارجی نشان می‌دهد. در قرارداد با شرکت توتال همه امور از جمله مدیریت، مسئولیت، بهره برداری با سود آنچنانی را به توتال منتقل می‌کنیم و با افتخار هم می‌گوییم که دیگر خیالمان راحت است و ما هیچ مسئولیتی را نپذیرفتیم!
*خدعه شرکت توتال در فاز 2 و 3 پارس جنوبی
بصیرت: حالا که سیاست اتخاذ شده از سوی دولت زیر بار مسئولیت نرفتن است، چرا شرکت فرانسوی توتال بدون طی کردن مراحل قانونی خود و بدون برگزاری مناقصه بین شرکت بزرگ بین المللی انتخاب می‌شود؟ مگر شرکت توتال چه مزیتی نسبت به شرکت‌های بزرگ بین‌المللی دارد؟
ظاهری: به نظر بنده در مورد قرارداد با شرکت توتال باید جنبه سیاسی آن را پُر رنگ دانست. زمانی که سابقه شرکت توتال در ایران را بررسی می‌کنیم به مواردی پُر شماری از بد عهدی‌های این شرکت بر می‌خوریم.
در گذشته زمانی که شرکت توتال فاز 2 و 3 پارس جنوبی را توسعه می‌داد، کارشناسان داخلی متوجه شدند که توتال از لایه‌های k1 وK2 لایه‌های غیر مشترک ما با قطر برداشت کرده است. در واقع چاه‌های نفتی به جای مرز مشترک با قطر با فاصله از آن و به سمت مرکز میدان احداث شده بود. این شبهه هیچ وقت از سوی مسئولان توتال پاسخ داده نشد. البته که احتمال این خطا از سوی شرکت توتال بسیار بالا بود زیرا سمت دیگر میدان مشترک نیز خود شرکت توتال ذی نفع بود.
در واقع توتال در میدان نفتی قطر به سبک production sharing یا همان مشارکت در تولید عمل می‌کند. به این ترتیب مدل قراردادی توتال با قطر از ما جذابتر است. به این معنا که در میدان مشترک، توتال در سمت قطر هرچقدر بیشتر تولید کند، سود بیشتری دریافت می‌کند پس طبیعی است که برداشت توتال برای طرف قطری بیشتر است.
*قرارگاه خاتم در دوران تحریم‌ها زیر بار مسئولیت تعهدات انجام نشده توتال رفت.
بصیرت: در واقع دولت محترم با رفیق دزد و شریک قافله قرارداد منعقد کرده تا از میدان نفتی مشترک بهره برداری کند؟
ظاهری: بله دقیقا همین طور است. توتال شرکت بد سابقه‌ای است که در فاز 2 و 3 پارس جنوبی خدعه به خرج داد. در همین فاز 11 چند سال کشور را معطل نگه داشت.
از افرادی که معتقدند که منافع کشور را باید با منافع شرکت‌های بزرگ بین‌المللی گره زد، پرسشی داریم مگر شرکت توتال در زمان تحریم‌ها به قرارداد و تعهدات خود پشت نکرد و کشور را ترک نکرد؟ آن زمانیکه که توتال رها کرد و رفت چه کسانی زیر بار مسئولیت تعهدات توتال برای توسعه میادین نفتی با جان و دل رفتند؟آیا غیر از قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء و شرکت‌های داخلی بودند؟!
*شرکت توتال پنجمین شرکت فاسد دنیا
بصیرت: بنابراین توتال یک شرکت بد سابقه است که منطق عقلی و اقتصادی حکم می‌کند که نباید با آن قرارداد بست!
ظاهری: جالب است بدانید شرکت توتال در فاز 11 به پرداخت رشوه محکوم شده بود. شرکت فرانسوی توتال در رده بندی شرکت‌های فاسد دنیا در رده پنجم قرار دارد.
یادمان نرفته است که در دوران مذاکرات برجام نقش پلیس بد را فرانسه ایفا می‌کرد، بنابراین جمع بندی بنده به این صورت است که قرارداد با توتال بخشی از توافق برجام است که آن را باج برجام می‌دانم نه نتیجه برجام و میوه و گلابی آن!
*میدان نفتی آزادگان، هدف نهایی توتال
بصیرت: زمانی نیا، معاون وزیر نفت پس از نهایی شدن قرارداد توسعه فاز 11 پارس جنوبی در گفت‌وگو با CNN مطرح کرده است که «به شما اطمینان می‌دهم که قرارداد با توتال آخرین قرارداد با این شرکت نیست و ما قراردادهای دیگری را در هفته‌های آینده با این شرکت منعقد می‌کنیم» به نظر شما منظور معاون وزیر نفت چیست؟
ظاهری: با بیان حکایتی تحلیل خودم را در این مورد بیان می‌کنم. حکایت آقای زنگنه و شرکت توتال فرانسه حکایت همان پدر ثروتمندی است که دختر بزرگ خود را یکبار به عقد کسی در آورده که او تنها به قصد تصاحب مال و منال پدر زن، تن به این ازدواج داده بود و پس از چند سال بلاتکلیفی دختر او را رها کرده بود(منظور فاز 11 ) اما مجددا و پس از سال ها یکبار دیگر می‌پذیرد به این داماد بد ذات اعتماد کند دریغ از اینکه این فرد بد سابقه که یک بار ثروت او را به یغما برده اگرچه در ظاهر می‌خواهد دختر مطلقه او را به عقد مجدد درآورد، اما در رویای به چنگ آوردن دختر (منظور میدان آزادگان) دیگر او است.
به نظر بنده توتال آمده است که میدان آزادگان را تصاحب کند. به دلیل اینکه آزادگان یک میدان کم ریسک و فوق‌العاده پُر سود است. از میدان نفتی آزادگان به عنوان گوشت لخم تعبیر می‌شود.
بصیرت: آیا دادن اطلاعات میدان نفتی از یک ماه قبل از عقد قرارداد به شرکت توتال از نظر استاندارد قراردادهای حوزه انرژی منطقی قابل قبول است؟
ظاهری: کارشناسان وزارات نفت معتقدند که شرکت توتال از قبل اطلاعات را داشته است. دقیقا یکی از اشکالات قراردادهای IPC که در شورای امنیت ملی مطرح شده همین بحث است که شورای امنیت ملی در حال تهیه «سند رازداری و محرمانگی» است. پرسشی که از دولت محترم مطرح می‌شود این است که چرا وقتی هنور این سند در شورای امنیت ملی به تصویب نرسیده؛ آقایان با عجله رفته‌اند و با شرکت توتال قرارداد بسته‌اند؟
*شرکت‌های داخلی توانایی انجام بخش قابل توجهی از توسعه فاز 11 پارس جنوبی را دارند.
بصیرت: آیا شرکت‌های داخلی توانایی فنی و دانشی توسعه فاز 11 پارس جنوبی را ندارند؟
ظاهری: مطابق با این قرارداد، شرکت توتال قرار است 2 سکوی نفتی و 30 حلقه چاه احداث کند که تا این مرحله را شرکت های داخلی می‌توانند انجام دهند، اما با توجه به اینکه سال هاست از این میدان مشترک برداشت می‌شود، به پمپ‌های تقویت فشار که تکنولوژی آن در اختیار کشورهای محدودی قرار دارد، نیاز است و توتال در صورت نیاز به استفاده از این پمپ‌های تقویت فشار آنها را به کار می‌گیرد.
بصیرت: طرح سه فوریتی «توقف موقت قرارداد توتال» پس از صحبت‌های وزیر نفت در مجلس از دستور کار خارج شد، نظر شما در این رابطه چیست؟
ظاهری: از اساس تهیه طرح سه فوریتی از سوی برخی از نمایندگان مجلس اقدام بیهوده‌ای بود. توان لابی‌گری وزیر نفت در مجلس بالا است. بنابراین حریف آقای زنگنه شدن کار سختی است.
پیشتر آقای زنگنه در جلسات بررسی قراردادهای IPC گفته بود «من بولدوزور می‌خواهم حوصله بیل و کلنگ ندارم». مراد او از بولدوزور حضور غول های نفتی دنیا در پروژه‌های ایران و منظور از بیل و کلنگ شرکت داخلی است. به این دلیل شخص وزیر نفت خود نیز شبیه بولدوزور عمل می‌کند به این ترتیب کمترین امیدی برای اصلاح روند فعلی وجود ندارد و شکست طرح سه فوریتی در مجلس قابل پیش بینی بود./
از جناب آقای ظاهری که وقت خود را در اختیار بصیرت قرار دادند، تشکر می کنیم.
مصاحبه از: بهزاد حسینی آرا
