آمریکایی ها امروز به دنبال مدیریت اذهان ما هستند!

پایگاه بصیرت / گروه سیاسی

انتشار اسناد جدیدی از کودتای 28 مراد توسط آمریکایی ها موج جدیدی از اختلافات داخلی را به وجود آورده است. در حالی که در کلیپی که پخش شده آیت الله کاشانی در کودتای 28 مرداد با کوئتاچیان هم دست بوده است، اما شواهد تاریخی گویای کذب بودن آن است چرا که اسناد بسیار بیشتری بر خلاف این ادعا وجود دارد، اسنادی مانند دستگیری و قصد بر اعدام آیت الله کاشانی که با مخالفت آیت الله بروجردی متوقف شد و هیچ پست و سمتی که آیت الله کاشانی بعد از کودتا نگرفت و ... وجود این ابهامات ما را بر آن داشت که گفتگوی کوتاهی داشته باشیم با دکتر سلیمی نمین مورخ و استاد دانشگاه در خصوص جزئیان اسناد انتشار یافته. متن کامل این گفتگو در ادامه آمده است:

ماه گذشته اسنادی در خصوص کودتای 28 مرداد توسط دولت امریکا منتشر شد که سابقه تاریخی دارد  و تنها مربوط به این حادثه تاریخی نمی باشد .در واقع آمریکایی ها، مانند بسیاری از کشورهای دیگر قوانینی در مورد آزادسازی اسناد دارند بر اساس قوانین آمریکا هر ۳۰ سال یک مرتبه باید قوانین دارای طبقه بندی  آزادسازی شود. یعنی  طبقه‌بندی از اسناد برداشته شود؛ مگر اسنادی که کماکان مسائلی مربوط به آن در جریان باشد  بنابراین آن اسناد استثنایی نمی توانند منتشر شوند،  اما بقیه اسناد باید منتشر شوند و در دسترس قرار گیرند .

در سال 1369 حجم بسیار اندکی از اسناد مربوط به کودتای ۲۸ مرداد منتشر شد و وزارت خارجه آمریکا با این توجیه که انتشار همه اسناد باعث ضربه به منافع ملی آمریکا در ایران خواهد شد بقیه اسناد را منتشر نکرد؛ این امر موجب اعتراض انجمن تاریخ نگاران ایران و حتی آمریکا و برخی از پژوهشگران شد در نهایت در سال 1391 با فشار کنگره،  وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد که اسناد را منتشر خواهم کرد -با تاخیر بسیار فراوان چندین ساله- اما به فاصله اندکی اعلام کردند که در شرایط مذاکرات هسته ای ما اگر این اسناد را منتشر کنیم لطمه به مذاکرات خواهد خورد و موضع آمریکا در مذاکرات تضعیف خواهد شد. همین امر موجب شد که نهادهای مختلف قدرت در آمریکا از این مطالبه دست بردارند و مطالبه انتشار اسناد را کنار بگذارند. بعد از امضای برجام مجدد آمریکایی ها مجبور بودند اسناد را منتشر نمایند، یعنی در واقع با تاخیر  ۶۰  سال ؛ در حالی که ۳۰ سال بعد از حادثه کودتا باید اسناد را منتشر می‌کردند. در هر صورت بعد از گذشت 6 دهه دیگر بهانه ای نداشتند، لذا اعلام شد که اسناد منتشر خواهد شد.و اسناد جدید منتشر شد. 

البته اسنادی که منتشر شده حجم بسیار محدودی است و اینگونه نیست که امریکایی ها اسناد را منتشر کنند و اسناد محدودی را به صورت استثنا نگهداری نمایند ، بلکه آنچه که بعد از بیش از 60 سال منتشر شده تنها بخش کوچکی است و هنوز قسمت عمده این اسناد در دست امریکاست و در دسترس قرار نگرفته است .  

آنچه که حائز اهمیت است در ارتباط با این اسناد به نظر من  یک درس بزرگ است چون خود اسناد تجربه است نحوه تعامل با این اسناد تجربه جدیدتری است. نکته قابل تامل این است که  در آستانه اعلام انتشار اسناد کلیپی یا یک مستند تصویری کوتاه  تهیه شد و در فضای مجازی به صورت گسترده انتشار یافت؛ این کلیپ نشان می داد که آیت الله کاشانی بعد از کودتا از اینکه دکتر مصدق سرنگون شده است خوشحال است و به بازدید پیروزمندانه از خانه دکتر مصدق رفته است. گرچه کیفیت تولید این کلیپ آن چنان ضعیف و در تهیه آن چنان ضعف به خرج داده است که نشان از تعجیل دارد. ظاهرا زمانی که قصد و تصمیم انتشار اسناد گرفته شده است، بلافاصله به این فکر افتادند که  اذهان را قبل از مطالعه اسناد جهت دهند. بعضی ها می گویند بی بی سی این کلیپ را تهیه کرده است -که این زیاد موضوعیت ندارد-  مهم این است که کاری صورت گرفت که قبل از انتشار اسناد یک جهت‌گیری به جامعه داده شود و آن جهت گیری دعوای بین نیروهای دخیل در نهضت ملی شدن صنعت نفت بود. یعنی تجربه ای که ما در گذشته داشته ایم و همین دعوا موجب شکست نهضت ملی شدن صنعت نفت شد و همین دعوا هدایت شد تا انقلاب اسلامی را  در همان اوایل پیروزی دچار بحران کند که با هوشمندی امام جلوی آن گرفته شد. و حالا که بعد از ۶۰ سال میخواهد اسناد را منتشر کنند بازهم این دعوای بین ملیون(منظور طیف مصدق ) و مذهبیون که هر دو در شکل گیری نهضت ملی شدن صنعت نفت نقش داشتند به صحنه آمد. یعنی دعوای کاذبی مجدد به صحنه آمد که در هیاهوی آن اصل دشمن گم شود.  بلافاصله بعد از انتشار اسناد هم بعضی ها بر اساس این خط احساس وظیفه کردند که  مصاحبه انجام دهند و در واقع به دنبال مطالبات باطلی باشند که خدمت بزرگی به امریکا و البته لطمه به منافع ملت ایران محسوب می شود.  سخنگوی دولت اصلاحات اعلام کرد: حالا که اسناد منتشر شده است و گویای همکاری آیت الله کاشانی با کودتا است ، خوب است که اسم آیت‌الله کاشانی  را از بزرگراهی که به همین عنوان نامگذاری شده برداشته شود، و آن دیگری هم حرف دیگری زد. عده ای شروع کردند حمایت از مصدق و عده ای شروع کردند به حمایت از آیت الله کاشانی و یک مباحثی درگرفت که البته آنچه که در این وسط مغفول ماند خود اسناد بود و محتوایی که منتشر شده بود.

من واقعا تاسف میخورم از اینکه جوانان را با این حرف‌ها کاملاً از واقعیت دور کردند. چند هفته ای که تب انتشار اسناد به جود ،‌این شرایط را  با  دعوا های کاذب دیگری پشت سر گذاشتیم  و هیچ کسی دنبال این نرفت که اسناد محتوایش چه بود و چه چیزی منتشر شد. آیا آگاهی های جدیدی در این اسناد وجود دارد؟ و شناخت بهتری به ما این اسناد می‌دهد؟ که این وصل کاملاً در حاشیه قرار گرفته آنچه مطرح شد بحث های تکراری گذشته بود. 

 سه مولفه یا ۳   در ملی شدن صنعت نفت وجود دارد:

مولفه اول جریان اجتماعی است و قدرت اجتماعی به این معنا که مردم ایران به یک وجه اشتراک می رسند  که درست در زمانی که در فقر زندگی می‌کنند انگلیسی‌ها نفت را تقریباً به صورت رایگان از ایران غارت می کند. واین یک مولفه و محرک قوی است. ارکان دوم و سوم مذهبیون و ملی گراهایی هستند که نسبت به استعمار دارای وجه اشتراک مبارزه و داد خواهی ملت ایران هستند. این سه رکن از یک پدیده ی همه‌گیر رنج می بردند و آن اینکه معنا ندارد قدرت بیگانه بیاید و منافع ملت ایران را چپاول کند.  این پیوند ایجاد شد و این پیوند توانست قدرت ملی را شکل دهد. ما قادر به تغییر در یک کشوری نیستیم الا اینکه بتوانیم یک قدرتی متناسب با آن خواسته ایجاد نماییم.  قدرت اجتماعی کشور در همان دوران تحت سلطه انگلیس بود، انگلیس در ایران دارای شبکه و نیرو بود و  این نیرو استبدادی را روی کار آورده بود که ابزارها را در اختیار انگلیسی‌ها قرار داده بود بنابر این انگلیسی‌ها در ایران دارای توانمندی بودند و برای فائق آمدن بر این توانمندی باید یک قدرت ملی وجود داشته باشد که با کنار هم قرار گرفتن سه رکن اساسی یاد شده این نیرو  در جریان ملی شدن صنعت نفت به وجود آمد.  اما دشمن بعد از اینکه ملت ایران سرفرازانه توانست نفت را ملی نماید، و مجدد صادرات را راه بیاندازد ، روی خط تحریم رفت، روی جنگ روانی و ایجاد اخلال در فروش نفت و فعال کردن شبکه نفوذ ایجاد اختلاف و در نهایت بحث کودتا . البته همه این سناریوها را به صورت همزمان دنبال می کردند.

 در خصوص کودتا چند نکته در همین اسناد جدید کشف می شود :

از جمله نکاتی که  در اسناد اخیر اثبات شد مربوط به ورود امریکا به کودتا است.  روایت غالب در گذشته اغلب  این بود که آمریکایی ها بعد از روی کار آمدن آیزنهاور با طرح کودتای انگلیسی ها همراه شدند، در حالیکه اسناد جدید نشان می‌دهد که حتی در دوره رزولت هم این کودتا را در دستور کار خودشان داشته اند، یعنی همان زمانی که آمریکایی ها در سفر دکتر مصدق به آمریکا،  وی را مرد سال اعلام می‌کنند و مجله تایمز عکس او را روی جلد خود قرار می دهد و او را تحویل می گیرند و او را گرامی می دارند،  همان زمان طرح کودتا را در دستور کار دارند. قبل از انتشار این اسناد جدید بیشتر مورخین می‌گفتند که با تغییر ریئس جمهور فضا در آمریکا علیه دکتر مصدق تغییر کرد؛ اما با این اسناد امروز ما می فهمیم که از ابتدای شکل گیری نهضت ملی شدن صنعت نفت آمریکایی ها طرح کودتا را در سر داشتند

 نکته دیگری که اسناد نشان می‌دهند و بسیار حائز اهمیت است این مسئله است که آمریکایی‌ها در حالی به دکتر مصدق کمک مالی را قول داده بودند که فشار بر شاه می‌آورند برای کنار گذاشتن مصدق یعنی همان زمانی که به دکتر مصدق وعده وام می دهند برای این که مصدق بتواند به اصطلاح در مقابل تحریم‌های انگلیس مقاومت نماید! همان زمان هندرسون سفیر آمریکا لیست ۱۸ نفره ای را در اختیار شاه قرار می‌دهد که از این نیروهای سیاسی می‌توان یکی را برای جایگزینی مصدق انتخاب نمایید. 

دخالت های امریکا در کودتای 28 مرداد و بعد از آن به گونه ای است که در اندک اسناد منتشر شده ابعاد زیادی از این دخالت ها آشکار شده است. در قضیه کودتای  ۲۸ مرداد هم سفیر آمریکا در ملاقات‌های مکرر  بر این نکته  تاکید دارند که شاه باید در کشور باقی بماند و فرار نکنند.

 شاه عاقبت می گوید من در زمان کودتا اقلاً در تهران نباشم یعنی بروم شمال دور از تهران اگر کودتا موفق نشود من بتوانم فرار کنم کما اینکه این کار را کرد یعنی زمانیکه به کودتا در مرحله اول در ۲۵ مرداد شکست خورد و مصدق توانست عوامل داخلی کودتا را دستگیر نماید بلافاصله شاه از شمال فرار کرد و از ایران خارج شد و نماند.  بنابر این اسناد واقعیت های فراوانی را از دخالت های آمریکا را نشان می دهد ، و آشکار می سازد که چگونه آمریکایی ها در حالی که با مصدق توافق کرده بودند، در بزنگاه ضربه اصلی را خودشان بر او وارد می سازند .

هیچ اشکالی ندارد که ضعف عملکرد شخصیت های مختلف در نهضت ملی شدن صنعت نفت به بوته نقد سپرده شود ، اما نباید دچار دوقطبی کاذبی شویم که دشمن از آن سواستفاده نماید و سرپوشی بر واقعیات بگذارد. متاسفانه در این قضیه ما در دام دشمن افتادیم و در سطح دانشجویان و گاها پژوهشگران سوء برداشت وجود دارد.

این یک بحث بسیار مهم است که ما دست بیگانگان را در ارتباط با حوادث تاریخی باز گذاشتیم یعنی اجازه جولان داده ایم که بیگانه زمینه هدایت اذهان ما را در دست بگیرد یعنی دست او را باز می گذاریم در مطبوعات و در جاهای مختلف بتواند مدیریت اذهان نماید. مدیریت اذهان در کار مدیریت رسانه‌ای امروز کار بسیار مهمی است.  مدیریت اذهان یعنی چه چیزی را ببینیم و چه چیزی را نبینیم یک روزنامه‌نگار می‌تواند یک خبر را منتشر کند اما بگونه ای که کسی اصل آن را نبیند یا اینکه در حد بسیار اندکی دیده شود . در واقع با صدور آن خبر اتهام محصور نمودن اطلاعات برداشته می شود و متهم نیستید به اینکه جلوی آزادی انتشار را و اطلاعات را گرفته اید ولی از طرف دیگر از ابزارهای استفاده کرده اید که اصلاً خبر دیده نشود. 

با تشکر از دکتر سلیمی نمین که وقت خود را در اختیار پایگاه بصیرت قرار دادند.

مصاحبه از: محمد دلیری