چیستی و نتیجه تحلیف رییس‌جمهور

(روزنامه صبح نو ـ 1396/05/16 ـ شماره 290 ـ صفحه 4)

مراسم تحلیف رؤسای جمهور

سوگند ریاست جمهوری (Presidential Oath) در سایر کشورها هم در قالب مراسمی ویژه و تشریفاتی پیچیده صورت می‌گیرد. همه رؤسای جمهور در سوگند ریاست جمهوری می‌پذیرند که اختیارات آنها بر اساس قانون اساسی تعیین شده و مهم‌ترین وظیفه‌شان پاسداری از قانون اساسی است. اولین سوگند ریاست جمهوری را جرج واشینگتن در 30 آوریل 1789 در مقابل رییس قوه قضاییه یاد کرد. طبق بند 8 ماده دوم از بخش اول قانون اساسی آمریکا، رییس جمهور بعد از انتخاب، برای ورود به دفترش و شروع به‌کار باید پیشاپیش سوگند مندرج در این ماده را یاد کند. مطابق این سوگند او باید «از قانون اساسی ایالات متحده آمریکا پاسداری و صیانت کند » هرچند در قانون اساسی آمریکا، قسم یاد کردن به کتاب مقدس و ذکر عبارت «خدا مرا یاری کند» بیان نشده ولی بنابر سنت قانون اساسی آمریکا، اکثر رؤسای جمهور آمریکا به کتاب مقدس قسم می‌خورند. سوگند ریاست جمهوری در سایر کشورها نیز با همین کیفیت مرسوم می‌شود. فرانسه از معدود کشورهایی است که در آن ادای سوگند ریاست‌جمهوری ندارد.

تحلیف پس از تنفیذ

تنفیذ و تحلیف دوگام پس از انتخابات‌اند که در نظام مردم‌سالاری دینی، مراحل به قدرت رسیدن رییس جمهور را فراهم می‌کنند. هر دو نهاد تنفیذ و تحلیف نیز دارای اثر حقوقی بوده و هیچ یک تشریفاتی نیستند. تنفیذ به معنای تأیید کردن و اعتبار و مشروعیت بخشیدن به انتخاب مردم، در واقع شرط تفویض و انتقال قدرت به رییس جمهور از شأن اجرایی ولی فقیه مطابق بند 9 اصل 110 قانون اساسی است. بر این اساس، می‌توان به این سؤال که «محمل حقوقی تنفیذ رهبری بعد از تأیید شورای نگهبان چیست؟» پاسخ داد: کارکرد و نتیجه حقوقی تأیید کاندیداتوری شورای نگهبان ورود نامزدها به انتخابات است ولی نتیجه تنفیذ رهبری، واگذاری بخش عمده‌ای از اختیارات شأن اجرایی ولی‌فقیه به رییس جمهور است. به علاوه آنکه تنفیذ به مثابه یک ابزار نظارتی عمل می‌کند. به این ترتیب که اگر ثابت شود نامزد ریاست‌جمهوری فاقد شرایط بوده و از طریق فریب نهاد نظارتی به مرحله پایانی راه پیدا کرده است، مقام رهبری می‌تواند حکم وی را تنفیذ نکند. در ادامه نیز رهبری می‌تواند تنفیذ خود را به جهت تخلف رییس جمهور از تعهداتی که پذیرفته به ویژه تعهداتی که در متن تحلیف ادا کرده و امضا می‌کند پس بگیرد. به این ترتیب تنفیذ امری استمراری است.

اثر حقوقی تحلیف

مراسم سوگند که با تشریفات خاصی برگزار می‌شود، مجوز ورود رییس جمهور به عرصه تشکیل دولت است. در واقع او که طی یک مراسم رسمی دیگر تحت عنوان «تنفیذ» اعتبار نامه خود را از رهبری دریافت کرده و رییس جمهور شده است، حالا باید سوگند ادا کرده و آن‌را امضا کند. سوگند یاد کردن و امضا کردن آن در مقابل رییس قوه قضاییه و نمایندگان مجلس نشان می‌دهد که این سوگند مسوولیت حقوقی می‌آورد چرا که هم قوه قضاییه و هم مجلس بعداً می‌توانند مقدمات عزل رییس جمهور را فراهم کنند. پس این سوگند برای رییس جمهور مسوولیت آور و البته اجازه ورود وی به مرحله بعد است. به این ترتیب که رییس‌جمهور پس امضای متن سوگندنامه، ظرف دو هفته، کتباً اسامی هیأت وزیران را به‌همراه شرح حال هر یک از وزیران و برنامه دولت تسلیم مجلس می‌کند.

مفاد تحلیف

رییس جمهور بدون سوگند نمی‌تواند زمام امور اجرایی کشور را از طریق وزراء در دست بگیرد. این سوگند، دروازه معرفی وزرا به مجلس برای اخذ رأی اعتماد است. البته او بدون سوگند می‌تواند معاونان خود را منصوب کند ولی نصب وزراء بعد از تحلیف امکان پذیر است.

http://sobhe-no.ir/newspaper/290/4/11148

ش.د9602002