اتحادی موقت اما غیر‌استراتژیک

(روزنامه آسمان آبي ـ 1396/06/22 ـ شماره 62 ـ صفحه 11)

شاید تهران و مسکو در جست‌وجوی راهی برای تداوم همکاری‌ها باشند، اما این اتحاد استراتژیکی نخواهد بود؛ به این معنا که صف‌بندی سیاسی، نظامی و امنیتی محض با هزینه اقتصادی بسیار، در برابر دنیای غرب، سیاستی منطقی نبوده و در طولانی‌مدت کارساز نیست؛ چراکه چنین صف‌بندی‌هایی شکل جنگ سرد گرفته و نه‌تنها ساختار اقتصادی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد بلکه درخصوص حل بحران‌های منطقه‌ای و بین‌المللی بی‌نتیجه خواهد بود. اگر همکاری‌های گسترده میان تهران و مسکو برپایه نیازهای متقابل و برد برد باشد، تقویت روابط خطری ندارد، اما زمانی‌که چنین روابطی سمت وسوی اتحادهای استراتژیک با محوریت مسائل سیاسی، نظامی و امنیتی به خود گیرد، می‌تواند خطرات و چالش‌هایی را به‌دنبال داشته باشد. بنابراین اختلافات تاریخی، ایدئولوژیک و سیاسی میان ایران و روسیه موجب می‌شود که این دوبازیگر با‌وجود دشمنان و تحریم‌های مشترک، در میدان دیپلماسی همکاری‌های موقت و کوتاه‌مدتی را تجربه کنند. در حل بحران سوریه، تهران و مسکو همکاری‌های نظامی و امنیتی بسیاری داشته و به توفیقاتی دست یافته‌اند؛ از تلاش برای حفظ دولت سوریه گرفته تا بمباران مواضع داعش و مبارزه با تروریسم. اکنون که سوریه زمانه پساداعش را سپری می‌کند، دولت کرملین با تلاش برای افزایش تعداد پایگاه‌های نظامی‌اش به‌دنبال سهم‌خواهی است. از سوی دیگر ایران طی سال‌های اخیر به‌عنوان بازیگری کلیدی در صحنه مبارزات منطقه‌ای به‌دنبال تثبیت موقعیتش در خاورمیانه است. در این بین، فاکتور سومی را باید لحاظ کرد؛ رژیم‌صهیونیستی مدعی شده است که حضور نظامی ایران در سوریه را برنمی‌تابد و در طول دورانی که سوریه با بحران داخلی و تروریسم دست و پنجه نرم می‌کرد، با بمباران هوایی این کشور شرایط را پیچیده‌تر می‌کرد.

اکنون این سوال وجود دارد که با توجه به روابط میان روسیه و رژیم‌صهیونیستی، اگر ایران و رژیم‌صهیونیستی درگیر نبردی احتمالی شوند، روسیه در مقابل تل‌آویو قد علم خواهد کرد؟ پاسخ منفی است. باتوجه به این‌که موقعیت ایران در سوریه با منافع ایالات متحده آمریکا و رژیم‌صهیونیستی منافات دارد، آنها تلاش می‌کنند با قرار‌دادن پایگاه‌های نظامی بیشتر در اختیار دولت روسیه، ایران را از معادلات منطقه‌ای حذف کنند.روسیه نیز در راستای تأمین منافع دولتش حتی به شکل غیررسمی، کاهش روابط با ایران را در دستورکار قرار می‌دهد تا ایران از معادلات منطقه‌ای کنار رود.

ایالات متحده آمریکا اخیرا از دولت کرملین خواسته تا با شرکت در ائتلاف آمریکا، عربستان‌سعودی و رژیم‌صهیونیستی در راستای حذف ایران و حزب‌الله لبنان حرکت و در مقابل پایگاه و مناطق نفوذش را حفظ کند. این در حالی است که اختلافات میان آمریکا و روسیه کماکان به قوت خویش باقی است. باوجود تلاش‌های زیاد دولت دونالد ترامپ، اتحادیه اروپا مایل به اعمال تحریم‌های بیشتر علیه روسیه نیست. در‌حال حاضر صف‌بندی‌های جدیدی در حال شکل‌گیری است؛ متحدان آمریکا سرخورده از سیاست‌های رئیس‌جمهوری آمریکا در جست‌وجوی متحدان تازه در منطقه بوده و قادر نیستند بر سیاست‌های دولت دونالد ترامپ حساب ویژه‌ای باز کنند. رویارویی‌ها در خاورمیانه، منطقه را بحرانی، پرتلاطم و بی‌ثبات کرده است، در چنین شرایطی نقش روسیه و ایران برجسته‌تر می‌شود؛ به‌طورمثال ترکیه به شکل محسوسی در ارتباط با اروپا و آمریکا مستاصل مانده و به ایجاد ائتلاف با مسکو و تهران در سوریه و قطر روی آورده است. جمهوری اسلامی ایران، اما با توجه به اصل همیشگی‌اش یعنی «نه شرقی، نه غربی» نباید به بازی سیاسی، امنیتی و نظامی با رهبری روسیه وارد شده و در رویارویی با آمریکا و اروپا از مسکو پیروی کرده و در برابر کشورهای اروپایی بایستد.

براساس بحران‌های حاکم بر عرصه سیاست خارجی، ایران باید به‌عنوان متغیری مستقل نقش‌اش را ایفا کند؛ چراکه در دوران تحریم‌های ایران، روسیه تا زمانی‌که توافق برجام محقق شود از مخالفان نزدیکی ایران به کشورهای غربی بود. با این حال در راستای منافعی که داشت از برجام استقبال کرد و به‌بازگشایی دروازه‌های ایران روی سرمایه‌گذاران خارجی راضی شد، اما دولت ایران نباید به این بازی سیاسی ورود کرده و تحت‌تأثیر معادلات منطقه‌ای قرار گیرد. همکاری‌ها میان ایران و روسیه –همچنان که هم‌اکنون هم به این ترتیب انجام می‌شود- باید به شکلی مستقل باشد، یعنی هر کدام از این دو بازیگر براساس منافع و در راستای مواضع مستقل خود گام بردارند.

https://asemandaily.ir/post/1626

ش.د9602307