اگرچه شاید اصلاحطلبان در برههای ناچار شوند که به آقای لاریجانی روی بیاورند، اما به نظر میرسد که آقای لاریجانی بیشتر درصدد است تا در ائتلاف با چهرههای به اصطلاح معتدلی چون آقای روحانی، یک هویت متمایز برای خود تعریف کند. تحلیل کنش و واکنشهای وی، بویژه در چیدمان کابینه دوازدهم، نشانهای از این قضیه بود.
هرچند تا انتخابات سال 1400 فرصت زیادی باقی مانده و بحث از انتخاباتی که چهار سال دیگر برگزار خواهد شد، بسیار زودهنگام است، اما با این وجود در فضای رسانهای گمانهزنیها و تحلیلهای متعددی در این زمینه مطرح میشود. از مهمترین گمانهزنیها و بحثها در این خصوص، احتمال ائتلاف اصلاحطلبان با آقای علی لاریجانی در انتخابات سال 1400 است. با این حال، هنوز در این زمینه اختلافنظرهای جدی میان اصلاحطلبان وجود دارد. به عنوان مثال، اسماعیل گرامی مقدم، عضو شورای مرکزی حزب اعتماد ملی، در گفتگویی، ضمن ابراز دلخوری اصلاحطلبان از اصولگرایان معتدل، حمایت از اصولگرایان معتدل را موجب کمرنگ شدن هویت اصلاحطلبی دانسته و گفته که هویت اصلاحطلبی مهمتر از پیروزیهای مقطعی است. براین اساس، وی ائتلاف اصلاحطلبان با لاریجانی را غیرقابل تصور دانسته و تأکید کرده که لاریجانی و رئیسی برای اصلاحطلبان آنچنان تفاوتی ندارند. در همین حال، مصطفی معین، وزیر بهداشت دولت اصلاحات، نسبت بهاحتمال ائتلاف اصلاحطلبان با لاریجانی خوشبین بوده و گفته است: «من آقای علی لاریجانی را یک رجل سیاسی باهوش میدانم؛ زیرا از دیرباز در موقعیتهای مختلف کم و بیش شاهد عملکرد او بودهام. از طرف دیگر، فکر هم میکنم نوع دیدگاههای او به تدریج نسبت به گذشته مقداری تعدیل شده است. در شرایط فعلی نه خود او ادعای نامزدی از سوی اصلاح طلبان دارد و نه اصلاحطلبان او را به عنوان یک گزینه اصلاح طلب قبول دارند، اما در شرایط خاص ممکن است این نزدیکیها بیشتر شود. برعکس نیز می تواند باشد و تا زمانی باقی مانده تا انتخابات بعدی فاصله ها بیشتر شود. بستگی به شرایط زمان انتخابات و عملکرد خود افراد دارد. مواضع فرد در آن زمان و سوابق او معیار تصمیم گیری خواهد بود. اینکه اصلاح طلبان در آن شرایط چه گزینه هایی داشته باشند نیز مؤثر خواهد بود. همه چیز نسبی است.»
به هر حال، در تحلیل محتوای این سخنان میتوان به چند نکته درباره راهبرد احتمالی ائتلافی اصلاحطلبان با لاریجانی اشاره کرد:
1- لاریجانی به هیچ وجه گزینه مطلوب اصلاحطلبان برای ائتلاف نیست و آنها فقط در صورت اضطرار و ناچاری با وی ائتلاف خواهند کرد. شبیه اتفاقی که در جریان ائتلاف آنها با آقای روحانی در سال 92 صورت گرفت.
2- تحلیل نحوه بازیگری آقای لاریجانی در سپهر سیاست کشور نشان میدهد که وی بازیگری بسیار محاسبهگر است و چنانچه مصمم به ورود به عرصه انتخابات در سال 1400 باشد و نزدیکی به جریان اصلاحات را مثبت ارزیابی کند؛ یعنی به این ارزیابی برسد که نزدیکی و ائتلاف وی با اصلاحطلبان، احتمال پیروزی وی را بالا میبرد، اصلاً از وی بعید نیست که به چنین ائتلافی دست بزند.
3- همانگونه که اشاره شد، چنانچه اصلاحطلبان به ائتلاف با لاریجانی روی آورند، این کار آنها تکرار همان مدل ائتلافی است که آنها از سال 92 با آقای روحانی آغاز کردند، اما به نظر میرسد که دشواریهای ائتلاف احتمالی در این برهه بیشتر از سال 92 و 96 است. در این زمینه میتوان به چند دلیل اشاره کرد؛ اولاً آقای روحانی اگرچه سابقه حضور و عضویت در جامعه روحانیت را داشت، اما مدتها بود که از این پایگاه اصولگرایی خود فاصله گرفته بود و با تشکیل حزب اعتدال و توسعه، در دیدگاههای خود تجدیدنظر کرده بود. درواقع، حزب اعتدال و توسعه که روحانی نیز عضو آن بود، اگرچه سعی داشته و دارد که به عنوان جریان میانه شناخته شود، اما در برخی گزارهها بویژه در حوزه سیاست خارجی به اصلاحات نزدیکتر است. همین موضوع خود یک ظرفیت بالقوه برای ائتلاف اصلاحطلبان با روحانی بود، اما چنین زمینهای برای آقای لاریجانی ضعیف است؛ زیرا دیدگاههای وی با اصلاحطلبان، حتی در زمینه سیاست خارجی فاصله دارد و همچنین علیرغم ائتلاف برخی چهرههای نزدیک و مؤتلف با وی با اصلاحطلبان در انتخابات مجلس دهم و قرارگرفتن آنها در لیست امید، اما روند اتفاقات بعدی، بویژه در چیدمان کابینه دوازدهم نشان داد که این موضوع نمیتواند زمینهای برای ائتلاف مجدد آنها با طیف لاریجانی باشد. علاوه بر این، دقت در برخی ویژگیهای آقای لاریجانی نیز نشان میدهد که وی در جذب و جلب آرای برخی اصلاحطلبان با چالش مواجه خواهد شد؛ ویژگیهایی که اتفاقاً روحانی از آنها برخوردار بود ازجمله اینکه باتوجه به قدرت بالای سخنوری روحانی، وی توانایی فوقالعادهای در حمله به حریف دارد و از گفتن سخنانی که دیگران نمیتوانند و یا نمیخواهند آنها را بیان کنند، ابایی ندارد.
4- در شرایطی که صدای اعتراض به روحانی در میان اصلاحطلبان بلند شده و آنها خود را مغبون ائتلاف با روحانی میدانند، به نظر میرسد که روی آوردن احتمالی آنها به لاریجانی میتواند برای آنها همچون افتادن از چاله به چاه باشد.
5- اگرچه شاید اصلاحطلبان در برههای ناچار شوند که به آقای لاریجانی روی بیاورند، اما به نظر میرسد که آقای لاریجانی بیشتر درصدد است تا در ائتلاف با چهرههای به اصطلاح معتدلی چون آقای روحانی، یک هویت متمایز برای خود تعریف کند. تحلیل کنش و واکنشهای وی، بویژه در چیدمان کابینه دوازدهم، نشانهای از این قضیه بود. هرچند همانگونه که گفته شد، در تحلیل نهایی، وی چنانچه ائتلاف با اصلاحطلبان را مثبت ارزیابی کند، به آن تن خواهد داد.