کاغذ در سال‌های اخیر کالایی حیاتی برای صنایع مختلف فرهنگی و اقتصادی در ایران به شمار می‌رود، اما آنچنان که بایدو شاید نتوانسته‌ایم به مدیریت تولید و مصرف این کالای استراتژیک بپردازیم.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، این روزها خاطرات تلخ کاغذ در سال‌های ابتدایی دهه 90 بار دیگر تداعی می‌شود، از همان روزی که قیمت کاغذ پس از یک رکود تقریبا سه ساله با افزایش 20 تا 25 درصدی روبرو شد، نگرانی‌هایی در همه بخش‌های مصرف‌کننده کاغذ از فرهنگی گرفته تا اقتصادی ایجاد شد. قشر فرهنگی مهمترین نگرانیشان گران شدن کتاب و رکود شدیدتر در صنعت چاپ بود، صنعت چاپی که به واسطه مشکلات اقتصادی سال‌های اخیر اندک اندک به سمتی می‌رفت که از سایه سنگین رکود چند ساله جانی به در ببرد.
تغییر نرخ ارز در دو ماه گذشته و افزایش جهانی قیمت کاغذ در روزهای اخیر منجر به این شد که بازار کاغذ ایران که مملو از کاغذهای وارداتی است، نیز با تکانی مواجه شود. در این وانفسا برخی از فروشندگان کاغذ نیز از فروش امتناع کردند که این خود بر گرانی کاغذ افزود، اما آیا این موارد به تنهایی می‌تواند دلیلی بر افزایش 20درصدی قیمت کاغذ باشد؟
احمد شریفان از فعالان قدیمی بازار کاغذ می‌گوید: بخش عمده افزایش قیمت کاغذ به دلیل جو روانی است که در منطقه خلیج فارس و کشورهای حاشیه ایران رخ داده است که در کنار آن باید به نوسانات قیمت دلار را هم اضافه کرد. بخشی از این افزایش قیمت به دلیل وجود مافیای کاغذ است که در همه سازمان ها و نهادها نفوذ دارند و در حوزه کاغذ نیز وارد شده‌اند و در این زمینه با فراهم کردن یکسری زمینه‌های مختلف، موجب افزایش قیمت کاغذ و نگرانی فعالان چاپ و نشر شده‌اند.
وی از عدم فروش کاغذ توسط برخی از واردکنندگان در روزهای اخیر خبر داده و می‌گوید: یکی از دلایل اصلی افزایش قیمت کاغذ امتناع برخی تجار از فروش کاغذ است، بخش زیادی از کاغذهایی که با ارز دولتی وارد کشور شده‌اند نیز الان فروخته نمی‌شود و عده‌ای از فعالان حوزه کاغذ بخاطر سودجویی و کسب سود بیشتر از حوزه کاغذ، از فروش آن امتناع می‌کنند.
اما سید حسین میرباقری رئیس اتحادیه فروشندگلان کاغذ و مقوا می‌گوید: افزایش قیمت کاغذ و مقوا در بازار طبیعی است چرا که در روزهای اخیر با افزایش نرخ ارز و افزایش قیمت جهانی کاغذ مواجه بوده‌ایم، قیمت جهانی کاغذ پیش از این تنی 750 تا 800 دلار بوده است که اکنون به 980 دلار رسیده است در نتیجه کاغذ موجود در بازار ایران نیز که عمدتا وارداتی است افزایش یافته است.
وی در پاسخ به این پرسش که اکنون قیمت کاغذهای موجود در بازار نیز افزایش یافته در حالیکه پیش از افزایش قیمت جهانی خریداری شده‌اند، گفت: واردکنندگان کاغذ نیز مجبورند کالای خود را به قیمت روز عرضه کنند تا دوباره توان فعالیت در بازار را داشته باشند. در غیر این صورت توان خرید مجدد کالا را نخواهد داشت. متاسفانه تولیدات داخل نیز جوابگوی نیاز ما به کاغذ نیست، اگر چنین بود، ما می‌توانستیم از افزایش قیمت کاذب کاغذ جلوگیری کنیم.
در این میان شاید بتوان یکی از مهمترین دلایل گرانی کاغذ در بازار را خروج کاغذ بندی، آخال و خمیر کاغذ از فهرست دریافت ارز مبادله‌ای در کشور دانشت، اقدامی که طی هفته‌های گذشته از طرف دولت انجام شده و بر بی‌نظمی بازار کاغذ افزوده است. این اقدام دوئلت حتی مصرف‌کنندکان کاغذ را به انتقاد واداشته تا جاییکه با ارسال نامه‌ای به جهانگیری معاون اول رئیس جمهور خواستار بازگشت کاغذ به فهرست ارز مبادله‌ای شده‌اند.
باید گفت، ماجرای کاغذ در ایران سر درازی دارد، در همان سال‌های ابتدایی دهه 90 که افزایش قیمت قابل توجه کاغذ از بندی 35 هزار تومان به بندی 100 هزار تومان داد فعالان ومصرف‌کنندگان این حوزه را در آورد، بحث بر سر فعال‌سازی کارخانه‌های داخلی تولید کاغذ و افزایش آن آغاز شد، ضرورت این موضوع به اندازه‌ای بود که رهبر انقلاب نیز در بازدیدی که از نمایشگاه کتاب تهران داشتند بر لزوم تقویت تولید داخلی کاغذ تاکید داشتند. پس از آن کارخانه چوب و کاغذ مازندران که تنها تولیدکننده کاغذ تحریر در ایران به شمار می‌رفت، تلاش کرد تا خط تولید خود را افزایش کمی و کیفی دهد. کارخانه‌های کارون و پارس نیز به بخش خصوصی واگذار شد و با خریداری ماشین آلات جدید خط تولید جدیدی برای کاغذ چاپ و تحریر و بسته‌بندی ایجاد شد.
با تغییر دولت، قیمت‌ها در بازار کاغذ ثبات یافت، اما رکود چند سالی گریبان کاغذ را گرفت تا اینکه امروز با افزایش 25 درصدی قیمت مواجه شده‌ایم. در این میان ذکر چند نکته حائز اهمیت است، مهمترین نکته این است که با وجود اندک توجهی که در زمانه گرانی کاغذ بر تولید داخلی از سوی مسئولان به وجود آمد، این مهم چندان درطول این سال‌ها جدی گرفته نشد، هر بار که تولیدکنندگان داخلی از عدم خرید محصولاتشان در بازار شکایت کردند، از مسئولان وزارت ارشاد و آموزش و پرورش گرفته تا ناشران و چاپخانه‌داران که بزرگترین مصرف‌کنندگان کاغذ در کشور هستند، بر طبل بی‌کیفیتی محصول داخل کوبیدند و آن را تحریم کردند. شاید اگر حمایت‌هایی از تولید داخل صورت می‌گرفت، می‌شد خط تولید را افزایش داد و کیفیت را هم مرغوب کرد.
نکته دیگری که در دو سال اخیر همواره به محلی برای منازعه میان تولیدکنندگان کاغذ و وزارت صنعت ازیک سو و مصرف‌کنندگان کاغذ و واردکنندگان از سوی دیگر تبدیل شده است، بحث افزایش تعرفه واردات کاغذ از 4 درصد به 8 درصد است. موضوعی که وزارت صنعت و تولیدکنندگان آن را موجب رقابت عادلانه واردات و تولیدات داخل می‌دانند و ناشران و کتابفروشان و در رأس آن‌ها وزارت ارشاد آن را موجب گرانی و ورشکستگی صنعت نشر و چاپ عنوان می‌کنند. به هر حال این منازعه به نظر می‌رسد هم‌چنان ادامه دارد و هنوز به جایی نرسیده است.
ابوالفضل روغنی گلپایگانی رئیس سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوا درکشور می‌گوید: تعرفه 4 درصد یعنی صفر. حداقل برای دفاع از تولید و اشتغال پایدار باید تعرفه کاغذ 12 درصد باشد.
روغنی در پاسخ به انتقاداتی مبنی بر اینکه با افزایش تعرفه واردات کاغذ بازار کاغذ بهم ریخته و کاغذ گران خواهد شد، گفت: اگر یک حساب و کتاب سرانگشتی داشته باشیم، با افزایش تعرفه واردات کاغذ به 12 درصد کاغذ تحریر و روزنامه بندی 2 هزار تومان گران می‌شود. بدیهی است که این بندی 2 هزار تومان رقم بزرگی نیست.مشکلات چاپخانه‌داران ما کاغذ و گران شدن دو هزار تومانی آن نیست، بلکه مشکل اصلی قدیمی بودن ماشین آلات است، دسترسی نداشتن به مواد اولیه مرغوب و ... است.
غلامرضا شجاع نماینده تشکل‌های مصرف‌کننده کاغذ نیز که ازمخالفان جدی افزایش تعرفه است، می‌گوید: به عنوان مصرف‌کننده‌ها و چاپخانه‌داران و بقیه اصناف اعتقاد داریم که هر زمان توانستیم 50 درصد نیازمان در کشور را به صورت واقعی تامین نماییم، آمادگی این را داریم که 100 درصد پشت تولید‌کننده‌مان باشیم. اکنون نیز پشتیبان تولیدکننده هستیم و اعتقاد داریم که دولت باید تولیدکننده داخلی را حمایت کند و بسته حمایتی در نظر بگیرد و دولت باید مالیات بر ارزش افزوده را که به تولیدکننده داخلی ما تحمیل می‌شود را مدیریت کند. اگر دولت می‌خواهد حمایت کند در بخش خمیر کاغذ، سفید‌کننده آن، چسب آن و ... وارد بشود و کمک کند. ما بدترین نوع حمایت را افزایش تعرفه می‌دانیم چرا که افزایش تعرفه، دست در جیب مردم کردن است.
نگرانی مصرف‌کنندگان کاغذ در سال‌های اخیر همواره این بوده است که هر نوع تغییری در بازار کاغذ بازار نشر و چاپ را نیز متلاطم می‌کند، افزایش قیمت کتاب همواره مهمترین دغدغه ناشران و چاپخانه‌داران در زمینه کاغذ در سال‌های اخیر بوده است.
هومان حسن‌پور، ناشر و از اعضای هیات مدیره اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران معتقد است در صورت استمرار افزایش قیمت کاغذ، بازرا نشر افت پیدا خواهد داشت، شبیه این شوک قیمتی را در سال 91 داشتیم و آمار تولید کتاب به شدت کاهش پیدا کرد و الان با توجه به شرایط خاص اقتصادی امروز اگر این تغییرات هم استمرار داشته باشد برای صنعت نشر مشکل جدی و شاید غیرقابل جبران پیدا خواهد شد.
وی در گفت‌وگو با دیگر رسانه‌ها افزود: همکاران ناشر و اعضای اتحادیه ناشران و کتابفروشان در این زمینه تلاش خود برای بهبود وضعیت موجود در حوزه کاغذ انجام می‌دهد و در حالی که به سیاست‌های اقتصادی دولت احترام می‌گذاریم، توقع داریم توازن به گونه‌ای برقرار شود که قیمت کاغذ تغییرات زیادی نداشته باشد و تولید کتاب کشور به خطر نیفتد.
بازگشت کاغذ به فهرست ارز مبادله‌ای، مصوبه جلسه روز گذشته وزارت صنعت
این روزها همه کسانی که به نوعی با کاغذ سر و کار دارند، از وزراتخانه‌های صنعت، آموزش و پرورش و فرهنگ و ارشاد گرفته تا تشکل‌های چاپ و نشر و بسته‌بندی به نوعی با مشکلات تازه بازار کاغذ سر و کار دارند، بنابراین در تازه‌ترین اقدام وزارت صنعت دست به کار شده و جلسه‌ای را در وزارت صنعت با حضور سینکی معاون بازرگانی وزیر صنعت، همایون امیرزاده نماینده وزارت ارشاد، نماینده وزارت آموزش و پرورش، نماینده تشکل‌های صنف چاپ، نماینده ناشران، نماینده واردکنندگان، رؤسای اتحادیه‌های فروش و تولید و.. ترتیب داده است. در این جلسه که روز گذشته در ساختمان بازرگانی این وزارتخانه برگزار شد، بر سر موضوع کاغذ و مشکلاتش هم‌اندیشی‌هایی انجام شده است.
بر اساس اطلاعات بدست آمده خبرنگار تسنیم، در این جلسه پیشنهادهایی برای ثابت ماندن تعرفه واردات کاغذ، بازگشت کاغذ بند، آخال و خمیر کاغذ به فهرست دریافت‌کنندگان ارز مبادله‌ای ارائه شده و مقرر شده این موضوع از سوی وزارت صنعت اطلاع‌رسانی شود. باید دید این اقدام اگر اجرایی شود، آرامش را در بازارکاغذ حکمفرما می‌کند یا خیر؟.
