هم مانند سال های گذشته خبری از شعار "اقتصاد مقاومتی" و ارکان و ملزوماتش در نمایشگاه دیده نمی شد وکار قابل توجهی در حوزه آسیب های اجتماعی که زندگی مردم را تحت الشعاع خود قرار می دهد، صورت نگرفته بود. برطرف کردن نواقص و استفاده از تجربه ها، به برگزاری نمایشگاهی بهتر، کمک خواهد کرد.
سی و یکمین نمایشگاه کتاب با شعار "نه به کتاب نخواندن" درمصلی در حالی پایان یافت که با استقبال پرشکوهی از مخاطبان همراه بوده است؛ به طوری که راهروها تقریبا در تمام ساعات مملو از جمعیت متقاضی کتاب بود و برخی از غرفه ها صف خرید کتاب را شاهد بودند، بعضی ها هم با لایو اینستاگرام غایبان را حاضر می کردند. نمایشگاه کتاب هر ساله وعده گاهی است برای اهل کتاب. چه آن هایی که کتاب می خوانند و چه آن هایی که برای تورق و تماشا می آیند، اما در این میان خوب است نگاهی کلی به سی و یکمین نمایشگاه کتاب داشته باشیم.
کمترین تغییرات، بیشترین تشابهات
اختصاص غرفه ها در نمایشگاه مانند سال های گذشته و بدون هیچ ابداع و نوآوری انجام شده به طوری که در بدو ورود به شبستان با برخی نهادها روبرو می شویم که ناشر نیستند و فضای زیادی به آن ها اختصاص داده شده است، مانند کتابخانه ملی و مجلس که باعث ناراحتی برخی ناشران نیز گشته بود. مکان غرفه های اندیشه ای که باید در معرض دید مخاطب قرار می گرفت، در انتهای راهروها جا داده شده و برای برخی از ناشران که فقط کتاب های رمان عرضه می کردند، غرفه های در معرض دید اختصاص داده شده بود. بر اساس نگاه اکثر ناشران، دلیل استقبال خوب مخاطبان، در دسترس قرار داشتن مکان نمایشگاه بود، اما بی تدبیری برای ایجاد امکانات رفاهی لازم، محدود بودن فضا و نبود جای پارک ماشین، باعث اعتراض خیلی از مراجعه کنندگان و غرفه داران بود. در حالی که هر ساله انتظار می رود با گذر عمر نمایشگاه، تجربه های بیشتری به کار گرفته شود، با کمترین تغییرات و با بیشترین تشابهات همراه است .
جای خالی نویسنده ها
تعامل بین نویسنده و مخاطب در شناخت و فروش کتاب تاثیر بسیار زیادی دارد با این حال تا کنون فکری به حال این موضوع نشده است. در برخی غرفه ها مانند افق، کتاب های رضا امیر خانی با صف های طولانی همراه بود چرا که علاوه بر محتوای خوب کتاب، نویسنده در نمایشگاه حضور داشت، اما این هم در حد جشن امضا صورت گرفت و جای خالی نویسنده ها امری عادی در نمایشگاه کتاب تلقی می شود در حالی که با راه اندازی کافه کتاب، ارتباط بین نویسنده و کتابخوان و همینطور فراهم کردن شرایط بهره بردن از تجربیات در میان نویسندگان، می شود این نقص را جبران کرد.
بازار یا نمایشگاه
این عنوان طرفداران و منتقدانی دارد. برخی تبدیل شدن نمایشگاه به بازار کتاب را اصولی می دانند چرا که در طول سال این تنها فرصتی است که بازار نشر می تواند بهره خود را از فروش کتاب ببرد با وجود این که نظر طرفداران فروش قابل قبول است، اما فراهم کردن شرایط برقراری ارتباط بین نویسنده و خواننده می تواند این نقص را جبران کند که ناشران فقط به دنبال فروش کتاب نباشند و بیشتر از هر چیز خوانده شدن کتاب برایشان اهمیت داشته باشد.
صنعت کتابسازی
ناشران متعددی در نمایشگاه وجود دارند که برای چاپ یک کتاب انتشارات آن ها شکل گرفته و مترجم، نویسنده، تصویرگرو.. برای این که کتاب خودش را تولید کند و به دست جامعه کتابخوان برساند، آستین بالا زده ووارد صنعت نشر شده؛ حالا او مانده و انتشاراتی که برای تمدید مجوزش باید سالی چند کتاب را چاپ و از وزارت ارشاد اعلام وصول بگیرد و این یعنی صنعت کتابسازی!
جنگ فروش کتاب
نمایشگاه، یک اقدام فرهنگی است ولی نه خبری از تشویق به مطالعه، تفکر، نقد و نه آموزشی برای کاربردی کردن آن چه از کتاب آموخته می شود، قابل مشاهده است. اغلب غرفه داران شناختی نسبت به کتابی که عرضه می کنند ندارند و حتما باید با مدیر غرفه در این زمینه مشورت صورت پذیرد. معدود انتشاراتی هستند که ناشر کتابخوان با حوصله و اشتیاق در غرفه خود نشسته باشد، با مخاطب حرف بزند و از مسیر نگارش وتولید کتاب سخن بگوید، راهنمایی کند و کتابش را به زور غالب مخاطب نکند.
آثاری با نشان ابتذال
با وجود این که وزارت محترم ارشاد اجازه چاپ و نشرآثاری که محتوای آن ها نشان از ابتذال دارد را نمی دهد! کتاب های چشمگیری از نویسندگانی که سابقه خوبی در حوزه نشر نداشته و به صورت واضح به مسائل جنسی و پوچ گرایی و عرفان های کاذب می پردازند، در نمایشگاه عرضه شد بدون در نظر گرفتن تاثیر این کتب در مخاطب جوان و نوجوان که بیشترین مخاطبین این غرفه ها بودند.
ساکت و مظلوم!
مشکل فرهنگ، در قشر فرهنگی کتابخوان و خانواده نشر هم به خوبی نمایان است. عناوین بیشتر کتاب ها را می توان ذائقه سنجی صنف کتابفروش از جامعه کسانی که کتاب می خرند و نمی خوانند، دانست. انواع کتاب هایی که بهتر است عنوان بازاریابی به آن ها داد، رمان های سخیف مانند فیلمفارسی، بی شمار کتاب های شعر و ادبیات خالی از سبک ادبی یا حتی رعایت اصول مقدماتی نظم و نثر، کتاب هایی با عناوین راه های پولدار شدن، عالم شدن، عاقل شدن و عناوین بی شمار دیگری که دارای جذابیت خرید هستند، اما نه جذابیت خوانده شدن و این عناوین باعث شده اند که کتاب های خوب از اشعار ادیبانه، تحقیق های جامع، رمان های اصیل و خواندنی، ترجمه های دقیق و... در بین ناشران گمنامی که نتوانسته اند برند شوند، مظلوم و ساکت باشند.
کشف رمز موفقیت ناشران نام آور
نکته ای که هر ساله در نمایشگاه کتاب خودنمایی می کند، اقبال خوب بازدید کنندگان از ناشران برند و نام آور است. ناشرانی که در انتخاب کتاب و چاپ آن بسیار دقیق اند و امروز به عنوان بزرگان نشر کشور شناخته می شوند همیشه سرشان شلوغ است و غرفه این انتشاراتی ها مملو از بازدید کننده و خریدار است، باید راز موفقیت آن ها را کسب و به ناشران دیگر هم معرفی کرد. به عنوان نمونه نشر سوره مهر و ناشران دفاع مقدس که بسیاری از مخاطبان، پی گیر کتاب های جدید آن ها هستند و برخی از کتاب هایشان به چاپ های متعدد می رسد.
گرانی صنعت چاپ، چاره چیست؟
مسئله کاغذ و گرانی صنعت چاپ، موضوعی است که امروز در میزان قدرت خرید کتاب نمود دارد. قیمت برخی کتاب های خوب آن قدر بالاست که دیگر هیچ وسوسه ای مخاطب را به خرید کتاب علاقه مند نمی کند. در این عرصه گرانی کتاب، حمایت از بازار کتاب دیجیتال، راهکار موثری است. چیزی که بسیاری از ناشران به دنبال آن هستند و گلگی ها همه از ضعف های قانونی در این حوزه و نگاه ارشاد به حوزه کتاب که بیشتر نگاهی سخت افزاری و فیزیک چاپ شده کتاب است، خبر می دهند که البته ناشران هم باید بین قیمت کتاب چاپ شده و نسخه دیجیتال اختلاف منظقی ای را ایجاد کنند.
نتیجه
یکی از حُسن های نمایشگاه، برگزاری مداوم و بدون تعطیلی آن در طول سال های گذشته بوده است که خود تشویق و تحریضی برای کتاب خواندن و همینطور نشر ناشران محسوب می شود و البته کار آسانی نبوده و لازم به تشکر و قدردانی از برگزارکنندگان دارد، اما موضوعات مهم نباید از دید مسئولین برگزاری مغفول بماند. به عنوان مثال امسال هم مانند سال های گذشته خبری از شعار "اقتصاد مقاومتی" و ارکان و ملزوماتش در نمایشگاه دیده نمی شد وکار قابل توجهی در حوزه آسیب های اجتماعی که زندگی مردم را تحت الشعاع خود قرار می دهد، صورت نگرفته بود. برطرف کردن نواقص و استفاده از تجربه ها، به برگزاری نمایشگاهی بهتر، کمک خواهد کرد.
