اوضاع پیچیده عربستان و آتش زیرخاکستر مخالفان

(روزنامه همدلي ـ 1396/05/04 ـ شماره 653 ـ صفحه 11)

روند برکناری ولیعهد پیشین عربستان و ولایت‌عهدی شاهزاده جوان «محمد بن سلمان» نشان از سنت شکنی های گسترده در حاکمیت عربستان سعودی است. جایی که قرن هاست شیوخ هشتاد ساله را تنها به دلیل بیش از نیم قرن تجربه تکریم کرده و شایسته حکومت می‌دانند اینک دربار سعودی جولانگه جوان 31 ساله ای شده است که ماجراجویی ها و بلندپروازی هایش نشان می دهد تا چه اندازه برای صدارت اعراب خام است.

ولیعهد جدید 31 ساله عربستان سعودی تلاش می کند که خودش را به عنوان فردی نوگرا نشان دهد و هوادارانش نیز بر این باورند که نیازها و چشم اندازهای مردم این کشور را که عادت به این کرده اند که مردانی هشتاد ساله بر آنها حکومت کنند در حالی که خودشان زیرا سی سال سن دارند، بر آورده کند. در مقابل، منتقدانش بر این باورند که وی بی تجربه و متهور است.

اسپوتنیک در گزارشی نوشت: پایگاه پژوهشکده« چاتام هاوس» مقاله ای از «جن کینینمونت» پژوهشگر انگلیسی منتشر کرد که در آن آمده است که «محمد بن سلمان» شاهزاده جوان هر دیدگاهی داشته باشد فرقی نمی کند وی در مقابل الگوی سنتی حکومت عربستان سعودی در آن واحد در چند جبهه ایستاده است. سیاست خارجی عربستان به شکل گسترده ای تغییر کرد مانند جنگ علیه یمن- که نخستین جنگی است که عربستان از زمان تاسیس اش رهبری می کند- و پیوستن به ائتلافی با امارات، بحرین و مصر برای تحریم قطر. علاوه بر آن، صعود ناگهانی و غیرمنتظره وی برای رسیدن به ولیعهدی در ماه ژوئن همه سنت ها را در سلاله بن عبدالعزیز شکست زیرا قدرت برای مدتی طولانی بین براداران سن بالا منتقل می‌شد و این برای اولین بار است که پادشاهی از پدر به پسر منتقل می شود.

جن در ادامه نوشت: در حالی که سیاست بن سلمان به شیوه های مختلف عربستان را تغییر می هد یکی از تغییرات غایب اصلاحات سیاسی است. با وجود این، نمی توان این را تا ابد نادیده گرفت زیرا همه تغییرات دیگر تغییر قرارداد اجتماعی است که عربستان طی چند دهه ایجاد کرده بود.

این پژوهشگر در ادامه نوشت: با توجه به دغدغه های جوانان عربستانی، مجموعه ای از اصلاحات اقتصادی برای کم کردن تکیه همیشگی کشور به نفت و ایجاد فرصت های شغلی در بخش خصوصی به شکل عمیقی با چشم انداز 2030 مرتبط شده است. همچنین به رغم وخامت اوضاع اجتماعی در کشور، سازمان دولتی جدیدی برای رفاه ایجاد شده است که کنسرت های موسیقی پاپ برای عربستان سعودی را جذب کرده است.

با استناد به سلسله کاملی از سیاست های تنوع بخشی به اقتصاد که عربستان سعودی طی سال های گذشته تدوین کرد، چشم انداز 2030 به دنبال تبدیل کردن عربستان سعودی به مرکزی برای کار و تجارت و لجستیک در زمینه‌های مختلف و گردشگری است. این جشم انداز همچنین به دنبال فروش بخشی از سهام شرکت« آرامکو»ی عربستان، بزرگترین شرکت نفتی در جهان و استفاده از پول آن برای ایجاد صندوق ثروت حاکمیتی است. ایده این است که بخش خصوصی شکوفا شده جایگاه سنتی بخش دولتی برای ایجاد فرصت های کاری و رشد کشور را بگیرد.

این مساله کاملا ضروری است زیرا روند بهای نفت به گونه ای است که باعث می شود حکومت عربستان نتواند ادامه توسعه و هزینه های عمومی را تا آینده ای نامعلوم متحمل شود. مشکل این جاست که جذب سرمایه گذاری از بخش خصوصی در صورت ادامه کاهش بهای نفت کار مشکلی شود زیرا سرمایه گذاران بر اساس پیش بینی های رشد در عربستان سعودی بر پایه بهای نفت فعالیت می کنند.

این پژوهشگر در ادامه نوشت: آثار منفی ریاضت مالی را شهروندان عربستان فورا احساس می کنند این در حالی است که فایده های وعده داده شده توسط حکومت محقق نشد. در اقدامی دراماتیک حکومت نظام پیچیده ای از فایده‌ها در بخش خصوصی قطع کرد امری که منجر به کاهش حقوق بسیاری از مردم به میزان 20 درصد شد.

این پژوهشگر در ادامه نوشت: این عجیب نیست که مردم شکایت و اعتراض کنند. برای کاهش نارضایتی مردم « ملک سلمان بن عبدالعزیز» پدر شاهزاده جوان، از اصلاح این کاهش حقوق ها در ماه آوریل چشم پوشی کرد و گفت که همه شش ماه مزایا برای جبران، می گیرند.

واکنش احتمالی

این پژوهشگر همچنین نوشت: این تحول دشواری تغییر سیاست اقتصادی را در کشوری نشان داد که در آن قرارداد اجتماعی در طول چندین دهه از طریق قدرت حکومت بر هزینه کردن درآمدهای نفتی بدون نیاز به تحمیل مالیات تشکیل شد. لیکن این مساله قدیمی است که چندین بار در عربستان سعودی و دیگر کشورهای خلیج فارس تکرار شد. رهبران جدید می توانند که واکنش های خشن را پیش بینی کنند، و به شکل بهتری برای آن آماده شوند آن هم از طریق ایجاد تغییرات به شکل تدریجی و رساندن آنها به مردم به شکل بهتر و فعالیت در راستای ایجاد شبکه های اجتماعی پیش از آغاز برنامه ریاضت اقتصادی. با نگاهی به آینده می توان گفت که فرصت های شغلی در آینده چالش مهمی است.

این پژوهشگردر مقاله اش نوشت: کاهش هزینه های حکومتی و خصوصی کردن شرکت های دولتی منجر به فقدان فرصت های شغلی می شود. چندین سال طول می کشد تا بخش خصوصی فرصت های شغلی از دست رفته توسط بخش دولتی را جبران کند. خطرات افزایش نا برابری و به حاشیه راندن اجتماعی چندین خطر برای نظام سیاسی به وجود می آورد. بدین ترتیب نیاز به حل مشکل آثار و پیامدهای قرارداد اجتماعی جدید به وجود می آید.

کینینمونت بر این باور است که نظام بن سلمان منجر به وقوع تغییراتی در سیاست اقتصادی و بخش کار و سیاست خارجی و معیارهایی اجتماعی و شیوه تقسیم قدرت داخل خاندان حاکم می شود. این تغییر تقریبا در همه عرصه ها به استثنای اصلاحات سیاسی صورت می گیرد.

وی تشریح می کند که در حالی که ملک« عبدالله» پادشاه سابق عربستان بستر را برای برگزاری انتخابات شهرداری ها مهیا کرد و شماری از زنان را در مجلس شورای مشاورتی برای نخستین بار تعیین کرد، لیکن رهبران جدید هیچ گونه پیشنهادی برای اصلاحات سیاسی تدوین نکرده اند. آنها هیچ گونه فشاری برای انجام این کار احساس نمی کنند.

پژوهشگر انگلیسی می افزاید که پیامدهای خشن انتفاضه‌های عربی باعث شد بسیاری از مردم عربستان هیچ گونه اقدام سیاسی انجام ندهند و در خانه های خود باقی بمانند. تعدادی از مردم عربستان که مخالف بودند، بازداشت شدند و به سادگی هر چه تمامتر باید گفت که بسیاری از این می ترسند که تغییر سیاسی سریع باعث می شود اوضاع آنها بدتر شود.

چالش جهادی‌ها

این پژوهشگر می گوید که تنها خطر برای نظام عربستان سعودی تندروها- گروه های تروریستی داعش و القاعده- هستند که هزاران عربستانی را جذب کردند. این در حالی است که ایالات متحده آمریکا خواستار انجام اصلاحات سیاسی در عربستان سعودی است اما شمار اندکی در غرب هستند که اکنون تمایلی به این کار دارند. رهبران عربستان سعودی به راحتی هر چه تمامتر در این زمینه می گویند که اصلاحات سیاسی به سبک غربی- مانند وارد کردن عنصر منتخب در مجلس شورا- نامناسب است و باعث قدرت گرفتن تندروها می شود.

«جن» بر این باور است که این دقیقا همان چیزی است که باعث می شود که محمد بن سلمان عربستانی ها را به سمت ایجاد افکار محلی برای توسعه سیاسی و اصلاحات و ایجاد جایگزین هایی برای الگوهای واراداتی و الگوهای تند، بکشاند.

وی در ادامه نوشت: از سوی دیگر تغییرات مختلفی که بن سلمان برای آینده در تصور خود دارد در آن وعده ای به شهروندان سعودی برای فرصت های شغلی نداد و مشخص نیست که برای تامین امنیت به ایالات متحده آمریکا تکیه کند یا نه این در حالی است که علمای دینی و شاهزاده های قوی در جایگاه های خود همچنان باقی می مانند. همه اینها می تواند مانع از قرارداد اجتماعی ضمنی در کشور شود، که دارای پیامدهای سیاسی بزرگی خواهد بود.

«جن کینینمونت» در پایان مقاله اش نوشت: مخالفان در عربستان سعودی تا ابد ساکت نمی نشینند و محمد بن سلمان نباید فرصت را برای برداشتن گام در مسیر اصلاحات سیاسی از دست دهد.

http://www.hamdelidaily.ir/?newsid=34704