احتمال بازگشت تحریم‌های هسته‌ای! گزارش وزارت خارجه از سرانجام برجام

(روزنامه كيهان – 1396/08/03 – شماره 21755 – صفحه 2)

در هفتمین گزارش وزارت امورخارجه درخصوص روند اجرای برجام آمده است: احتمال بازگشت تحریم‌های هسته‌ای وجود دارد.

در روزهای گذشته هفتمین گزارش وزارت امورخارجه در اجرای تبصره یک قانون «اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی ایران در اجرای برجام» تهیه و به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس تقدیم شد. این گزارش در سه بخش الف) موانع و چالش‌ها؛ ب) آخرین تحولات در حوزه رفع تحریم‌ها و ج) آخرین تحولات در حوزه فعالیت‌های هسته‌ای، به تحولات مرتبط با اجرای برجام در دوره سه ماهه ۲۶ تیر لغایت ۲۶ مهر ۱۳۹۶ پرداخته است.

لازم به ذکر است که گزارش قبلی وزارت امور خارجه- ششمین گزارش- در تیرماه سال جاری منتشر شد.

در ادامه به بخش‌هایی از هفتمین گزارش وزارت امورخارجه‌اشاره شده است.

در ابتدای این گزارش آمده است: مهم‌ترین تحول در رابطه با برجام طی سه ماه اخیر و در سطح کلان، خودداری رئیس‌جمهور آمریکا از تائید پایبندی جمهوری اسلامی ایران به مفاد برجام می‌باشد که در تاریخ ۲۱ مهر ۱۳۹۶، علیرغم گزارش‌های مکرر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مبنی بر اجرای کامل تعهدات برجامی از سوی ایران، صورت گرفت. تائید یا عدم تائید پایبندی ایران به برجام از سوی رئیس‌جمهور آمریکا یک موضوع داخلی آمریکا است اما می‌تواند بر ادامه اجرای تعهدات آن کشور طبق برجام و اثربخشی نظام رفع تحریم‌های برجام تاثیر تعیین‌کننده داشته باشد.

این گزارش می‌افزاید: آقای ترامپ که از پیش از انتخاب به ریاست جمهوری مخالفت شدید خود با برجام را آشکار کرده بود، طی ۹ ماه گذشته به دلیل مبانی و ساختارهای برجام، رویکرد حکیمانه جمهوری اسلامی ایران، و عدم همراهی بین‌المللی با وی، قادر به فسخ یکجانبه این تفاهم نشد و نهایتا تصمیم گرفت با استفاده از یک سازوکار داخلی و عدم تایید پایبندی ایران به برجام، تصمیم‌گیری در مورد خروج از برجام و بازگشت تحریم‌های آمریکا را به کنگره محول نماید. در مورد نحوه رفتار کنگره احتمالاتی وجود دارد که هیچ کدام قطعیت ندارد، اما احتمال بازگرداندن تحریم‌های هسته‌ای توسط کنگره که به معنای نقض فاحش برجام از سوی این کشور خواهد بود، یکی از احتمالات است.

چنانچه اقدام رئیس‌جمهور آمریکا در خودداری از تائید پایبندی ایران به برجام منجر به نقض عملی تعهدات این کشور در قبال جمهوری اسلامی ایران شود، یا کنگره اقدام به بازگرداندن تحریم‌های هسته‌ای نماید، مراتب بلافاصله به هیئت عالی نظارت بر برجام و مجلس محترم شورای اسلامی جهت تصمیم مقتضی گزارش خواهد شد.

در عین حال تردیدی نیست که صرف خودداری رئیس‌جمهور آمریکا از تایید پایبندی ایران به برجام به رغم گزارش‌های مکرر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، و سخنان ضد برجامی رئیس‌جمهور آمریکا، به منزله بی‌اعتنایی مستکبرانه آمریکا نسبت به دیدگاه مرجع صالح بین‌المللی و صریح از بندهای ۲۶، ۲۸ و ۲۹ برجام و مغایر با اصل حسن‌نیت در ایفای تعهدات می‌باشد.

بی اعتنایی به قانون

در ابتدای این گزارش تاکید شده است که وزارت خارجه براساس قانون «اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی ایران در اجرای برجام» این گزارش را تهیه کرده است.

متاسفانه مقامات ارشد دولت و دستگاه دیپلماسی تاکنون به دفعات از اجرای این قانون شانه خالی کرده و در واکنش به نقض فاحش برجام از سوی آمریکا، در اقدامی غیرمسئولانه تمام امور را به هیئت نظارت بر برجام حواله داده‌اند.

این در حالی است که در بخشی از قانون «اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی ایران در اجرای برجام» مصوب مجلس شورای اسلامی تاکید شده است که «دولت موظف است هرگونه عدم پایبندی طرف مقابل در زمینه لغو مؤثر تحریم‌ها یا بازگرداندن تحریم‌های لغو شده و یا وضع تحریم تحت هر عنوان دیگر را به دقت رصد کند و اقدامات متقابل در جهت احقاق حقوق ملت ایران انجام دهد و همکاری داوطلبانه را متوقف نماید و توسعه سریع برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز جمهوری اسلامی ایران را سامان دهد به طوری که ظرف مدت دو سال ظرفیت غنی‌سازی کشور به یکصد و نود هزار سو افزایش یابد.»

علاوه ‌بر شانه خالی کردن دولت از اجرای قانون «اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی ایران در اجرای برجام» و همچنین بی‌توجهی به 29 شرط ابلاغی، هیئت نظارت بر اجرای برجام نیز تاکنون هیچ تحرک درخوری نداشته و متاسفانه کمترین اثری در مناسبات سیاسی و اقتصادی از آن دیده نمی‌شود!

تحریم‌ها همچنان پابرجاست

در بخش موانع و چالش‌ها آمده است: در طول یک سال و نه ماه که از اجرایی شدن برجام می‌گذرد، مجموعه‌ای از نقض، بدعهدی، تاخیر، تعلل و تخطی از اجرای برجام توسط دولت آمریکا صورت گرفته است که از سوی جمهوری اسلامی ایران در قالب ۱۰ نامه از سوی وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به خانم موگرینی به عنوان هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک برجام، ثبت و ضبط شده است. این موارد هر بار در گزارش‌های سه ماهه وزارت امور خارجه به کمیسیون محترم امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز درج شده است. در این گزارش مجموعه‌ای از مهم‌ترین آنها یک بار دیگر به اطلاع مجلس محترم می‌رسد:

- تعلل عمدی دولت آمریکا در رفع موثر تحریم‌های هسته‌ای، به نحوی که در موارد متعددی این تعهد صریح آمریکا به صورت مقطعی، کند و در برخی مواقع به نحو بازدارنده‌ای پیچیده بوده است.

- تاخیر غیرموجه از سوی وزارت خزانه‌داری آمریکا در صدور مجوزهای لازم برای فروش یا اجاره هواپیمای مسافربری به ایران؛

- پیچیده نمودن و مشروط ساختن مقررات رفع تحریم‌ها از سوی وزارت خزانه‌داری آمریکا به منظور ایجاد تردید در بانک‌های غیرآمریکایی و اکراه آنها از همکاری با ایران؛

- تمدید اسقاطیه‌های تحریم‌های ایران توسط دولت جدید آمریکا به شکلی که عامدانه و از حیث شکل، مفاد، زبان و اقدامات همزمان (از جمله افزودن همزمان شماری از‌اشخاص و نهادهای ایرانی به فهرست تحریمی) کمترین فضای مساعد را برای بهره‌مندی کامل ایران از لغو تحریم‌های مشخص شده در پیوست شماره ۲ برجام فراهم سازد؛

تناقض

در بخش آخرین تحولات در حوزه رفع تحریم‌ها آمده است: پس از اجرای برجام، تحولات و گشایش‌های قابل ملاحظه‌ای در حوزه مالی و بانکی رخ داده که موجب خروج نظام بانکی و مالی از مرحله بحرانی و بن‌بستِ دوران تحریم شده است.

این در حالی است که در همین گزارش تاکید شده است که بانک‌های خارجی به دلیل سنگ اندازی‌های وزارت خزانه‌داری آمریکا از همکاری با ایران امتناع می‌کنند.

علاوه‌بر این در روزهای گذشته آقای ظریف اعلام کرد که ]علی‌رغم سپری شدن حدود 21 ماه از اجرایی شدن برجام[ هنوز نتوانستیم یک حساب در بانک‌های انگلیس باز کنیم.

پیش از این اظهارنظر نیز دیگر مقامات ارشد دولت به عدم گشایش در امور بانکی در پسابرجام اذعان کردند. از جمله:

- برای ارتباط با بانک‌های بزرگ جهانی دچار مشکل هستیم و آنها با ما کار جدی نمی‌کنند. انتظار ما این بود که بعد از برجام ما بتوانیم با بانک‌های بزرگ هم کار کنیم اما به دلایل مختلف ما هنوز نتوانسته‌ایم با این بانک‌ها کار کنیم. (طیب‌نیا، وزیر اقتصاد دولت یازدهم)

- 8 ماه پس از اجرای برجام، به خاطر مجازات‌های آمریکا، هیچ یک از بانک‌های بزرگ اروپایی کار با ایران را شروع نکرده است. (ظریف، وزیر امور خارجه)

- بعد از گذشت یک سال از اجرای برجام هنوز برای جذب فاینانس موفق نشده‌ایم. (جهانگیری، معاون اول دولت)

- ]‌ 22ماه پس از امضای برجام] بانک‌های خارجی با ایران تعامل می‌کنند و ما کم‌تر ناگزیر می‌شویم که پول خود را با چمدان حمل‌ونقل کنیم. (ظریف، وزیر امور خارجه)

جای خالی اقدام متقابل

به جرأت می‌توان گفت که یکی از علت‌های اصلی افزایش تحریم‌ها و گستاخ‌تر شدن دشمن در پسابرجام، واکنش منفعلانه دولت آقای روحانی نسبت به اقدامات خصمانه طرف مقابل است.

در حالی‌که مقامات ارشد دولت بارها اذعان کرده‌اند که تقریبا هیچ دستاوردی از برجام عاید ایران نشده و آمریکا متن و روح برجام را به صورت فاحش نقض کرده، اما واکنش دولت به فشار ایمیلی،پیام توئیتری، گلایه محترمانه و نامه نگاری و گزارش نویسی خلاصه شده است.اقداماتی که به هیچ عنوان اثری از اقدام متقابل در آن دیده نمی‌شود.

فلسفه اصلی اقدام متقابل، تاثیرگذاری بر رفتار طرف مقابل و وادار کردن آن به عقب‌نشینی و یا حداقل منصرف کردن آن از زیاده‌خواهی‌های بیشتر است. متاسفانه تاکنون چنین واکنشی از سوی دولت آقای روحانی مشاهده نشده است.

http://kayhan.ir/fa/news/117388

ش.د9603917