حوادث سال 88 دارای ابعاد گوناگونی است که می توان بر اساس آنها آثار هنری جریان ساز و پرجاذبه ای را تولید کرد. با این حال، هنوز هم حتی یک درصد از حقایق آشکار و نهان این مسائل در سینما بازگو نشده است، در حالی که طی سال های اخیر، حجم زیادی از فیلم های سینمایی ضدایرانی در آن سوی مرزها ساخته شده است که نگاهی منحرفانه به این موضوع دارند
سینمای ایران، همچنان که بسیاری دیگر از حماسه های ملی را سانسور کرده است، فیلم های مربوط به حوادث سال 88 و حماسه 9 دی را هم نادیده گرفته است. هر چند که طی سال های اخیر و به همت هنرمندان جوان و با راه اندازی جشنواره عمار، آثاری در قالب های کوتاه و مستند درباره این موضوع ساخته شده است، اما سینمای حرفه ای و داستانی، هنوز آنچنان که باید به این مسئله نپرداخته است. کافی است فیلم هایی که از سال 88 تاکنون با اشاره به فتنه ساخته شده اند را یک بار مرور کنیم.
«قلاده های طلا» مهم ترین و جنجالی ترین فیلم در این زمینه است که هم در سی امین دوره جشنواره فیلم فجر و هم موقع اکران در بهار سال 91 واکنش های بسیاری را در پی داشت. این فیلم به کارگردانی ابوالقاسم طالبی لایه های تهاجمی دشمن در دوران قبل و بعد از دهمین انتخابات ریاست جمهوری را در نقش‌های مختلفی در خیابان‌ها و حتی برخی مراکز حساس، افشا می کند. فیلمی که از فرزندان این سرزمین که فریب دروغ تقلب در انتخابات را خورده بودند، دفاع می کند. نگاه دلسوزانه و فراجناحی این فیلم را باید نقطه عطفی در سینمای سیاسی ایران دانست.
«اخراجی ها 3» و «پایان نامه» هم از آثار جنجال برانگیزی بودند که هر یک ابعادی از ناگفته های حوادث سال 88 را به تصویر کشیدند. البته «اخراجی ها 3» به کارگردانی مسعود ده نمکی در قالبی کمدی و بهتر بگوییم هجوآمیز به زمینه های درگیری های سال 88 پرداخته و «پایان نامه» در شکل و شمایل یک فیلم جوانانه و دانشجویی، عوامل ایجاد آشوب های خیابانی را نمایش می دهد. هر چند که هر دو فیلم، دچار ضعف ساختاری و روایی هستند.
تا به حال چند فیلم نیمه بلند درباره حوادث سال 88 ساخته شده است. فیلم نیمه بلند «لکه» به کارگردانی باقر مفیدی کیا درباره اولین روز کاری یکی از مدیران دولت یازدهم است که با مادر یک جوان که در جریان درگیری ها کشته شده بود، مواجه می شود و ... این فیلم اعتراضی است به آن دسته از کارگزاران سیاسی که در دوره ای برای منافع خود سلامت انتخابات را زیر سوال بردند و در دوره ای دیگر بر اساس ساز و کار همان انتخابات به قدرت رسیدند. «اکسیژن» به کارگردانی امیر داسارگر نیز در قالب یک داستان نمادین، ماجرای تقابل یک جوان فعال در اغتشاشات خیابانی و یک جوان بسیجی را نمایش می دهد. جوان اغتشاشگر برای فرار از دست مأمورها، وارد یک خانه می شود و در یکی از اتاق های آن پناه می گیرد. غافل از اینکه آن خانه، متعلق به یک بسیجی است. چند دقیقه پس از این اتفاق، جوان بسیجی صاحب خانه از راه می رسد و با فردی که در خانه او پناه گرفته است، درگیر می شود.
صداوسیما نیز طی سال های اخیر چند تله فیلم در این زمینه ساخت که از جمله آن ها می توان به «سایه بان»، «ابابیل»، «ذهن خاموش»، «مهتاب روی سکو» و ... اشاره کرد. «لبه پرتگاه» نیز آخرین فیلم تلویزیونی ساخته شده درباره حماسه 9 دی است. این فیلم به کارگردانی یعقوب غفاری، داستان زوج جوانی است که رابطه آن ها به خاطر نتیجه انتخابات ریاست جمهوری سال 88 دچار تلاطم می شود. زن، طرفدار فتنه است و خانواده اش تلاش می کنند تا او را از خطا نجات دهند. اما زن بر راه خودش اصرار دارد. تا اینکه برخورد او با واقعیت ها سبب می شود که به حقیقت پی ببرد. حضور زن به همراه سایر اعضای خانواده اش در راهپیمایی نهم دی سال 88 پایان بخش فیلم است.
یکی از فیلم هایی که به‌طور کنایه آمیز و غیرمستقیم به وقایع سال 88 پرداخته، «ایران برگر» به کارگردانی مسعود جعفری جوزانی است. این فیلم، دروغ «تقلب» را در قالب برگزاری یک انتخابات در یک روستا به تصویر کشیده است. هر چند که این أثر با ضعف هایی در روایت مواجه است.
جدای از این موراد، در حال حاضر سه فیلم نیز درباره مسائل سال 88 در صف اکران هستند. این سه فیلم عبارت است از «عصبانی نیستم»، «آشغال های دوست داشتنی» و «ماه گرفتگی». دو فیلم «عصبانی نیستم» و «آشغال های دوست داشتنی» به طور آشکار به حمایت از فتنه می پردازند و سازندگان این فیلم ها، نه تنها دروغ بودن موتور محرکه اغتشاشات سال 88 را نادیده گرفته اند که تصویری مثبت از آشوب گر ها نمایش می دهند. فیلم «ماه گرفتگی» هم گرچه سعی کرده تا در این زمینه روشنگری کند، اما محتوای خنثی و ساختار ضعیف فیلم، توان تأثیرگذاری آن را پایین آورده است.
نکته قابل تأمل این است که طی سال های اخیر در کشورهای غربی هم فیلم های زیادی درباره حوادث سال 88 ساخته شده است و این اتفاق، اهمیت توجه سینما به این موضوع را نشان می دهد. «گلاب» نخستین فیلم هالیوودی با موضوع وقایع سال 88 ایران است البته این فیلم، به خاطر ضعف هنری و تکنیکی حتی در رسانه‌های غربی نیز چندان جدی گرفته نشده است. با این حال، برگزیدن این فیلم جهت حضور در جشنواره تورنتو نشان دهنده اهمیت قائل شدن محافل غربی برای این نوع از فیلم هاست. فیلم «گلاب» براساس خاطرات مازیار بهاری، جاسوس انگلیس در تهران به کارگردانی جان استوارت ساخته شده است.
فیلم «گلاب» نشانه ای است از حمایت غرب و به ویژه آمریکا از فتنه سال 88. این فیلم همچنین به طور صریح اعلام می کند که قدرت گرفتن نیروهای اصلاح طلب و معتدل در ایران، به سود دولت های غربی است. فیلم دیگری به نام «رز سرخ» نیز به کارگردانی یک فیلمساز آماتور ایرانی به نام سپیده فارسی در فرانسه و به سفارش لابی صهیونیستی آن کشور ساخته شده است. این فیلم داستان تعدادی دختر و پسر جوان است که در جریان درگیری های خیابانی در تهران سال 88 به آپارتمان یک مرد میانسال پناه می برند. بعد از بازگشت آرامش به شهر و زمانی که جوانان به خانه های خود بازمی گردند یکی از آنها که دختری جوان است می فهمد، تلفن همراه خود را در آن خانه جاگذاشته بازگشته و ماجراهای دیگری پیش می آید.
فیلم «رقاص در بیابان» نیز از دیگر آثار سینمای غرب درباره حوادث سال 88 است. در خلاصه داستان فیلم چنین آمده است: «انتخابات دوره دهم ریاست جمهوری برگزار شده و فضای سیاسی و اجتماعی ایران ملتهب و متشنج است. گروهی از طرفداران نامزد شکست خورده به خیابان ها می ریزند. در چنین فضایی، تعدادی از جوانان معترض علاقه مند به رقص معرفی می شوند! آنها امکان رقص در انظار عمومی را نمی یابند، به همین دلیل تصمیم می گیرند سر به بیابان بگذارند و در آنجا برقصند!»
دو فیلم «رز سرخ» و «رقاص در بیابان» سعی دارند حوادث سال 88 را نوعی انقلاب جنسی در ایران معرفی کنند و نشان می دهند که این اغتشاشات سال 88 نوعی اعتراض جوانان به محدودیت در اباحه گری است.
بدون تردید حوادث سال 88 دارای ابعاد گوناگونی است که می توان بر اساس آنها آثار هنری جریان ساز و پرجاذبه ای را تولید کرد. با این حال، هنوز هم حتی یک درصد از حقایق آشکار و نهان این مسائل در سینما بازگو نشده است. امید است که فیلمسازان متعهد و نهادهایی که دغدغه روشنگری درباره این بخش مهم از تاریخ معاصر کشور را دارند، دست از تلاش در این زمینه برندارند. به ویژه اینکه می بینیم، طی سال های اخیر، حجم زیادی از فیلم های سینمایی ضدایرانی در آن سوی مرزها ساخته شده است که نگاهی منحرفانه به این موضوع دارند./
