از «نسل حماس» تا «نسل سلفی»

(روزنامه شرق ـ 1396/08/07 ـ شماره 2998 ـ صفحه 12)

در پی حمله انتحاری ماه آگوست در نوار غزه که در نزدیکی با مرز مصر روی داد، یکی از اعضای تیم امنیتی حماس کشته شد و چند نفر دیگر هم مجروح شدند؛ این حادثه‌ به‌غیر از منحصربه‌فردبودنش، نشان از ظهور گروه نظامی دیگری در غزه دارد. نوار غزه بین اسرائیل و صحرای سینا واقع شده و دارای جمعیت بسیار متمرکزی در حدود ١,٨‌میلیون نفر است که در فضای کمی بیشتر از دوبرابر واشنگتن زندگی می‌کنند.

خشن‌تر و افراطی‌ترشدن غزه، عمدتا به‌دلیل جنبش رو به رشد سلفی‌گری در این منطقه است؛ پدیده‌ای جدید که می‌تواند تعادل موجود در نوار غزه را - که ناحیه‌ای پرتنش در خاورمیانه محسوب می‌شود - تهدید کند.

فرد انتحاری غزه، مظنون به عضویت در گروهی

سلفی- فلسطینی مرتبط با داعش است. اکنون خیزش سلفی‌گری تندرو، به روندی نگران‌کننده در غزه تبدیل شده است.

از نظر تاریخی، سلفی‌گری در غزه در دهه ١٩٧٠؛ یعنی زمانی که دانش‌آموزان فلسطینی پس از اتمام تحصیلاتشان از مدارس مذهبی عربستان‌سعودی بازگشتند، ریشه دواند. خبرنگاری با نام «جارد ماسلین» می‌گوید، چند گروه سلفی هنوز در حال دریافت حمایت و کمک مالی از ریاض هستند.

گرچه به‌طور سنتی این گروه‌ها نیروی اصلی در صحنه سیاسی فلسطین محسوب نمی‌شدند، اما در چند سال گذشته همه‌چیز تغییر کرده است. سلفی‌ها خیزش خود را اولین‌بار در تابستان سال ٢٠٠٧ و به‌واسطه خلأ قدرتی که در نتیجه کشمکش داخلی میان حماس و فتح ایجاد شد، تجربه كردند. کار تا جایی پیش رفت که رهبر سلفی‌ها، عبدل الطیف موسی، رهبر جندانصارالله، در سال ٢٠٠٩ در جنوب شهر رفح، اعلام امارت اسلامی کرد؛ او پس از آن در حمله‌ای ازسوي حماس کشته شد. به‌طورکلی اعلام خلافت ازسوي داعش به ایدئولوژی سلفی نیروی دوباره بخشید.

از دیگرسو، موفقیت داعش که خود گروهی سلفی و تندرو است، موجب تقویت بیشتر سلفی‌های غزه شد. برای مثال بیانیه‌های رسانه‌ای که ازسوي گروه‌های سلفی در غزه منتشر شد، حاوی سرودها و تصاویری بود که ازسوي بخش تبلیغاتی داعش تولید شده بود. مشخص است که داعش این توانایی را داشته که از طریق فضای مجازی ده‌ها ‌هزار جنگجوی خارجی را جذب کند و از طریق همین فضای مجازی ده‌ها‌هزار نفر از حامیانش را طوری پرورش دهد که در همین فضا افکارش را تبلیغ و پیامش را منتشر کنند.

گروه‌های فعال سلفی در غزه برای آنکه موقعیت خودشان را به‌عنوان سازمان‌های بسیار افراطی مستقر در داخل اراضی اشغالی تحکیم کنند، تلاش فراوانی کرده‌اند. این گروه‌ها، اعضای حماس را به‌خاطر مشارکتشان در انتخابات سال ٢٠٠٦ فلسطین کافر می‌پندارند، چراکه ذاتا با انتخابات مخالف هستند. سلفی‌ها اعتقاد دارند که فقط قانون خداوند مهم است و شریعت تنها سکوی قابل‌قبول حکومت‌کردن است. آنها تلاش زیادی کرده‌اند از این منظر خود را از حماس بالاتر نشان دهند.

سلفی‌های غزه از حماس به‌خاطر توافق آتش‌بس با اسرائیل - که آخرین آن در اواسط ٢٠١٥ بود- انتقاد کرده‌اند. آنها می‌گویند گروه فلسطینی به‌خاطر همکاری با دشمن صهیونیستی گناهکار است. همچنین حامیان داعش در غزه برای آنکه آتش‌بس را برهم بزنند، به‌طور پراکنده به سمت اسرائیل راکت پرتاب کرده‌اند. حماس هم عده‌ای از آنها را بدون محاکمه یا تشریفات قانونی به زندان انداخته است.

دیدگاه اسرائیل

نگرانی اسرائیل از سلفی‌های غزه از نگرانی حماس از این گروه‌ها هم بیشتر است. تل‌آویو عادت کرده که دائم تحت محاصره همسایگانش باشد، اما خطری که جهادی‌های «فراملی» ایجاد می‌کنند، خیلی شدیدتر است. گرچه اسرائیل تقریبا از حمله‌های القاعده مصون بوده، اما حضور یکی از شاخه‌های بسیار توانمند و سازمان‌یافته داعش در طول مرز غزه در شبه‌جزیره سینای مصر، چالش امنیتی دیگری را متوجه تل‌آویو کرده است.

اسرائیل میان حمله‌هایی که ازسوي سلفی‌ها و حمله‌هایی که ازسوي حماس صورت می‌گیرد، تفاوتی قائل نمی‌شود و دولت رأس کار در غزه را مسئول تمام حمله‌هایی می‌داند که از خاک غزه صورت می‌گیرد. این به اين معناست که حملاتی که سلفی‌ها انجام می‌دهند، می‌تواند به انتقام‌گیری اسرائیل از حماس منتهی شود و تل‌آویو در پاسخ به حمله‌های گروه‌های سلفی، ساختمان‌ها و زیرساخت‌های حماس را هدف قرار می‌دهد. اینکه اسرائیل حماس را به‌خاطر اقدامات سلفی‌ها تنبیه کند، اشتباه است؛ زیرا این واکنش‌ها بسیار راحت می‌تواند دوره نسبتا آرام آتش‌بس میان اسرائیل و حماس را که از اواخر آگوست ٢٠١٤ تاکنون وجود داشته، از بین ببرد.

راه کاهش تهدید سلفی‌ها در غزه، محدودکردن پتانسیل جذب افراد ازسوي این گروه‌هاست. نسل فعلی جوانان غزه در دوران زندگی خود سه جنگ متوالی با اسرائیل را شاهد بوده‌اند. از طرفی بی‌کاری در غزه شایع و میزان امید هم کم است؛ این جوانان فلسطینی را به‌عنوان «نسل حماس» می‌شناسند، اما اگر این وضعیت بد اقتصادی غزه که بخشی از آن نتیجه محاصره اقتصادی تحمیلی ازسوي مصر است، ادامه یابد، این جوانان ممکن است در نهایت با عنوان «نسل سلفی» شناخته شوند.

گروه حماس در اواخر دهه ١٩٨٠ در برابر جنبش فتح سایه افکند و به‌همین‌ترتیب، اکنون سلفی‌های غزه هم می‌توانند به‌عنوان خطرناک‌ترین تهدید در مقابل دیگر فلسطینیان و رژیم اسرائیل، از حماس پیشی بگیرند. اگر این اتفاق روی دهد، نتیجه‌ای بسیار فاجعه‌آمیز خواهد بود، زیرا مجددا فرصت دیگری برای حل یکی از کشمکش‌های طولانی منطقه از بین خواهد رفت.

منبع: اندیشکده رند

http://www.sharghdaily.ir/News/144694

ش.د9604030