انتظارات متفاوت پکن و واشنگتن

(روزنامه آسمان آبي ـ 1396/08/21 ـ شماره 110 ـ صفحه 13)

تفاوت گفت‌وگوهای رؤسای جمهوری آمریکا و چین با مذاکرات قبلی تغییر رویکرد ایالات‌متحده نسبت‌به توافق‌های تجاری در آمریکای شمالی و شرق آسیاست. ترامپ اعلام کرده چارچوب فعلی نفتا (توافق تجاری آمریکای شمالی) و نیز توافق تجارت آزاد با کره‌جنوبی را تغییر خواهد داد که «منافع آمریکا» تامین شود. در صورت اعمال این تغییرات موردنظر ترامپ، ارزش دلار افزایش خواهد یافت و صادرات ارزان‌قیمت چین به این کشور با مشکلاتی روبه‌رو خواهد شد.

باوجود‌این، مشکلات میان دو طرف به چالش‌های بالقوه تجدیدنظر در توافق‌های اشاره‌شده محدود نمی‌شود. لیو ویدونگ، تحلیلگر رابطه ایالات‌متحده و چین در آکادمی علوم اجتماعی پکن، نگاه اولیه دو کشور به رابطه دوجانبه را کاملا متفاوت می‌داند و می‌گوید: «بحث بر سر اختلاف‌های تجاری، سرقت سایبری چینی‌ها از ایده‌ها و طرح‌های کمپانی‌های آمریکایی و البته بحران شبه‌جزیره کره که درصدر موضوعات موردتوجه رئیس‌جمهوری آمریکا و هیئت همراهش بود.»

دو نگاه متفاوت به رابطه

آمریکایی‌ها علاقه دارند رابطه خود با چین را ابتدا براساس جزئیات تعریف کنند و سپس به بحث بر سر روابط استراتژیک بپردازند، اما پکن، نگاه دیگری به این رابطه دارد. رهبران چین می‌خواهند اول چارچوب رابطه مشخص شود و پس از آن به مذاکره درباره جزئیات و حل و فصل آن‌ها بپردازند. یک نمونه آن را درباره بحران کره‌شمالی شاهد هستیم. ترامپ هنوز به‌وضوح اعلام نکرده است که در رویکرد خود در شرق آسیا و در قبال بحران شبه‌جزیره کره، چه جایگاهی را برای پکن در نظر گرفته است. ترامپ بیان کرده از هرگونه اقدام نظامی لازم برای پایان‌دادن به بحران هسته‌ای کره‌شمالی استقبال خواهد کرد؛ حتی اگر بدون همراهی دیگر کشورها باشد. این رویکرد کاملا متفاوت با سیاست باراک اوباما رئیس‌جمهوری سابق ایالات‌متحده است. اوباما تاکید داشت برای حل بحران هسته‌ای کره‌شمالی باید شراکتی استراتژیک میان کشورهای منطقه صورت گیرد. با وجود تفاوت‌ها در نگرش ترامپ به نظر می‌رسد رابطه دو کشور به‌سوی کاهش تنش پیش رود. «ترامپ در هفته‌های ابتدایی ریاست‌جمهوری خود در اقدامی بی‌سابقه و در تماس تلفنی با رهبر استقلال‌طلبان تایوان از او دعوت کرد تا به واشنگتن سفر کند. این اقدام ترامپ در حالی صورت گرفت که براساس معاهده منعقدشده میان واشنگتن و پکن، ایالات‌متحده متعهد شده بود تمامیت ارضی سرزمین چین را به رسمیت بشناسد.

چین، تایوان را بخشی از سرزمین خود می‌داند، اما ملی‌گرایان این جزیره واقع در جنوب‌شرقی سرزمین چین، به‌دنبال استقلال از چین هستند. با وجود روابط نظامی و تجاری میان آمریکا و تایوان، تاکنون هیچ‌یک از رؤسای جمهوری ایالات‌متحده با دعوت از مقام‌های تایوانی، استقلال این منطقه را به رسمیت نشناخته بودند. این اقدام ترامپ خشم پکن را برانگیخت و رئیس‌جمهوری آمریکا هم در واکنش به اعتراض چینی‌ها، تغییر رویکرد خود را به تجدیدنظر چین درباره ادعاهایش در دریای چین جنوبی و چین کمک به حل بحران کره‌شمالی مشروط کرد. با گذشت چند ماه از این تنش، پکن همچنان خواستار احترام ترامپ به چین یکپارچه است.

کری براون، تحلیلگر مسائل چین در کینگز کالج لندن، در این‌باره می‌گوید: «یکی از کلیدی‌ترین خواسته‌های چین از ایالات‌متحده به‌رسمیت‌شناختن حاکمیت این کشور بر تایوان و نیز جزایر دریای چین جنوبی است. مشاوران ترامپ باید مانع از تکرار ماجرای تایوان شوند. پکن قصد دارد با همراهی و شراکت ایالات‌متحده از فضای اقیانوس آرام استفاده کند. برای آن‌ها سلسله‌مراتب و هژمونی آمریکا در این منطقه معنایی ندارد.» حوزه تجاری نیز یکی دیگر از موضوعات پرتنش میان واشنگتن و پکن است. چین در این حوزه به‌دنبال رابطه‌ای برد- برد است و شی جین پینگ، رئیس‌جمهوری چین، در سخنرانی مهم اخیر خود در کنگره حزب کمونیست نیز تاکید کرد کشورش به سیاست بازار آزاد در اقتصاد ادامه خواهد داد، اما آن‌چه برای ترامپ اهمیت دارد این است که کشورش هم در حوزه مبادلات تجاری سود ببرد. ژانگ ژزین، تحلیلگر مؤسسه مطالعات بین‌الملل شانگهای، مهم‌ترین اختلاف‌نظر واشنگتن و پکن را نیز در حوزه تجارت می‌داند و می‌گوید: «تا زمانی‌که منافع دو طرف تامین شود، چین قصد دارد بخشی از بازار فرهنگی و بانکداری خود را هم به روی ایالات‌متحده باز کند. پکن حاضر نیست بدون هیچ امتیازی تن به خواسته‌های تجاری و سیاسی یکطرفه آمریکا بدهد و این رویکرد خود را در 10 ماهی که از ریاست‌جمهوری ترامپ می‌گذرد هم در حوزه تجاری و هم در بحران کره‌شمالی نشان داده است. چین به‌جای تن‌دادن به خواسته‌های تجاری آمریکا، قصد فشار واردآوردن به واشنگتن برای تغییر سیاست‌های تجاری‌اش را دارد. یکی از این موارد هم متقاعدکردن مقام‌های آمریکایی برای افزایش صادرات تولیدات با ارزش افزوده بالاست تا کسری تجاری دولت آمریکا کاهش یابد.»

خواسته‌های واشنگتن

ایالات‌متحده در حال حاضر 347 میلیارد دلار کسری تجاری با چین دارد و ترامپ نیز در مذاکرات خود با رهبران پکن وعده داده تا این کسری بی‌سابقه در تاریخ رابطه دو کشور را کاهش دهد، اما رئیس‌جمهوری تاجرمسلک آمریکا قصد نداشت با دست خالی چین را ترک کند؛ به همین دلیل، در سفر ترامپ به چین، علاوه بر ویلبر راس، وزیر بازرگانی آمریکا، رؤسا و مدیران ارشد 29 شرکت مهم آمریکایی نیز حضور داشتند که در مجموع قراردادهایی به ارزش 250‌میلیارد دلار با طرف‌های چینی منعقد کنند. یکی دیگر از انتظارات واشنگتن، تعهد بیشتر چین به حل بحران کره‌شمالی است. رژیم پیونگ‌یانگ طی ماه‌های اخیر با افزایش آزمایش‌های موشکی و هسته‌ای خود بر تنش‌ها در منطقه افزوده است. حکومت چین در حال حاضر تنها متحد کره شمالی به شمار می‌آید و ترامپ بارها از پکن خواسته است با استفاده از نفوذ خود، مانع از افزایش تنش در شبه‌جزیره کره شود، اما همراهی چین با ایالات‌متحده فعلا محدود به قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان‌ملل است.

به‌تازگی نیز برخی شرکت‌های چینی همکاری خود با کره‌شمالی را قطع کرده‌اند. واشنگتن از چین می‌خواهد با فشار بر رژیم پیونگ‌یانگ، مقدمات خلع سلاح هسته‌ای این کشور را فراهم کند. بااین‌حال، به نظر می‌رسد چین قصد ندارد چندان در این پرونده نقش فعالی داشته باشد. پکن در صورتی به‌طور جدی‌تر وارد عرصه خواهد شد که شاهد اقدامات جنجالی بیشتری ازسوی پیونگ‌یانگ باشیم. لیو ژانگ، تحلیلگر روزنامه «چاینا دیلی»، اعتقاد دارد در سفر سه‌روزه‌ای که ترامپ به چین داشت تنها موضوعی که درباره آن توافق روشنی حاصل نشد بحران شبه‌جزیره کره بود. چین از وضعیت نسبتا منفعل خود در پرونده کره‌شمالی کاملا راضی است و هر اقدام بعدی پکن یا واشنگتن منوط به ماجراجویی‌های آینده کره‌شمالی است.

از سوی دیگر، با آن‌که ترامپ از همان دیدار اول خود با شی در ماه آوریل در فلوریدا تلاش کرد رابطه‌ای شخصی و دوستانه با رئیس‌جمهوری مقتدر چین ایجاد کند، همچنان به انتقاد‌های خود در زمینه تجارت، امنیت سایبری و کره شمالی ادامه می‌دهد و این نارضایتی‌ها را در سفر اخیر رئیس‌جمهوری ایالات‌متحده به پکن نیز شاهد بودیم. ترامپ با ذهنیت یک تاجر به چین آمد و علاقه دارد با ایجاد ثبات بیشتر در روابط دو کشور منافع اقتصادی بیشتری نیز عاید کشورش شود. کوتاه‌آمدن ترامپ در برخی حوزه‌های مورداختلاف با چین هم بستگی به عایدات اقتصادی او از سوی چین دارد. هر اندازه این سود اقتصادی و تجاری بیشتر باشد امکان امتیازدادن ترامپ در حوزه سیاسی و حتی نظامی بیشتر می‌شود.

https://asemandaily.ir/post/7189

ش.د9604103