برجام، قدرت استراتژیک ایران را بازگرداند

(روزنامه وقايع اتفاقيه – 1395/08/15– شماره 265 – صفحه 3)

«دوران قدر قدرتی یک یا حتی چند قدرت به سر آمده است و واقعا باید باور کنیم که آمریکا قدر قدرت نیست.»؛ این مهم‌ترین نکته در اظهارات اخیر وزیر امور خارجه ایران در تبیین اوضاع و احوال منطقه‌ای و بین‌المللی است. محمدجواد ظریف که در جمع وابستگان نظامی و نمایندگان دفاعی و انتظامی سخن می‌گفت، این نکته را مورد تأکید قرار داد که برجام حاصل یک بده‌بستان سیاسی است که باعث شد ایران دوباره به قدرت استراتژیک گذشته خود بازگردد.

در اینکه برجام توافقی مهم در تاریخ روابط خارجی ایران بوده، هیچ‌گونه تردیدی نباید روا داشت اما همواره این پرسش ازسوی تحلیلگران سیاسی مطرح بوده که ایران نتوانسته است از این ظرفیت آن‌گونه که باید استفاده کند. برخی تصور می‌کردند، با برجام، کشور از فشار جامعه جهانی خلاصی می‌یابد و می‌تواند با آزادشدن ظرفیت‌های خود به سمت توسعه و پیشرفت حرکت کند اما تحولات، خلاف این تصور را به اثبات‌رسانید زیرا تحولات منطقه‌ای مؤید افزایش فشارها بر جمهوری اسلامی ایران است. هرچند برجام به سرانجام رسید اما دست داعش و سایر نیروهای متخاصم در سوریه آن‌چنان باز شد تا به گونه‌ای مناطق نفوذ ایران با تهدید مواجه شود. ظریف هم با توجه به این موضوعات در سخنان اخیر خود، چندین‌بار از برجام و تغییر راهبردی سخن گفت اما برخی منتقدان معتقد هستند بحران در منطقه خاورمیانه و امنیت در این منطقه حساس باعث شد تا ما آن‌گونه که می‌خواستیم نتوانیم از برجام سود کسب کنیم.

ظریف در قسمتی از سخنان خود، به‌درستی این گزاره را مورد تأکید قرار می‌دهد که با برجام، قدرت استراتژیک ایران آزاد شد اما همین امر مثبت باعث وحشت سایر بازیگران قدرتمند منطقه‌ای و حتی فرامنطقه‌ای ایران شده و سرانجام سبب بروز و ظهور اتحاد و ائتلاف‌هایی علیه کشور شد. بااین‌حال، باید به این نکته نیز اذعان داشت که جمهوری اسلامی ایران هم‌اکنون در بسیاری از حوزه‌ها اعم از عراق، سوریه، لبنان و یمن در حال کنشگری فعال است و نشان می‌دهد برای خروج از فشار و تنگنای استراتژیک طراحی‌شده به‌وسیله اعراب، غرب و اسرائیل به‌ویژه پس از برجام در حال برنامه‌ریزی و تلاش هستیم.

همچنین باید گفت در برخی از این مناطق، شاهد پیروزی ایران بوده‌ایم و تحولات نیز نشان می‌دهد در هیچ‌کدام از این حوزه‌ها هم بازنده مطلق نخواهیم بود. به خاطر همین پیروزی است که ظریف معتقد است براساس این باور، جمهوری اسلامی در شرایط قدرتمندی قرار گرفته است. در این شرایطِ قدرتمندی در جهان در حال‌گذار، امکان تبدیل این قدرت به یک نفوذ، قدرت و اقتدار نهادینه و درازمدت برای جمهوری اسلامی وجود دارد. به گفته او، ما وارد یک کنش پرمخاطره، حساس، آینده‏‌ساز و پیچ خطرناک تاریخی شده‌ایم که عبور از آن نیازمند دقت و شناسایی واقعی تلاش‌هایی است که می‏‌خواهد روبه‌روی ما سد ایجاد کند.

در دوران‌ گذار قرار گرفته‌ایم

ظریف با اشاره به شرایط بین‌المللی، نقش جمهوری اسلامی، مخاطراتی که جمهوری اسلامی ایران (در منطقه) با آن مواجه است و روش‌های برخورد بهینه با آن، اظهار کرد: در ادبیات روابط بین‌الملل، وضعیت کنونی جامعه بین‌المللی را به‌عنوان وضعیت دوران‌ گذار می‏‌شناسیم. ظریف افزود: دوران‌ گذار در روابط بین‌الملل نخستین‌بار نیست که اتفاق افتاده است. جامعه بشری در طول تاریخ، این دوران و شرایط آن را چندین‌بار را تجربه کرده است؛ شرایطی همراه با جنگ، خونریزی، اغتشاش و آشوب، روی‌کارآمدن قدرت‌های جدید، ازبین‌رفتن قدرت‌های گذشته و تغییر در نظام جهانی و شرایط زیست بین‌المللی؛ شرایطی که برخی اوقات دهه‌‏ها به طول انجامیده و در آن جامعه بین‌الملل تحولات ژرف و عموما بسیار مخربی را تجربه کرده است.

از نگاه وزیر امور خارجه، هنوز هم دنیا در شرایط‌ گذار بوده و یک نظام جدید بین‌المللی جایگزین نظام قبلی نشده است. شرایط بین‌المللی، شرایط پرالتهاب و خطرناکی است. همواره در دوران‏‌های ‌گذار، شرایط از این هم ملتهب‌تر و بعضا این دوران همراه با جنگ‌های بزرگ جهانی بوده است. این بار رقابت‌ها در دوران ‌گذار شکل غیرنظامی به خود گرفته، گرچه در سال‌های اخیر وجوه خشونت‌بار تروریسم و افراطی‌گری باز هم یک بعد نظامی به این دوران‌ اضافه کرده است.

تلاش بیهوده برای ایجاد نظم نوین آمریکایی

در شرایطی که سران آمریکایی اعم از حزب دموکرات یا جمهوری‌خواه سال‌هاست از «نظم نوین آمریکایی» سخن می‌رانند، ظریف معتقد است تلاش آمریکایی‌ها بیهوده است. به گفته ظریف، با وجود فشار صهیونیست‏‌ها و همه فشارهای لابی‌های آنها در آمریکا و با وجود اینکه شارون گفته بود، بغداد آدرس غلط بوده و آدرس درست تهران است، آمریکا به عراق حمله کرد، تا بتواند با به‌دست‌آوردن یک پیروزی نظامی دیگر، در محیطی فراتر از افغانستان فروپاشیده و علیه یک دولت مستقر، ثابت کند که نظم نوین آمریکایی شکل گرفته است؛ بنابراین انتخاب عراق به جای ایران به‌دلیل دشمنی بیشتر آنها با صدام حسین نبود بلکه به خاطر تصور و توهم پیروزی آسان بر آن کشور بود.

طرح پرونده هسته‌ای، با هدف تخلیه توان استراتژیک ایران بود

وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز همانند بسیاری از کارشناسان مسائل بین‌الملل بر این باور است سقوط طالبان و صدام، ایران را به قدرت اول منطقه خاورمیانه تبدیل کرده است. ظریف در این رابطه می‌گوید: به‌همین ‌دلیل اکنون که کم‌کم کتاب‌های خاطرات مسئولان مختلف غربی چاپ می‌‏شود، می‌گویند و اخیرا هم یکی از روزنامه‏‌ها نوشته است ایرانی‌‏ها نه‌تنها اوباما و کری بلکه آقای بوش و پاول را هم فریب دادند. به گفته ظریف این قدرت برای مخالفان ایران نگران‌کننده بود و در نتیجه مزاحمت‌هایی که بعد از آن شکل گرفت، از جمله طرح پرونده هسته‌ای، با هدف تخلیه توان استراتژیک جمهوری اسلامی ایران بود.

پروژه ایران‌هراسی برای مقابله با قدرت ایران

پس از اینکه جمهوری اسلامی ایران با قدرت خودجوش خود تبدیل به مهم‌ترین قدرت منطقه شد، انواع پروژه‌‏ها برای تخلیه توان استراتژیک ایران ایجاد شد. به گفته وزیر امور خارجه، پروژه ایران‌هراسی برای خنثی‌سازی ابعاد معنایی قدرت ما به راه انداخته شد. در اهمیت بعد معنایی قدرت همین بس که امروز نه‌تنها دستگاه دیپلماسی و تبلیغاتی آمریکا، بلکه ارتش آمریکا هزینه‏‌ای که برای تسخیر قلب‌‏ها و مغزها صورت می‏‌دهد، هزینه بسیار قابل توجهی است.

موضوع هسته‌‏ای برای تخلیه قدرت ایران بود

ظریف با مطرح کردن این پرسش که چه تحولی اتفاق افتاده است که عربستان امروز این‌گونه در دنیا دارد عمل می‌‏کند، می‌گوید: دیگران تحولات اخیر و برجام را تحولی راهبردی تلقی می‌کنند. ما باید این تصور عمومی را به خوبی بشناسیم وگرنه عمق و اهمیت واکنش‌های به آن را نمی‌توانیم تحلیل کنیم. بنده ادعا نمی‌کنم مذاکرات هسته‌‏ای برای ایران قدرت آفرید. قدرت ایران قبل از مذاکرات وجود داشت و همین‌طور که گفتم، موضوع هسته‌‏ای برای تخلیه قدرت ایران بود؛ بنابراین توافق هسته‌ای و برجام، قدرت ایران را دوباره رها کرد.

فکر می‌کردند کار ایران تمام شده است

ظریف گفت: خیلی‌ها در منطقه و جهان پس از وضع تحریم‌های شورای امنیت تصور کردند کار ایران تمام شده و علت این مسئله را در سابقه 70 سال گذشته پرونده‌‌هایی می‌دانستند که به شورای امنیت رفته و سالم بیرون نیامده است. به گفته او، یک نمونه وجود ندارد که کشوری تحت تحریم‌های فصل هفتم شورای امنیت رفته باشد و در نتیجه آن یا فروپاشی صورت نگرفته، یا تغییر رژیم در آن ایجاد نشده یا کشور کلا نابود نشده باشد. همه مثال‌های آن هم موجود است.

برجام حاصل یک بده‌بستان سیاسی است

ظریف با بیان اینکه در کشور به نگاه و رویکرد دیگران به مذاکرات هسته‌‏ای و نتیجه آن خیلی توجه نمی‌کنیم، اظهار کرد: منطقه معتقد است مذاکرات هسته‌‏ای و برجام یک تحول راهبردی بود؛ البته نه اینکه برجام به معنای زانوزدن آمریکا در مقابل ایران باشد، بلکه باید گفت برجام حاصل یک بده‌بستان سیاسی است که باعث شد ایران مجددا به قدرت استراتژیک گذشته خود بازگردد.

ترس سعودی‌ها از تحولات جهان عرب

ظریف با تحلیل عصبانیت‌های امروزه سران سعودی، معتقد است رفتار امروز عربستان ناشی از یک عامل درونی است و آن ناکارآمدی در برآورده‌‌کردن ابتدایی‌ترین خواسته‌‏های مردم عرب است. به او، عربستان احساس می‏‌کند حرکتی که (به تعبیر ما بیداری اسلامی و به تعبیر دیگران بهار عربی) از درون جهان عرب شروع به جوشیدن کرده، ماهیت دولت - ‌ملت عربی را نشانه گرفته است. نگران‌کننده‌ترین خطر ناشی از این حرکت داخلی جهان عرب، تهدیدی است که متوجه خود عربستان است.

شرایط فعلی بین‌المللی و موقعیت ممتاز ایران

به گفته محمدجواد ظریف، شرایط فعلی بین‌المللی، ایران را در یک موقعیت ممتازی قرار داده است که با تکیه بر آرمان‌ها و گفتمان اصیل انقلاب اسلامی و شناخت و باور دقیق توانمندی‌های خود و محدودیت‌های دیگران می‌توانیم آن را به پیش برانیم.

http://vaghayedaily.ir/fa/News/38815

ش.د9504785