اسب تروای عربستان در بازسازی عراق

پایگاه بصیرت / گروه بین الملل/یوسف شفیعی

عربستان همواره عراق را یکی از مهمترین رقبای خود در جهان عرب دانسته است. از دهه 90 میلادی روابط عراق و عربستان متشنج شد و ریاض بیش از 25 سال در بغداد سفارتخانه نداشت. پس از سقوط صدام، عربستان که به دنبال نفوذ در عراق بود نتوانست از طریق ایجاد آشوب و مداخله در امور داخلی این کشور به اهدافش برسد. از سال 2011 نیز ریاض تمام تلاش خود را بر حمایت از تروریست ها متمرکز کرد که در نهایت این حربه نیز ناکام ماند. اکنون عربستان به دنبال آن است تا با هدف مقابله با قدرت منطقه ای ایران، تاکتیک های خود را تغییر داده و این بار با استفاده از شیوه های نرم و سرمایه گذاری اقتصادی در عراق نفوذ کند. در این ارتباط کنفرانس بازسازی عراق و تلاش عربستان برای خرید زمین های استان بصره دو اقدام مهم محسوب می شود که در روزهای اخیر رخ داد.

نفوذ از راه مشارکت در بازسازی عراق
کنفرانس بازسازی عراق روز دوشنبه 12 فوریه 2016 (23 بهمن 1396) در کویت آغاز شد و در روز چهارشنبه 14 فوریه 2016 (25 بهمن 1396) به کار خود پایان داد. بر اساس گزارش خبرگزاری ان‌آرتی، در این کنفرانس بیش از 70 کشور و حدود 2300 شرکت بین‌المللی برای سرمایه‌گذاری در 212 طرح تولیدی و عمرانی حاضر شدند. از مجموع این طرح‌ها 80 طرح مربوط به حکومت اقلیم کردستان و 132 طرح مربوط به دیگر مناطق عراق بود.


 بر اساس برآوردهای ابتدایی، دولت عراق برای بازسازی کشور در وضعیت پساداعش، حداقل به حدود 80 میلیارد دلار نیاز دارد، اما مراسم اختتامیه کنفرانس بازسازی عراق، نشان داد، این امر در عمل محقق نشده است. «صباح الخالد» وزیر خارجه کویت پس از پایان کنفرانس اعلام کرد: مجموعا 30 میلیارد دلار توسط کمک‎های مالی کشورهای شرکت کننده در کنفرانس، جمع آوری شده است. عربستان سعودی نیز اعلام کرد، مبلغ 1 میلیارد دلار در عراق سرمایه‌گذاری و 500 میلیون دلار را به حمایت از صادرات این کشور اختصاص می دهد. قطر نیز 1 میلیارد دلار را به عنوان سرمایه‌گذاری و قرض به عراق اختصاص داد.
مبتنی بر این اخبار می توان حدس زد عربستان به دنبال اهداف دیگری در عراق است، به ویژه این که شرط سرمایه گذاری در عراق را این موضوع اعلام کرده که از چگونگی مصرف سرمایه گذاری های خود باخبر باشد. اقدام دیگر عربستان، یعنی خرید زمین، اهداف وی از بازسازی عراق را با ابهام بیشتری مواجه می کند.

خرید زمین در عراق توسط سعودی ها
اخیرا «عبدالعزیز خالد الشمری» سفیر عربستان در عراق اعلام کرده دولت فدرال عراق با افتتاح کنسولگری عربستان در بصره، موافقت کرده است. مردم و فعالان عراقی معتقدند گشودن کنسولگری عربستان به معنی فتنه انگیزی جدید سعودی ها در عراق است. به دنبال این خبر روزنامه الاخبار چاپ بیروت اعلام کرد، گشایش کنسولگری عربستان در بصره اقدامی مهم اما با اهدافی نامشخص است. با این حال، خرید زمین های زراعتی بصره توسط سعودی ها اشاره به برنامه ای دارد که طی آن آل سعود برای تقویت حضور در عراق تلاش می کنند، به ویژه با نزدیک شدن به انتخابات در عراق، سعودی ها در پی آن هستند تا محبوبیتی را برای مهره های وابسته به خود در عراق به وجود آورده و خود را به آن ها نزدیک کنند. منابع مطلع از روند گسترده خرید و فروش اراضی در استان‌های نفت‌خیز عراق از سوی شخصیت‌های سعودی خبر می‌دهند که از مدت ها پیش آغاز شده است. این گزارش ها نشان می دهد فروش زمین‌ها در بصره از طریق میانجی‌های وابسته به جریان صدر به ویژه در کمیته اقتصادی این جریان دنبال می‌شود که مقتدا صدر پیش از این، آن را منحل کرده بود.
عربستان با خرید زمین های بصره به دنبال اهداف متنوعی است. این کشور سعی دارد تا از این طریق در یک استان شیعه نشین به تقویت مواضع سنی ها بپردازد. ریاض همواره در کشورهای مختلف سعی کرده با خرید زمین و املاک به تدریج زمینه را برای تغییر بافت جمعیتی آن منطقه و افزایش جمعیت اهل سنت اقدام کند و این موضوع به معنای دامن زدن به شکاف های مذهبی در عراق است. بنابراین در صورت تشدید سیاست خرید زمین توسط آل سعود در عراق این مسئله می تواند به نوعی تهدید امنیتی برای عراق تبدیل شود.
در مجموع عربستان سعی دارد در شرایط کنونی که در اعمال ابزارهای سخت برای نفوذ در عراق با شکست مواجه شده است، از طریق نرم طرح های خود در عراق را دنبال کند و سرمایه گذاری های عربستان در عراق در راستای این هدف است. نکته قابل توجه در این میان این که عربستان به دلیل کاهش قیمت نفت و جنگ یمن و همچنین حمایت های مالی از تروریست ها در منطقه با مشکل کمبود بودجه مواجه است. از همین رو محمد بن سلمان ولیعهد سعودی با دستگیری شاهزاده های متمول به ویژه ولید بن طلال در دو ماه گذشته سعی کرد در ازای آزادی آن ها حدود 100 میلیارد دلار به دست آورد. اخیرا بن طلال آزاد شده و رسانه های مختلف اعلام کردند که وی در مقابل آزادی خود 6 میلیارد دلار باج داده است.
بنابراین در حالی که وضعیت اقتصادی عربستان نامناسب است، اعلام کمک به عراق می تواند سوال برانگیز باشد و احتمالا اهداف بزرگتری در پشت پرده کمک های مالی در جریان است و این مسئله لزوم هوشیاری مقامات عراق را بیشتر می کند. به ویژه این که عراق به شدّت به کمک های مالی برای بازسازی مناطق جنگ زده نیازمند است.
عراقی ها به خوبی می دانند که عربستان از سال 2003 به این سو، از طریق کارشکنی های گسترده در روند سیاسی در این کشور، حمایت از تروریست ها و در نهایت حمایت از داعش، آسیب های سنگین و جبران ناپذیری به کشورشان وارد کرد و زمینه جنگ داخلی در این کشور را فراهم کرد. ثامر السبهان سفیر ریاض در بغداد با مداخلات گسترده و اقدامات توهین آمیز خود کار را بدانجا رساند که از عراق اخراج گردید.


 بنابراین بر اساس این تجربیات می توان گفت در زمینه کمک های مالی نیز، عربستان نه منافع ملت و دولت عراق بلکه توسعه دخالت های خود در این کشور را در نظر دارد و در این شرایط ضرورت هوشیاری دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشوری که عراق را از فتنه و جنگ داخلی نجات داد، بسیار اهیمت دارد./