انتقام از طریق صندوق‌های رأی

(روزنامه همشهري – 1396/11/10 – شماره 7310 – صفحه 13)

پس از سالی پرآشوب توأم با اغتشاشات سیاسی و آشفتگی‌های اقتصادی در آمریکای‌لاتین، سال 2018 نویدبخش شفافیت، هرچند در سطحی اندک است، چه رأی‌دهندگان در برخی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین کشورهای منطقه به پای صندوق‌های رأی می‌روند. اما درحالی‌که سال جدید آغاز شده است، حال و هوای غالب این بخش از جهان، از سائوپائولو گرفته تا مکزیکو‌سیتی، غرق در بی‌ثباتی است، چراکه امکان به بار‌آمدن نتایج بسیار مختلفی در جریان رأی‌گیری‌های انتخاباتی وجود دارد.

امسال، رأی‌دهندگان در کشورهای برزیل، مکزیک، کلمبیا، پاراگوئه و کاستاریکا، تکلیف رؤسای جمهور کشورهای‌شان را تعیین خواهند کرد. ونزوئلا نیز شاهد انتخابات ریاست‌جمهوری خواهد بود، یا دست‌کم این وعده‌ای است که نیکلاس مادورو، رئیس‌جمهور این کشور داده است. نکته چشمگیر درباره انتخابات در 3کشور مهم منطقه- برزیل، مکزیک و کلمبیا- آن است که نتایج انتخابات هم‌اکنون غیرقابل پیش‌بینی و کاملا نامعلوم به‌نظر می‌رسد. گستره اختلافات بین نامزدهای دارای شانس بالا، به شکل نامعمولی شدید و بالاست؛ در منطقه‌ای که رقبای سیاسی در آن -جز موارد استثنا- بیشتر در شدت عمل با هم تفاوت دارند تا ماهیت ایدئولوژی‌های‌شان.

طی یک سال پیش‌رو، 3کشور مورد اشاره می‌توانند تحت حاکمیت سیاستمدارانی قرار گیرند که به شکلی نیمه‌تمام از ایدئولوژی‌هایی حمایت می‌کنند یا برعکس، زمام امور خود را به‌دست رهبران عوام‌گرایی بدهند با سیاست‌ها و روش‌های حکمرانی نامتعارف.

آنچه می‌تواند بین انتخابات‌های امسال آمریکای لاتین با موارد مشابه پیشین فاصله ایجاد کند، بحث فساد است.

این بخش از جهان، هنوز در شوک ناشی از فساد افشاشده‌ای است که از برزیل آغاز شد و به سایر مناطق قاره نیز سرایت یافت؛ رسوایی موسوم به «لاوا ژاتو» (به پرتغالی به‌معنای کارواش) که در جریان آن، صدها میلیون دلار به‌صورت رشوه توسط اودبرشت- غول ساخت‌وساز برزیل- پرداخته شده است. تحقیق قضایی درباره این رسوایی، منجر به دستگیری‌های گسترده و بازجویی‌های بی‌شماری در بالاترین سطوح دولتی، سیاسی و تجاری در سراسر منطقه شده است. درست پیش از پایان سال گذشته، این رسوایی داشت پدرو پابلو کوشینسکی، رئیس‌جمهور پرو را قربانی خود می‌کرد. وی به سختی و به شکل بحث‌انگیزی تا اینجا موفق شده از این آشوب جان سالم به در ببرد اما پس‌لرزه‌های رسوایی هنوز تمام نشده است.

در برزیل، خاستگاه رسوایی رشوه‌گیری، رأی‌دهندگان در‌ ماه اکتبر آینده (مهرماه سال 97) رئیس‌جمهور جدیدی انتخاب خواهند کرد. این در حالی است که برزیلی‌ها با گزینه‌های نگران‌کننده‌ای برای انتخاب پیش‌روی خود مواجهند. میشل تمر 77ساله، رئیس‌جمهور کنونی تا حالا موفق شده است از پیگرد ناشی از فساد مالی بزرگ این کشور در امان بماند. او می‌خواهد پس از آنکه به سرنگونی دیلما‌روسف، رئیس‌جمهور سابق کمک کرد، مقام خود را همچنان حفظ کند. خانم روسف در پی نقض پنهانی قوانین بودجه مورد استیضاح قرار گرفت، هرچند رسوایی مالی شرکت دولتی نفت برزیل نیز اعتبار او را بیش از پیش خدشه‌دار کرد. میزان مقبولیت پرزیدنت تمر هم‌اکنون، بسیار پایین است، این در حالی است که برزیل با رکود عمیق اقتصادی و سرخوردگی عمومی گسترده‌ای نسبت به سیاستمداران خود روبه‌روست.

صدرنشین نظرسنجی‌ها کسی نیست جز لوئیز ایناسیولولا داسیلوا، رئیس‌جمهور اسبق با 72سال سن که اخیرا از بیماری سرطان جان سالم به در برده است. او این بار نیز نامزد حزب چپ‌گرای کارگران است؛ حزبی که تحت حاکمیت آن بود که رسوایی بزرگ آشکار شد. لولا با دردسرهای حقوقی بسیاری روبه‌روست. وی پیش از این محاکمه و به جرم فساد مالی و پولشویی محکوم شده است، هرچند اجرای حکم زندان 10ساله او، در پی درخواست فرجام‌خواهی‌اش به تعویق افتاده است. در اواخر‌ماه ژانویه، دادگاه تجدیدنظر حکمی را صادر خواهد کرد که ممکن است به عمر سیاسی لولا پایان دهد.

در جایگاه دوم نظرسنجی‌ها، باز هم چهره دردسر‌آفرین دیگری قرار دارد: ژایر بولسونارو، یک سیاستمدار عوام‌گرای دست‌راستی ضد‌همجنس‌گرایان که از دیکتاتوری نظامی بی‌رحم برییل طی سال‌های 1964تا 1985حمایت می‌کند.

بولسونارو این چترباز بازنشسته ارتش، طی جلسات دادرسی استیضاح رئیس‌جمهور سابق، کسی که روسف را در جریان حکم زندانش طی دوره دیکتاتوری نظامی مورد شکنجه قرار داده بود مورد ستایش قرار داد. خانم روسف در سال‌های دهه 1970 به‌عنوان یک ناراضی سیاسی به زندان افتاده بود. بولسونارو همچنین ابراز داشته است ترجیح می‌دهد که به جای داشتن پسری همجنس‌گرا، فرزندش بمیرد؛ موضعی که با توجه به جمعیت بالای مسیحیان انجیلی در برزیل چندان به موقعیت وی آسیب نمی‌رساند. او زمانی که درباره مواضع جنسیتی و نژادگرایانه‌اش مورد پرسش قرار گرفت، به دونالد ترامپ - رئیس‌جمهور آمریکا - اشاره کرد و گفت که اگر ترامپ توانسته است به پیروزی برسد، وی نیز خواهد توانست.

ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری مکزیک نیز که در ‌ماه ژوئیه آینده (اواسط تابستان) برگزار می‌شود، عامل تعیین‌کننده محسوب می‌شود. حملات لفظی شدید رئیس‌جمهور ایالات متحده به مکزیک در جریان مبارزات انتخاباتی سال 2016 آمریکا، زمینه‌ساز نامزدی آندرس مانوئل لوپز اوبرادور موسوم به آملو، چهره عوام‌گرای دست‌چپی مکزیک شده است. آملو این نامزد همیشگی انتخابات ریاست‌جمهوری مکزیک، بر این باور است که این بار فرصت پیروزی دارد و همچنان هم صدرنشین نظرسنجی‌ها در این زمینه است. آنچه موقعیت آملو را مستحکم‌تر می‌کند، عملکرد فاجعه‌بار دولت کنونی و همچون سایر مناطق آمریکای لاتین، خشم عمومی از فساد مالی است.

اگر آملو به ریاست‌جمهوری مکزیک برسد، تنش این کشور با ایالات‌متحده بالا خواهد گرفت. وی در این صورت، بسیاری از سیاست‌های لیبرالی را در حیطه اقتصاد مکزیک لغو خواهد کرد؛ سیاست‌هایی که از سوی انریکه‌پنا‌نیتو، رئیس‌جمهور نامحبوب کنونی به اجرا در آمده است، ازجمله گشایش بخش انرژی کشور به روی سرمایه‌گذاری‌های عمومی، اقدامی که سایر رؤسای جمهور مکزیک نومیدانه می‌کوشیدند مانع از انجام آن شوند.

به‌دنبال آملو درنظرسنجی‌های کنونی، خوزه آنتونیو میده، نامزد مورد حمایت پنا نیتو از حزب نهاد انقلابی مکزیک قرار دارد. میده، وزیر سابق دارایی کشور می‌کوشد دامن خود را از فساد حزب حاکم مبرا نگه دارد؛ حزبی که خزانه‌دار آن به اتهام بهره‌برداری از بودجه عمومی برای حمایت از نامزدهای حزب اینک دستگیر شده است. برخی صاحب‌نظران رقابت بین آملو و میده را جدال بین خشم [از نخبگان مکزیک و ایالات متحده] و ترس [از خود آملو] توصیف می‌کنند.

میده برای پیروزی در انتخابات به حمایت کامل و تمام‌عیار حزب حاکم نهاد انقلابی نیاز دارد. پس از این دو، ریکاردو آنایا از حزب راست میانه اقدام ملی دیده می‌شود. هم‌اکنون این 3 نامزد به‌نظر رقبای اصلی انتخابات ریاست‌جمهوری محسوب می‌شوند، هرچند با توجه به بی‌ثباتی عرصه سیاسی در مکزیک، نمی‌توان این احتمال فعلا اندک را نادیده گرفت که نامزدی خارج از احزاب عمده کشور عملکرد چشمگیری در انتخابات از خود به نمایش بگذارد.

و به کلمبیا می‌رسیم، جایی که رأی‌دهندگان در ‌ماه می آینده (حدود اردیبهشت ماه) برای انتخاب جانشین خوان مانوئل سانتوز، رئیس‌جمهور موفق کنونی به پای صندوق‌های رأی خواهند رفت. سانتوز در سال 2016به‌رغم پایین‌بودن محبوبیتش نزد رأی‌دهندگان کلمبیایی، برنده جایزه صلح نوبل شد. مهم‌ترین مسائل کنونی کلمبیا فساد مالی و بحث صلح سانتوز با چریک‌های چپ‌گرای فارک است که طی دهه‌های اخیر کلمبیا را به شکل عمیقی دستخوش دو‌دستگی کرده‌اند.

یکی از نامزدهای انتخابات کلمبیا، شهردار جنجال‌برانگیز پایتخت، گوستاوو پترو است که در گذشته از چریک‌های مارکسیست بوده است. او با رقبایی از جناح راست و میانه‌روهای کشور روبه‌روست. دوره شهرداری پترو در پایتخت کشور سرشار از آشوب و ناآرامی بود؛ دوره‌ای که در پایان آن، طوماری با امضای صدها هزار نفر علیه وی تهیه شد. او به نوعی توسط سانتوز از مقامش برکنار و به 15سال دوری از مشاغل عمومی محکوم شد. هرچند این تصمیم بعدها لغو شد، پترو همچنان عرصه سیاست کلمبیا را دو‌قطبی کرده است. او هدف دشمنی منتقدان پرشور و مورد حمایت بخش مهمی از رأی‌دهندگان کشور قرار دارد.

از رقبای مهم پترو می‌توان به سرجیو فاخاردو، سناتور راست‌گرا اشاره کرد که نامزدی‌اش مورد حمایت بنیانگذار حزب میانه‌روی دمکراتیک و رئیس‌جمهور سابق، یعنی آلوارو اوریبه قرار دارد که مهم‌ترین منتقد پیمان صلح سانتوز با چریک‌های جدایی‌طلب است.

اما اگر نتیجه‌ای از هم اینک مقدر شده باشد، مربوط به انتخابات ریاست‌جمهوری ونزوئلاست؛ جایی که مادورو اعلام کرده است تا پایان سال‌جاری میلادی، انتخابات ریاست‌جمهوری را برگزار خواهد کرد. وی پس از مرگ هوگو چاوز در سال 2013 به‌عنوان جانشین وی زمام امور را در دست گرفت. مخالفین دولت از هر اقدام و تاکتیکی برای برکناری دولت چپ‌گرای ونزوئلا که دیگر دمکراتیک محسوب نمی‌شود بهره برده‌اند. از این‌رو به‌نظر نمی‌رسد انتخابات ونزوئلا، رقابتی آزاد باشد. هرچند با توجه به عمق آشوبی که ونزوئلای امروز را در بر گرفته است، هر نتیجه‌ای ممکن است فراتر از صندوق‌های رای‌گیری به بار‌آید. در بیشتر آمریکای لاتین، سال 2018 سال تسویه‌حساب‌های سیاسی آن هم پای صندوق‌های رای‌گیری خواهد بود، تسویه‌حساب مردمی خسته از سوءمدیریت و فساد با سیاستمداران نامحبوب.

http://newspaper.hamshahri.org/id/5745

ش.د9604858