گزارش «بصیرت» از عاقبت اقتصاد مقاومتی در دو سال اخیر به همراه گفت‌وگو اختصاصی با حجت‌الله عبدالملکی
برخی از مسئولین خلاف آن چیزی که رهبر معظم انقلاب در خصوص اقتصاد مقاومتی در نظر داشتند، اقتصاد مذاکراتی را پیش گرفتند تا با استفاده از آن تحریم‌ها را از پیش‌رو بردارند که نتیجه این تفکر برجام بود اما برجام هم مشکلی را تاکنون حل نکرده است.
اقتصاد مقاومتی کلمه آشنایی بین همه کارشناسان، مسئولین و مردم است اما از جایگاه عملی خود فاصله گرفته و بیشتر برای کنفرانس‌ها یا میزگرد‌ها کاربرد دارد تا آقایان به مردم نشان دهند که همواره برنامه‌ای جامع برای مبارزه با ناهنجاری‌های اقتصادی ایران وجود دارد.
رهبر انقلاب طی دیداری که در شهریورماه سال 1389 با جمعی از کارآفرینان داشتند، برای اولین بار کلیدواژه اقتصاد مقاومتی را مطرح نمودند و با مجموع سخنرانی‌هایی که از سال 89 تا به امروز داشتند، تمام افق‌ها و زوایای اقتصادی ایران را در چشم اندازهایی که در نظر گرفتند به همه مسئولین و مردم ارائه کردند تا نقش هرکسی از جامعه با نگاه به هر فعالیت یا جایگاهی که دارد مشخص شود.
عملیاتی کردن طرح کلی اقتصاد مقاومتی از سال 94 با عنوان "دولت و ملت، هم‌دلی و هم‌زبانی" کلید زد تا هم مردم و هم مسئولین با کمک یکدیگر، فعالیت نوعی را شروع کنند که بدون شک این فعالیت همه جانبه و هماهنگ با توجه به معضل اقتصادی که کشور با آن روبه رو است هیچ چیزی جز منظور رهبر معظم انقلاب به عملیاتی کردن طرح اقتصاد مقاوتی نخواهد بود.
از سال 1395 مقام معظم رهبری با پیام نوروزی خود با عنوان "اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل" رسما با شروع طرح عملیاتی که از سال 94 همه را صدا زدند اتفاق افتاد.
با توجه به گذشته متوجه می شویم که از سال 89 تا سال 94 رهبری به سیر مطالعاتی طرح اقتصاد مقاومتی پرداختند که 5 سال بود.
از سال 94 تا به امروز ایران در فاز عملیاتی قرار دارد که در سال 96 رهبری همواره با ثابت نگه داشتن اقتصاد مقاومتی با عنوان "اقتصاد مقاومتی، تولید و اشتغال" شروع کردند و اولویت کشور را گام‌هایی به سمت تولید و اشتغال برداشتند.
اگر بخواهیم به معنای کلی آن پی ببریم خیلی ساده می‌توان به سخنان رهبری توجه کرد و بی‌شک از همان ابتدا معنایی جز اقتصادی که در شرایط دشواری، تهدید و دشمنی به اهداف خود برسد، نخواهد بود.
حال اهداف جمهوری اسلامی از اقتصاد مقاوتی چه برداشت می‌شود را می‌توان به سه اصل استقلال اقتصادی، رفاه عمومی و پیشرفت با توجه به چشم انداز برنامه اقتصادی کشور تقسیم بندی کرد.
این اهداف به طور حتم از الگو و مکتب اسلامی بازتاب می‌شود چراکه تعریفی که از مبانی اسلامی برآید همان نظام اقتصادی اسلامی که رسیدن جمهوری اسلامی ایران به آن است که نسخه به روز شده قرن معاصر حال حاضر جهان اسلام تلقی خواهد شد.
این نسخه به روز شده طبیعتا به دو مولفه نیاز پیدا می کند که در وهله اول سخت افزار اقتصادی تعریف می‌شود که به بازسازی زیرساخت‌ها و اصلاح قوانین ختم می‌شود و در وهله دوم، کشور نرم افزار اقتصادی احتیاج دارد که به معنای ایجاد انگیزه‌ها و فرهنگ‌سازی بر می‌گردد.
"اقدام و عمل" در گروی چهار جبهه علمی،فرهنگی،سیاست،اجرایی
حجت الله عبدالملکی عضو هیات علمی دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق(ع) و قائم مقام رییس انجمن مدرسان اقتصاد مقاومتی درباره بیانات رهبری در خصوص کلید واژه " اقدام و عمل" در گفت و گو با «بصیرت» گفت: اقدام و عمل چهار وجهی است؛ اول جهه علمی تعریف می‌شود که به منظور نظریه پردازی و تولید علم کاربردی در عرصه اقتصاد مقاومتی است. دوم جبهه فرهنگی تلقی می‌شود که همان گفتمان سازی و تبدیل اندیشه اقتصاد مقاومتی به فرهنگ و گفتمان عمومی جای می‌گیرد و در جبهه سوم سیاست مطرح است تا مطالبه گری از سازمان ها و نهادهای اجرایی، پیشرفت کارها را در عرصه اقتصاد مقاومتی مشاهده شود و اگر ضعفی به وجود آید به واسطه مطالبه‌گری مرتفع شود؛ در آخر هم که جبهه اجرایی قرار می‌گیرد که مربوط به همه احاد ملت ایران است تا با توجه به جایگاه و مسئولیت هر یک از افراد جامعه، به سوی کشوری با اهداف مشخص شده اقتصاد مقاومتی اقدام گردد.
برجام نه تحریم ها و نه مشکلات اقتصادی را حل کرد
رییس انجمن مدرسان اقتصاد مقاومتی در خصوص جنگ اقتصادی کنونی ایران با استکبار جهانی اظهار داشت: آمریکا که در راس استکبار جهانی قرار دارد در 40 سالی که از انقلاب گذشتیم به اشکال مختلف با نظام جمهوری اسلامی ایران مقابله کرده است.
وی افزود: این کشور در حال حاضر هم با استفاده از تحریم‌ها و بیرون کردن ایران از مجامع بین المللی، مشکلات اقتصادی را پشت هم به صف نگه می‌دارد تا ایران همواره در سرطان اقتصادی خود غرق شود.
عبدالملکی گفت: برخی از مسئولین خلاف آن چیزی که رهبر معظم انقلاب در خصوص اقتصاد مقاومتی در نظر داشتند، اقتصاد مذاکراتی را پیش گرفتند تا با استفاده از آن تحریم‌ها را از پیش‌رو بردارند که نتیجه این تفکر برجام بود.
این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: دو دیدگاه غلط سبب بوجود آمدن اهمیت برجام برای اقتصاد ایران بود؛ اول آنکه مسئولین تصور می‌کردند همه مشکلات اقتصادی ایران با رفع تحریم‌ها حل می‌شود، در صورتی که تنها 20 درصد مشکلات ایران مربوط به تحریم هاست و 80 درصد مشکلات به بخش داخلی ایران بر می‌گردد. دوم مسئولین بر این باور بودند با مذاکرات تحریم‌ها حل می‌شود؛ در صورتی که برجام هیچ نقشی در رفع تحریم‌ها نداشت.
عبدالملکی در پاسخ به این سوال که پس دلیل مشکلات اقتصادی کشور را چه می‌دانید، گفت: همان طوری که گفته شد، تضاد آمریکا یا غرب با نظام جمهوری اسلامی از دوران جنگ‌های صلیبی و بعد از رنسانس تا به حال در جهت براندازی حکومت و تمدن اسلامی است و مسئله اقتصاد حال حاضر در کشور زیرشاخه‌ای از مسائل کلان بین دو تمدن غربی و اسلامی جای می‌گیرد. تمدن اسلامی هم بر سه پایه فرهنگ، علم و اقتصاد پایه گذاری شده است که استکبار جهانی فعلا برای خرابکاریهای خود دست روی گلوگاه اقتصادی نظام جمهوری اسلامی ایران گذاشته است.
قدرت اقتصادی ایران در گروی فروپاشی نظام اقتصادی
این کارشناس اقتصادی در مورد مشخص نمودن آموزه‌های اقتصاد مقاومتی در میان مردم و مسئولین گفت: رهبری بارها در خصوص مقابله نظام اسلامی ایران با آمریکا را موضوعاتی را تبیین کردند. بنا بر اظهارات ایشان نمی‌توان تمدنی قدرتمند داشته باشیم در صورتی که آمریکا و نظام اقتصادی که دارد پا برجا بماند به همین دلیل قدرت اقتصادی ایران در گروی فروپاشی نظام اقتصادی غرب است.
عبدالملکی اضافه کرد: امید به آمریکا در سیاست‌های مسئولین باید از بین برود که در پی این موضوع می‌توان از فشارهای بیکاری، اشتغال، تولید، تورم، مسائل بانکی و پاره‌ای دیگر از مشکلات رد شد.
وی اظهار داشت: اقتصاد مقاومتی یعنی اصلاح از درون، آنگاه می‌توانیم انتظار داشته باشیم؛ تولید باکیفت، اصلاح الگوی نظام تولیدی، نه گفتن به کالای خارجی، عدم خام فروشی نفتی، اصلاح نظام بانکی از تسهیلات تا تفکر پرداخت سرمایه به صاحبان ایده، توان توسعه همه صنایع، خودکفایی و نقش صادارتی در بخش کشاورزی، پیش روی جوانان به سمت کارآفرینی و موارد اصلاحی دیگر، اتفاق بیافتد.
سال 1397 را می‌توان دومین سال پس از اجرایی شدن اقتصاد مقاومتی دانست با وجود اینکه هنوز مسئولین در مصاحبه‌های خود از موفقیت در برجام و پیروزی در مذاکرات می‌شمارند و معلوم نیست تا چه سالی می‌خواهند با این تفکر اقتصاد ایران را در پیش ببرند.
نگاهی به سیر واردات و صادارت ایران از سال 95 تا96
گمرک ایران گزارش می دهد که؛ مجموع تجارت خارجی ایران در سال گذشته ۲۷ میلیارد و ۶۳۵ میلیون دلار بود. این گزارش می‌افزاید؛ در چهارماهه اول سال جاری تمایل کشورهای صادرکننده کالا برای افزایش صادرات به ایران رشد داشته و در نهایت در مدت یادشده به میزان ۱۵ میلیارد و ۸۱۳ میلیون دلار انواع کالا وارد کشور شد که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل به میزان۲۳.۹۷ درصد افزایش نشان می‌دهد . عمده ترین دلایل افزایش واردات به خودرو و قطعات منفصله خودرو، کالاهای سرمایه ای و برخی کالاهای اساسی مربوط می‌شود. همچنین در مدت یاد شده متوسط قیمت کالاهای وارداتی کشورمان به ازای هر تن به یک هزار و ۳۹۹ دلار افزایش یافت که در مقایسه با پارسال ۹ درصد افزایش داشته است . در این مدت شاهد افزایش صادرات پنج کشور عمده طرف معامله با ایران هم بوده‌ایم.
مجموع صادرات غیر نفتی ایران در چهارماهه اول سال جاری به ۱۳ میلیارد و ۴۵۹ میلیون دلار رسید که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل به میزان ۹/۵۴ درصد کاهش داشته است. سهم عمده کاهش صادرات به سایر کالاها با ۱۴/۹۹ درصد مربوط می شود و سهم پتروشیمی ۳/۷۲ درصد و سهم میعانات گازی ۴/۱۷ درصد است. در میان کشورها صادرات ایران به امارات متحده عربی و هند با افت شدیدی همراه بوده است. همچنین متوسط قیمت هر تن کالای صادراتی نیز در مدت یادشده به ۳۵۸ دلار رسید که ۲/۵ درصد افزایش داشت و در میان کشورهای عمده خریدار کالاهای ایرانی بهترین عملکرد را جمهوری کره با مثبت ۱۶ درصد و عراق با ۶/۵درصد به خود اختصاص داده اند.
عمده ترین کالاهای صادراتی
اقلام عمده صادراتی کشورمان در مدت یادشده به ترتیب شامل میعانات گازی به ارزش ۲ میلیارد و ۳۱۵ میلیون دلار، سایر روغن‌های سبک و فرآورده‌ها به جز بنزین با ۵۱۲ میلیون دلار، پلی اتیلن گرید فیلم با ۴۸۵ میلیون دلار ، پروپان مایع شده به ارزش ۴۴۶ میلیون دلار و متانول با ۴۲۶ میلیون دلار بوده است.
اقلام عمده وارداتی
اقلام عمده وارداتی در چهارماهه ابتدای سال جاری نیز به ترتیب شامل برنج با ۶۰۳ میلیون دلار، ذرت دامی به ارزش ۴۸۴ میلیون دلار، وسایل نقلیه موتوری با حجم سیلندر ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ سی سی به ارزش ۴۲۶ میلیون دلار ، لوبیای سویا با ۳۳۸ میلیون دلار و قطعات منفصله جهت تولید خودروی سواری با ۳۱۱ میلیون دلار بوده است.
عمده‌ترین خریداران کالاهای ایرانی
عمده‌ترین خریداران کالاهای ایرانی در چهارماهه اول سال‌جاری به ترتیب شامل چین به ارزش ۲ میلیارد و ۸۴۱ میلیون دلار، عراق با ۲ میلیارد و ۵۲ میلیون دلار ، امارات متحده عربی با ۲ میلیارد و ۳۷ میلیون دلار،جمهوری کره با یک میلیارد و۴۰۰ میلیون دلار و هند با ۹۲۶ میلیون دلار بوده است.
کشورهای عمده صادرکننده کالا به ایران
کشورهای عمده صادرکننده کالا به ایران در مدت یادشده به ترتیب شامل کشورهای چین با ۳میلیارد و ۴۹۵ میلیون دلار، امارات متحده عربی با ۲ میلیارد و ۹۹۲ میلیون دلار، جمهوری کره با یک میلیارد و ۷۴ میلیون دلار ، ترکیه با ۹۵۸ میلیون دلار و هند با ۸۹۱ میلیون دلار بوده است.
با مرور آمار در سال‌های 95 و 96 در میابیم که اقتصاد ایران همواره هیچ نگاهی به اصلاح درونی خود ندارد و همواره برخی اقلامی که در داخل توانایی تولید آن موجود است به صورت گسترده وارد کشور می‌شود. این درحالی است که رهبر معظم انقلاب با تعبیر اصلاح نظامی اقتصادی با عنوان "درون محوری و برون گرایی" در تبیین اقتصاد مقاومتی تعریف می‌کنند. حتی در سال جاری که گذشت اقتصاد ایران به پایه تولید و اشتغال معرفی گردید و الویت با نیروی‌ها و ظرفیت‌های داخلی است.
