براساس یک رسم دیرین که در ایران باستان رواج داشته است، 25 روز پیش از عید نوروز در میدان شهر 12 ستون از خشت خام بر پا میشد و بر ستونی گندم، بر ستونی جو و به ترتیب برنج، باقلا، کاجیله، ارزن، ذرت، لوبیا، نخود، کنجد، عدس و ماش میکاشتند و در ششمین روز فروردین با سرود و شادی این سبزهها را میکندند و برای فرخندگی سال پیش رو به هر سو پخش میکردند.
براساس یک رسم دیرین که در ایران باستان رواج داشته است، 25 روز پیش از عید نوروز در میدان شهر 12 ستون از خشت خام بر پا میشد و بر ستونی گندم، بر ستونی جو و به ترتیب برنج، باقلا، کاجیله، ارزن، ذرت، لوبیا، نخود، کنجد، عدس و ماش میکاشتند و در ششمین روز فروردین با سرود و شادی این سبزهها را میکندند و برای فرخندگی سال پیش رو به هر سو پخش میکردند.
امروزه نیز خانوادههای ایرانی برای پاسداشت این آیین کهن 10 روز یا دو هفته پیش از عید نوروز اقدام به کاشت سبزه در ظرفهای مختلف مانند ظروف سفالی و یکبار مصرف برای سفرههای هفتسین میکنند و در نهایت در روز طبیعت «سیزده به در» این سبزهها را در طبیعت رها کرده یا نقش بر سنگفرش خیابانها میکنند و دور میریزند.
برخی از خانوادهها هر ساله نزدیک ایام عید بین دو راهی عمل به تکلیف و رسوم گذشته و هدردادن این دانهها و اسراف آنها مردد میمانند؛ ولی دست آخر هم با این توجیه که مگه سفره هفتسین بدون سبزه میشه! دست بهکار کاشت سبزه میشوند و با این کار چندین تن گندم و ماش و عدس و دیگر حبوبات و غلات را دور میریزند. اگر تأملی در چند نکته زیر داشته باشیم، شاید برای عید پیش رو اقدام مناسبی برای جلوگیری از اسراف صورت پذیرد؛
1ـ بر اساس آمارهای ارائه شده از سوی مسئولان وزارت جهاد کشاورزی، مصرف سالیانه نزدیک به 25 میلیون خانوار ایرانی، 11 میلیون تن گندم است که با احتساب این آمار اگر هر خانوار ایرانی فقط 200 گرم گندم برای سبزه مصرف کند، پنج هزار تن گندم به هدر میرود.
2ـ جهان در سالهای اخیر با مشکل کمآبی مواجه است و ایران نیز با توجه به موقعیت جغرافیایی که در آن قرار دارد با چنین مشکلی به صورت مضاعف مواجه بوده و کمبود آب موجب کاهش کاشت برخی محصولات کشاورزی از جمله گندم به عنوان یک محصول راهبردی در جهان میشود.
3ـ بنا به دلایل متعدد، ایران در گذشته گندم وارد نمیکرد؛ اما در سالهای اخیر با توجه به رشد جمعیت و کمبود منابع، محصولات مهمی مانند گندم از خارج وارد میشود و تولید داخلی کفاف مصرف را نمیکند. اسراف در مصرف غیر منطقی گندم بر حجم واردات آن اضافه میکند.
4ـ بنا بر بررسیهای صورت گرفته برای تولید و کشت یک کیلوگرم گندم هزار و ۳۰۰ لیتر آب نیاز است. در وضعیتی که کشور با خشکسالی مواجه است برای سبز کردن سبزه سفره هفتسین عید، چند لیتر آب هدر میرود؟
5ـ برخی افراد برای کاشت سبزه از ظروف یکبار مصرف استفاده میکنند و در پایان ایام عید (سیزده به در) سبزههای خود را در نهرها، جوی آب یا طبیعت رها میکنند. باقی ماندن این ظروف تجدیدناپذیر در طبیعت، یکی از عوامل اصلی آسیب به محیط زیست است.
6ـ نکته آخر اینکه میتوان سبزه را داشت؛ ولی به شکل دیگر که نه در آن گندم اسراف شود، نه آب هدر رود و نه محیط زیست آلوده گردد. بیاییم با فرهنگسازی در خانوادهها به جای کاشت این نوع سبزهها (گندم، عدس، ماش و...) سبزیجات خوراکی مانند (ریحان، نعنا، پونه، شاهی و...) و حتی برخی از گیاهان دارویی را به عنوان سبزه هفتسین کشت و بهرهبرداری کنیم تا ضمن تأمین زیبایی سفرههای هفتسین، از اسراف چندین تن از غلات و حبوبات و هدر رفت آب جلوگیری شود.