تأثیر توان نظامی یمن بر اوضاع عربستان

پایگاه بصیرت / گروه بین الملل/فهیمه عشرتی

با گذشت بیش از سه سال از حملات نامشروع عربستان به یمن، اکنون به نظر می رسد یمنی ها موازنه جنگ را تغییر داده اند و توانسته اند ابتکار عمل را به دست گیرند. این روزها توان یمنی ها در دفع تجاوزات عربستان پیروزی های مداومی را نصیب آن ها می کند. چند روز قبل یگان موشکی و پهپادی ارتش و کمیته‌های مردمی یمن، مرکز تجمع مزدوران و متجاوزان در تعز واقع در جنوب غرب یمن و نیز سامانه "پاتریوت" و مرکز تجمع متجاوزان و مزدوران در این منطقه را هدف قرار داد. یگان موشکی و پهپادی ارتش یمن فوریه گذشته نیز با انجام عملیات مشترکی، مرکز فرماندهی نظامیان اماراتی در استان "إب" را هدف قرار داد. یک منبع نظامی در آن زمان گفت که این عملیات مشترک، ساختمان فرماندهی امارات و سامانه پدافند هوایی متجاوزان موسوم به "باک 3" را هدف قرار داد.
پس از تعیین سال 2018  توسط صالح الصماد، رئیس شورای عالی سیاسی یمن به سال «موشک باران» عربستان، یمنی ها میدان نبرد را در داخل عربستان تعریف می کنند. هدف قرار دادن فرودگاه «ابها» در عسیر و همچنین شرکت نفت «آرامکو» و پیش از آن پایگاه های نظامی، فرودگاه و کاخ یمامه به عنوان نقاط حساس و راهبردی عربستان با موشک های بالستیک یمنی، که به گفته عزیز راشد معاون سخنگوی ارتش یمن، «ضریب خطای این موشک ها از 25 تا 30 متر به 5 تا 10 متر کاهش یافته است» می تواند آینده جنگ عربستان علیه یمن و حتی منطقه و جهان را تحت الشعاع خود قرار دهد. اما این اثر گذاری به چه صورت خواهد بود؟
به نظر می رسد تأثیر حملات موشکی انصارالله و ارتش یمن به عربستان در سه سطح ملی، منطقه ای و بین المللی قابل تعریف است:

1-  سطح ملی

1-1- تشدید مواضع امنیتی در عربستان
پس از حمله اخیر موشکی یمن، شبکه خبری المسیره به نقل از رسانه‌های سعودی گزارش داد که مدیریت فرودگاه ابها واقع در منطقه عسیر در پی حمله پهپادی امروز یمن به این فرودگاه که در جنوب عربستان قرار دارد، مسیر پروازهای آتی ابها را به فرودگاه‌های جده، جازان و ریاض تغییر داده است. رسانه‌های سعودی به علت تغییر مسیر پروازهای فرودگاه  اشاره نکردند، اما به نظر می‌رسد این اقدام به دلیل ترس از حملات موشکی و پهپادی ارتش یمن و انصارالله باشد. [1] این موضوع با احتمال گسترش حملات انصارالله به سایر مواضع در عربستان، منجر به تشدید فضای امنیتی و بروز ناآرامی ها در عربستان خواهد شد.

2-1- سقوط شاخص های رفاهی و اقتصادی عربستان
آل سعود در عربستان قدرت خود را از دیرباز بر پایه دلارهای نفتی قرار داده اند. از آن زمان که به همراه ایران در سیاست دو ستونی نیکسون- کسینجر حکم پایه و ستون اقتصادی را داشتند، تاکنون که به مدد بهره مندی از درآمدهای نفتی هر دو نقش اقتصادی و نظامی را در منطقه به نیابت از آمریکا ایفا می کنند. بنابراین کوچک ترین آسیب پذیری منابع نفتی سعودی ها از طریق کاهش اطمینان سرمایه‌گذاران خارجی در این کشور، اقتصاد آنها را با تهدید جدی مواجه می کند. برای مثال حملات موشکی اخیر انصارالله و ارتش یمن، موجب سقوط شاخص سهام بورس عربستان به میزان نیم درصد شد.
علاوه بر این تهدید نیروهای یمنی در آب‌های خلیج‌فارس منجر به خطر افتادن امنیت خطوط انتقال انرژی (نفت و گاز) می‌گردد؛ امری که به دلیل پیوند حیاتی امنیت اقتصادی و سیاسی عربستان با نفت اهمیت بسیاری پیدا می‌کند. [2] موضوع دیگر هزینه ای است که عربستان باید زین پس برای رهگیری هر موشک بالستیک یمنی صرف کند. هر موشک پاتریوت برای عربستان سه میلیون دلار هزینه دارد. برای رهگیری هر موشک بالستیک یمنی می بایست دستکم سه فروند موشک پاتریوت شلیک شود، بنا بر این برای رهگیری مثلا 7 فروند موشک بالستیک باید 79 میلیون ریال سعودی (21میلیون دلار)هزینه کرد. نگهداری این موشک ها در خاک عربستان هم سالانه دست کم دویست میلیون دلار هزینه دارد و این درحالی است که انصارالله از مارس 2015 تاکنون عربستان را با صدها موشک میان برد و دستکم 100 فروند موشک بالستیک هدف قرار داده است.

2- سطح منطقه ای

1-2- سست شدن اتحاد اعراب
یک ضرب المثل عربی می گوید، اعراب جمع می شوند تا به توافق نرسند. در جریان حمله عربستان سعودی به یمن، عربستان که خود جراًت درگیر شدن در جبهه های زمینی را نداشت دست به دامن کشور های پاکستان، ترکیه و مصر برای اعزام نیرو های زمینی به یمن شد، اما هر یک از این کشورها بنا به دلایل و مصالح ملی خود حاضر به همکاری با عربستان نشدند. ائتلافی هم که بین برخی کشورهای عربی در حمله به یمن صورت گرفت از آغاز شکننده بود. روزنامه القدس‌العربی به نقل از وبگاه مغربی «الایام 24» در گزارشی از تصمیم دولت مغرب به خروج از ائتلاف عربی علیه یمن خبر داد، اما سستی اتحاد بیش از همه بین عربستان و امارات متحده عربی به چشم می خور، هرچند برخی این اختلافات را ظاهری می دانند، اما چندان بی اساس هم نیست.
هر کدام از کشورهایی عربستان و امارات در یمن، به دنبال حذف دیگری است، آن هم به رغم اینکه طرفین توافق کردند در جنگ علیه ارتش یمن که کنترل تمام استان های شمالی را در دست دارد متحد بوده و نفوذ در یمن را به اشتراک گذارند، به طوری که عربستان سعودی به دنبال سیطره بر شمال یمن تا صنعا است و امارات متحده عربی از ستیزه جویان وابسته به ائتلاف در استان‌های جنوبی حمایت می‌کند. با این حال، عربستان بار دیگر در این مساله تجدید نظر کرد، زیرا بخش زیادی از هزینه جنگ را متحمل شده است از همین رو با گرایش به سمت جنوب یمن در حال تلاش برای به اشتراک گذاشتن مناطق نفوذ بین خود و ابوظبی در آنجاست. در همین زمینه، عربستان سعودی چند روز پیش با استفاده از تنش بین ابوظبی و مسقط نیروهایش را در یمن تقویت کرد تا به عنوان یک میانجی گر یا جایگزین حضور امارات متحده عربی در این استان که عمانی‌ها مخالف آن هستند، باشد و سفیر عربستان هم اخیرا در عدن دیده شده که اسرار این سفر هنوز مشخص نشده است. «دیوید هرست»، نویسنده انگلیسی هفته گذشته در مقاله‌ای که در روزنامه «میدل ایست آی» منتشر شد، تاکید کرد که اختلاف بین ریاض و ابوظبی به قوت خود باقی است و رقابت بین امارات متحده عربی و عربستان سعودی، برای بازگرداندن مشروعیت حکومت سرنگون شده عبد ربه منصور هادی نیست، بلکه رقابت بر سر رهبری جهان عرب‌های سنی در منطقه خلیج فارس است. [3]
طبیعتا وضعیت نزاع بین کشورهای عرب پس از ارائه تصویر ضعیف از عربستان سعودی در برابر حملات یمن تشدید خواهد شد، چراکه به دست گرفتن نقش فرماندهی و پیشتازی در منطقه و جهان عرب نیاز به ارائه تصویری بدون نقص و قوی از عربستان دارد.


2-2- خنثی شدن تبلیغات سعودی در سامانه دفاع موشکی
سیستم پیشرفته دفاع هوایی موشکی پاتریوت که توانایی مقابله با موشک‌های بالستیک تاکتیکی، موشک‌های کروز، و هواگردهای دشمن را در تمامی شرایط آب و هوایی و در هر ارتفاعی داراست و آمریکا در اختیار عربستان سعودی قرار داده است در حملات موشکی یمن به درستی عمل نکرد. به نقل از شبکه العالم در حمله موشکی یمن به «فرودگاه بین‌المللی ملک خالد» که در ۳۵ کیلومتری شمال پایتخت واقع است، سامانه پدافند موشکی سعودی می‌بایست صدها کیلومتر جلوتر آن را رهگیری و منهدم می‌کرد، اما به علت عملکرد ضعیف، به سقوط یکی از موشک‌های پدافند بر روی منازل مردم و جان‌باختن و مجروحیت غیرنظامیان انجامید.
این ناکامی اما مختص به پاتریوت در عربستان نیست. سامانه دفاع موشکی «گنبد آهنین» اسراییل نیز چند سال است ناتوانی خود را نشان داده است. هرچند ادعا می شود این سامانه به صورت شبانه‌روزی و در هر شرایط آب‌وهوایی فعالیت می‌کند قادر است تا راکت‌ها و گلوله‌های خمپاره و توپ را در فاصله ۴ تا ۷۰ کیلومتر هدف قرار دهد، چند شب پیش اما این سامانه هزینه زیادی روی دست ارتش اسراییل گذاشت، زیرا یک خطای محاسباتی در رادار این سامانه باعث شد تا به زعم شلیک یک موشک از سمت غزه، ده ها موشک گرانقیمت این سامانه به شکل بی هدف شلیک شود. [4] در نتیجه ادعای شکست ناپذیری سامانه دفاع موشکی پارتریوت تو زرد از آب درآمده و نشان می دهد خریداران آن متضرر شده اند.
نکته تاسف بار برای سعودی‌ها در این رابطه، سوء استفاده مالی آمریکایی‌ها از آنهاست؛ امری که از آن با عنوان دوشیده شدن سردمداران ریاض توسط سران کاخ سفید یاد می‌شود. همچنین افتضاح سیستم آمریکایی پاتریوت در مهار موشک‌های یمنی‌ها و محافظت از مراکز آل‌سعود به قدری حاد شده که نیویورک تایمز خبر داده ناکامی «پاتریوت» آمریکایی در برابر موشک‌های یمنی، هند را به خرید «اس-۴۰۰» روسی ترغیب کرده است.

3-  سطح بین المللی
جنگ عربستان با یمن و توان یمنی ها در زدن ضربه های مدام و کاری به عربستان، می توان نقش قابل توجهی بر مسائل نفتی در سطح بین الملل داشته باشد.  از هر 8 بشکه نفتی که در جهان تولید می ‌شود، یک بشکه متعلق به شرکت آرامکو است. به عبارت دیگر، شرکت نفتی آرامکو حدود 12 درصد از سهم تولید جهانی نفت را در اختیار دارد که بیش از هر تولیدکننده دیگری است. این شرکت حدود 10/3 میلیون بشکه نفت در روز تولید می ‌کند که این رقم بیش از دو برابر تولید نزدیکترین رقیب آن یعنی شرکت نفت «روس نفت» روسیه است. بنابراین پیش بینی ها نشان می دهد با بالا گرفتن جنگ چنانچه هم‌ زمان 50 فروند موشک یمنی به سمت شرکت نفتی آرامکو عربستان در جیزان شلیک شود، بزرگ ‌ترین پالایشگاه نفتی جهان که 70% از نفت اروپا را تامین می کند نابود خواهد شد و ایالات متحده آمریکا نیز با بحران نفت مواجه خواهد شد.

در مجموع عربستان به صورت احمقانه ای همچنان جنگ یمن را با دادن هزینه های زیاد و در عین حال هیچ دستاوردی، ادامه می دهد و دلارهای خود را در اختیار شرکت های تسلیحاتی غرب قرار می دهد، اما موازنه جنگ از سوی یمنی ها در حال تغییر است و اگر تاکنون عربستان دلار می داد و سلاح می خرید، با تداوم جنگ باید دلار بدهد تا تأسیساتش را بازسازی کند./

پی نوشت ها:
[1] تغییر در مسیر پروازهای عربستان از ترس موشک های یمن، بازیابی شده در تاریخ 22 فروردین 1397 به آدرس:
http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13970122001114
[2] ارزیابی حمله موشکی انصارالله به ریاض در سه سطح تحلیل، بازیابی شده در تاریخ 22 فروردین 1397 به آدرس:
http://tabyincenter.ir/17979/
[3] جنگ قدرت عربستان و امارات در جنوب یمن بالا گرفت، بازیابی شده در تاریخ 22 فروردین 1397 به آدرس:
http://fa.alalam.ir/news/3320596/
[4] شلیک اشتباهی سامانه گنبد آهنین رژیم صهیونیستی، بازیابی شده در تاریخ 22 فروردین 1397 به آدرس:
http://www.iribnews.ir/fa/news/2083024/
[5] ارزیابی حمله موشکی انصارالله به ریاض در سه سطح تحلیل، همان.