اپلیکیشن اینستاگرام که سومین شبکه مجازی پرطرفدار جهان است توانسته با رخنه در فضای مجازی ایران در کنار تلگرام حجم قابل توجهی از کاربران را جذب کند. اینستاگرام در حال حاضر خط مقدم ترویج مصرف‌گرایی و زندگی تجملی است در کنار این بسیاری از آسیب‌های اجتماعی به صورت گسترده در این فضا تبلیغ می‌شود.
شنیدن کی بود مانند دیدن؟؛ عبارتی که معروف به یک ضرب المثل قدیمی است. هر چه است، درست است. قرن بیست و یکم و روزگار گسترش ارتباطات را سپری میکنیم. عصری که تسلط شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های مجازی بر جوامع مشهود است.
جامعه ما نیز دستخوش این تحولات واقع شده است. تا حدی که امروز خیلی سخت می‌توانیم افرادی را پیدا کنیم که در دستشان گوشی همراه هوشمند نباشد. گوشی‌های همراهی که مطمئنا یک یا چند شبکه اجتماعی و پیام رسان مجازی را در خود جای داده‌اند.
شبکه‌های اجتماعی تلفن همراه که این روزها به‌وفور بر روی گوشی‌های تلفن هوشمند قابل‌استفاده و نصب است هرکدام علاوه بر معدود مزایایی که دارند همراه با خود انبوهی از مشکلات جدید را وارد جامعه میکنند.
بررسی این شبکه‌ها نشان می‌دهد که بسیاری از کاربران آن‌ها متوجه نوع فعالیتشان در این شبکه‌ها و اطلاعاتی را که رایگان در اختیار مدیران و پایگاه‌های اطلاعاتی قرار می‌دهند نیستند. یکی از این اپلیکیشن‌ها که با استقبال چشم‌گیری مواجه شده است اینستاگرام است.
معرفی اینستاگرام
اینستاگرام 7 سال پیش توسط دو فارغ‌التحصیل دانشگاه استنفورد راه اندازی و معرفی‌اش در فروشگاه اپلیکیشن اپل با این جمله همراه بود: «برای سرعت بخشیدن، ساده و زیبا شدن عکس‌های موبایلی». در آن زمان کسی فکرش را نمی‌کرد که ششم اکتبر ۲۰۱۰ تاریخ تولد اپلیکیشنی باشد که بر اساس آخرین آمار منتشرشده بیش از 800 میلیون عضو فعال داشته باشد، اپلیکیشنی که در معامله‌ای یک میلیارد دلاری به فیسبوک فروخته شد و طبیعت عکاسی را در سرتاسر جهان متحول ساخت.
آمار منتشر شده درباره جایگاه شبکه های مجازی نشان می دهد در حال حاضر اینستاگرام بعد از فیسبوک و یوتیوب سومین شبکه اجتماعی پرطرفدار دنیا است. اپلیکیشنی که اتفاقا در ایران با استقبال خوبی رو به رو شده است. بررسی آمار دانلود این اپلیکیشن از مارکت اندرویدی داخلی یعنی کافه بازار به خوبی گویای این موضوع است. اپلیکیشن اینستاگرام در کافه بازار بیش از 19 میلیون دفعه دانلود شده است.
این آمار دانلود تنها مربوط به کاربرانی می‌شود که مجهز به گوشی اندرویدی هستند و از مارکت داخلی برنامه مورد نظرشان را دانلود کرده اند. آماری که در مقایسه با تعداد دفعات دانلود پیام رسان تلگرام از همین مارکت اندرویدی اختلاف بیش از دو میلیونی و جلوتر بودن اینستاگرام را نشان می دهد.
با بررسی تعداد دفعات دانلود این اپلیکیشن از سایر مارکت ها در میابیم حدودا 15 تا 20 میلیون کاربر ایرانی مشترک اینستاگرام هستند. این شبکه اجتماعی این روزها تبدیل به یکی از فضاهای مورد علاقه افراد جامعه برای دنبال کردن مسائل روز و حتی خبرها شده است.
دلیل استقبال از اینستاگرام
دلیل این استقبال هم متفاوت بودن فضای این برنامه نسبت به شبکه‌های اجتماعی دیگر است. بصری بودن فضای اینستاگرام و به اشتراک گذاشتن لحظات زندگی شخصی به‌صورت تصویری از دلایل استقبال از این برنامه است. همچنین فیلتر نبودن این شبکه و دسترسی آسان و بی‌دردسر آن در ایران از دیگر دلایل استقبال کاربران ایرانی از این شبکه است.
در روزهای اخیر که تب اخبار فیلترینگ تلگرام داغ شده است، بیشتر کانال‌ها و یوزرهای پرطرفدار تلگرام دنبال کنندگانشان را به اینستاگرام دعوت کرده‌اند.
فضایی که در کنار دنبال کردن محتوا مورد نظر کابر می‌تواند به تصاویر و فیلم‌های متنوعی دست پیدا کند. یکی از نکات جالب توجه درباره اینستاگرام حضور سلبریتی ها یا همان چهرهای معروف جامعه در این شبکه اجتماعی است.
این موضوع خود دلیل دیگری برای حضور کاربران شبکه های اجتماعی در این اپلیکیشن است. کاربر اینستاگرام به راحتی حد و مرزهای زندگی شخصی را می‌شکند و وارد جزئیات زندگی خصوصی افراد می‌شود. ضمن اینکه با تاثیر پذیری از این فضا خود درگیر به اشتراک گذاشتن لحظات زندگی شخصیش می شود.
دنبال‌کننده مهم‌ترین مولفه شناخت افراد در اینستاگرام است. هر چقدر تعداد فالوورها بالاتر باشد شخص شهرت و جایگاه بالاتری در بین سایر کاربران خواهد داشت. همین مولفه مهم تبدیل به زنگ خطری شده که بصورت پنهانی زیر پوست جامعه در حال گسترش است.
در حال حاضر به قدری دنبال کننده در اینستاگرام مهم شده است که افراد برای آن هزینه هم میکنند. بیشترین حجم اشتغال ایجاد شده در این بستر اجتماعی «تبلیغات» است.
تبلیغات در اکثر مواقع به همراه مسائل غیر ارزشی و ترویج مصرف گرایی همراه است که منافی اهداف جمهوری اسلامی یعنی اقتصاد مقاومتی و حمایت از کالای ایرانی است.
صعود اینستاگرام بر پایه مکتب شیکاگو
با یک گشت و گذار چند ساعته در این بازار مکاره متوجه آسیب ها فراوانی می شویم. پیشتر به موضوع شکست حریم‌های خصوصی و فالوور اشاره‌ای داشتیم. با وجود این آسیب‌ها یک سئوال مهمی که وجود دارد این است که، اینستاگرام چگونه در مدت زمان 7 سال چنین جایگاهی را بدست آورد؟
پاسخ این سئوال را می‌توان با بررسی مکتب شیکاگو بدست آورد. یکی از عوامل از بین رفتن حریم خصوصی افراد در فضای مجازی و مخصوصاً اینستاگرام تئوری مکتب شیکاگو است. بر اساس این تئوری، شهرها دنیای بیگانه‌ها است بنابراین مردم در شهرها ترسی از شناخته شدن ندارند.
همین موضوع را در این اپلیکیشن مشاهده میکنیم. فضایی که افراد ناشناخته با هر روشی سعی در دیده شدن و شناخته شدن دارند. این روشها تبدیل به الگو می شوند و الگوها در جامعه گسترش پیدا میکنند. ادامه این مسیر فضای جامعه را دگرگون میکند تا جایی که افراد برای بدست آرودن شهرت در این فضا حاضر به برهنه شدن می شوند.
آسیب های اینستاگرامی
این عبارت که «آسیب‌های اینستاگرام بر جامعه کمتر از پیام رسان‌های مجازی نیست» می‌تواند کاملا درست باشد. پیام رسان‌ها مبتنی بر متن هستند و کاربران پیام رسان‌ها بیشتر محتوای متنی را دنبال میکنند اما افراد یک جامعه از طریق دیدن بیشتر تحت تاثیر قرار می‌گیرند.
همانطور که اینستاگرام توانسته محل درآمد برخی از افراد، گروها و برندها باشد، در مقابل باعث گسترش رفتارهای ناصحیح و ترویج الگوهای غربی در جامعه شده است.
طبق فرمایشات مقام معظم رهبری هجوم شبکه‌های مجازی همان جنگ نرم و تهاجم فرهنگی‌ای است که جریان استکبار سعی دارد به‌توسط آن جامعه ایرانی را دگرگون کند. اینستاگرام در این زمینه نسبت به سایر شبکه‌های اجتماعی تأثیر بیشتری در این تهاجم فرهنگی دارد چراکه مردم آگاه یا ناآگاه اطلاعات و مشخصات زندگی فردی و خانوادگی خود را از طریق عکس و فیلم در اختیار جریان استکبار قرار می‌دهند.
مهم‌ترین خطر اینستاگرام صدور اطلاعات طبقه‌بندی‌شده و پردازش‌شده است. با توجه به اینکه ما در عصر ارتباطات زندگی میکنیم خروج اطلاعات بی‌حدومرز از کشور به‌منزله فروش رایگان نفت است. همین چند روز پیش کلیپی از درگیری یک مامور گشت ارشاد با یک دختر جوان در این شبکه به سرعت گسترش پیدا کرد. ماجرایی که پس از انتشارش مشخص شد مربوط به ده روز قبلتر بوده و در واقع یک حرکت از پیش هماهنگ شده بوده است.
دنبال کردن این ماجرا کابران را به یک پویش اینستاگرامی با عنوان چهارشنبه های سفید می رساند. پویشی که سعی در شکستن حریم عفاف و حجاب در جامعه اسلامی ایرانی دارد. نبود نظارت و فیلتر نبودن چنین بسترهایی همانند تلگرام می‌تواند آغاز کننده آشوب‌های اجتماعی باشد.
انتشار گسترده تصاویر و فیلم های مشمئز کننده در اینستاگرام آسیب دیگری است که کاربران این شبکه مخصوصا جوانان را مورد هدف قرار داده است. این آسیب امروزه تا حدی گسترش پیدا کرده است که حریم های شخصی دیگر معنایی ندارد و افراد از انتشار تصاویر و فیلم های شخصیشان در هر حالتی برای جذب فالوور استفاده می کنند.
ترویج بی‌فرهنگی در اینستاگرام
اخیرا در شبکه اجتماعی اینستاگرام برخی کاربران برای جذب فالوور تصاویر و فیلم از لحظات برهنگی خودشان را به نمایش می‌گذارند. موضوعی که در حال گسترش است و اتفاقا با پویش‌هایی نیز همراه بوده است.
ضد ارزش‌ها تبدیل به ارزش شده است و هر کاربری که برهنگی بیشتری از خود به نمایش بگذارد شهرت بیشتری را بدست می‌آورد.
آسیبی که اگر کنترل و نظارتی بر آن نباشد می‌تواند به راحتی وارد جامعه شود و گسترش پیدا کند. این موضوع زمانی نگران کننده تر می شود که صاحبان چنین صفحاتی با تبلیغ سایر صفحه‌ها درآمد قابل توجه‌ای را به جیب می‌زنند و همین موضوع باعث گسترش این الگو در بین سایر کاربران می‌شود.
بررسی این موارد نشان می‌دهد با توجه به گسترش شبکه اجتماعی اینستاگرام در جامعه، توجه و نظارت روی این شبکه باید گسترش پیدا کند. در واقع تلگرام تمام ماجرا نیست و اینستاگرام هم جایگاه ویژه‌ای را در بین معضلات و آسیب‌های شبکه‌های اجتماعی دارد. بنابراین زیر نظر داشتن موضوع فیلتر و یا محدودیت اینستاگرام نباید دور از ذهن باشد و تا دیر نشده راه حلی اساسی برای حل این معضل نیاز است.
