اهمیت توان بازدارندگی برون‌مرزی برای تأمین امنیت داخلی

پایگاه بصیرت / دیدگاه / اکبر معصومی

یکی از معیارهای قدرت در جامعه بین‌المللی، نفوذ یک کشور در کشور دیگر است. از این رو کشورهایی همچون آمریکا، روسیه، اتحادیه اروپا، عربستان سعودی و... با صرف میلیاردها دلار هزینه در پی نفوذ در کشورهای دیگر هستند. برای نمونه عربستان سعودی با صرف هزینه‌های هنگفتی در پی نفوذ در لبنان بوده است که حمایت‌های مالی، سیاسی و رسانه‌ای از جریان 14 مارس(حریری) نمونه‌ای از اقدامات این کشور برای در قدرت نگه داشتن این گروه است. موضوع بعدی این است که اگر کشوری بخواهد امنیت پایدار داشته باشد، همواره باید در تلاش باشد تا محیط پیرامونی خود را امن نگه دارد و متقابلاً اگر کشوری بخواهد به کشور دیگری از لحاظ امنیتی ضربه بزند و محیط داخلی یک کشور را ناامن کند، باید بر روی محیط پیرامونی آن کشور متمرکز شود. در راستای این سیاست ایالات متحده آمریکا، منطقه آمریکای لاتین را حیاط خلوت خود می‌داند و تا الآن به کشوری اجازه حضور در این منطقه را نداده است، یا روسیه در جهت امن نگه داشتن محیط داخلی نسبت به منطقه قفقاز حساسیت بالایی نشان داده است، الحاق شبه‌جزیره کریمه به روسیه را نیز می‌توان در این راستا تحلیل و ارزیابی کرد. از سوی دیگر کشورهایی چون؛ آمریکا، عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی برای ضربه زدن به محور مقاومت در مرحله اول و تحت تأثیر قرار دادن امنیت جمهوری اسلامی ایران در مرحله دوم، کشورهای همسایه عراق و سوریه را به صورت گسترده ناامن کرده‌اند.

1ـ بعد ایدئولوژیک: بر اساس اصل ۱۵۴ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، حمایت از مستضعفان جهان در برابر ظالم جزو وظایف اساسی جمهوری اسلامی ایران است. از این رو هنگامی که گروه‌های تکفیری به اسم اسلام و با حمایت اربابان غربی و عربی خود دست به کشتار انسان‌های بی‌گناه به صورت فجیع و تصرف سرزمین‌های آنها می‌زنند، جمهوری اسلامی ایران نمی‌تواند در برابر اقدامات این‌چنینی بی‌تفاوت باشد. همچنین طبق آیه 75 سوره نساء؛ مسلمانان باید برای آزادی مظلومان و مستضعفان به مبارزه با ظالمان و مستکبران برخیزند: «وَ ما لَکُمْ لا تُقاتِلُونَ فی‏ سَبیلِ اللهِ وَ الْمُسْتَضْعَفینَ مِنَ الرِّجالِ وَ النِّساءِ وَ الْوِلْدانِ الَّذینَ یقُولُونَ رَبَّنا أَخْرِجْنا مِنْ هذِهِ الْقَرْیه الظَّالِمِ أَهْلُها وَ اجْعَلْ لَنا مِنْ لَدُنْکَ وَلِیا وَ اجْعَلْ لَنا مِنْ لَدُنْکَ نَصیرا؛ چرا در راه خدا و مستضعفان از زن و مرد و کودک مبارزه نمی‎کنید، کسانی که می‎گویند خداوندا ما را از این سرزمین که مردمش ستمکارند رهایی بخش و از جانب خود برای ما یار و یاوری معین فرما.» حضرت امام خمینی(ره) بر اهمیت حمایت از مظلومان و مستضعفان جهان این‌گونه تأکید می‌کنند: «ما باید از مستضعفان جهان پشتیبانی کنیم... زیرا اسلام... پشتیبان تمام مستضعفان جهان است.» و در جای دیگر این‌گونه می‌فرمایند: «ایران قدرت خود را صرف پشتیبانی از سایر مسلمانان خواهد کرد.» به بیان شفاف طبق قانون اساسی و آیات الهی در قرآن کریم، حمایت و دفاع از مظلوم در مقابل ظالم، امروزه به هویت جمهوری اسلامی ایران تبدیل شده است.

2ـ بعد منطقه‌ای: الف‌ـ کشور سوریه به دلیل موقعیت ژئوپلیتیکی که دارد و همچنین اهمیت کلیدی که تا به حال در محور مقاومت از خود نشان داده است، نه تنها مورد توجه جمهوری اسلامی ایران است؛ بلکه کشورهای غربی به ویژه آمریکا و همچنین کشورهای مرتجع عربی نیز همواره کوشیده‌اند تا نظام این کشور را از ایستادن در کنار ایران برحذر دارند، در همین راستا آمریکایی‌ها به بشار اسد رئیس‌جمهور فعلی سوریه پیشنهاد داده‌اند که اگر از ایران دوری کند بحران سوریه را به اتمام می‌رساند و هزینه بازسازی سوریه را با کمک عربستان پرداخت می‌کند. علاوه بر سوریه، عراق نیز جایگاه ویژه‌ای در محور مقاومت دارد، از سویی اکثر مردم این کشور را شیعیان تشکیل داده‌اند و از سوی دیگر موقعیتی کلیدی از حیث ژئوپلیتیکی در منطقه غرب آسیا دارد؛ چرا که نه تنها با جمهوری اسلامی ایران دارای مرزهای بسیار طولانی است؛ بلکه با سوریه نیز هم‌مرز است، از این رو با پیوستن این سرزمین به محور مقاومت نه تنها پازل جغرافیایی محور مقاومت تکمیل خواهد شد؛ بلکه ظرفیت گسترده‌ای از حامیان مقاومت به دیگر فعالان این جبهه افزوده خواهد شد، که برای نمونه از حشدالشعبی می‌توان نام برد.
ب‌ـ وارد کردن تکفیری‌هایی همچون داعش و... در کشورهای عراق و سوریه علاوه بر ضربات سهمگینی که بر پیکره انسانی و اقتصادی این کشورها وارد آورده است، دارای ابعاد خطرناک منطقه‌ای نیز می‌باشد، از جمله می‌توان به امکان گسترش این بحران به کشورهای همسایه اشاره کرد، امام خامنه‌ای(مدظله‌العالی) در این باره می‌فرمایند: «اینها (مدافعان حرم)رفتند با دشمنی مبارزه کردند که اگر اینها مبارزه نمی‌کردند این دشمن می‌آمد داخل کشور... اگر جلویش گرفته نمی‌شد، ما باید اینجا در کرمانشاه و همدان و بقیه استان‌ها با اینها می‌جنگیدیم و جلوی اینها را می‌گرفتیم. در واقع این شهدای عزیز ما جان خودشان را در راه دفاع از کشور، ملت، دین، انقلاب اسلامی فدا کردند.» بر اساس تفکر تکفیری‌ها که نمود بارز آن داعش است، تا زمانی که شیعیان و مخالفان سلفی تکفیری وجود دارند آنها راضی به گذاشتن سلاح بر زمین نخواهند شد؛ از این رو در صورت سقوط دمشق و بغداد بی‌شک گزینه بعد حمله به ایران و سایر کشورهای منطقه خواهد بود.

ج‌ـ تلاش برای ممانعت از گسترش تنش‌های قومیتی و مذهبی در منطقه از اهداف مهم ایران برای پایان بخشیدن به جنگ سوریه و عراق است؛ چرا که با ادامه این وضعیت شاهد شیوع و تعمیق شکاف‌های قومیتی و مذهبی خواهیم بود که به سادگی نمی‌توان آنها را مهار کرد.

بعد امنیتی: حضور مستشاری جمهوری اسلامی ایران در حمایت از سوریه و عراق و تلاش برای نابودی‌سازی گروه‌های تکفیری داعش و امثال آن در این کشورها، سبب تقویت و افزایش امنیت داخلی جمهوری اسلامی ایران شده است؛ چرا که به اذعان ولی‌عهد نابخرد سعودی‌ها ناامن کردن محیط داخلی کشور ایران پس از ناامن‌سازی محیط پیرامونی آن یکی از اهداف گروه‌های تکفیری فعال در سوریه و عراق است، اقدامات تروریستی در مجلس در ۱۷ خرداد ۱۳۹۶ و بسیاری از تلاش‌های دیگر که با شکست روبه‌رو شد، نمونه‌ای از تلاش برای تحقق این هدف است، حال آنکه نبرد با این گروه‌های تروریست در خارج از مرزهای ایران به ویژه در عراق و سوریه و زمینه‌سازی برای نابودی آنها و تضعیف پیوسته توانایی‌های انسانی و لجستیکی این گروه‌ها سبب خواهد شد تا از این‌گونه اقدامات برحذر باشند و توان کافی برای تحقق آن نداشته باشند. از سوی دیگر منافع گوناگون سیاسی، اقتصادی و به ویژه وابستگی متقابل کشورهای منطقه موجب درهم‌تنیدگی امنیت در این منطقه شده است، این درهم‌تنیدگی از سویی می‌تواند سبب پایداری هرچه بیشتر امنیت شود و از سوی دیگر ممکن است به ناامنی در منطقه دامن بزند؛ حال آنکه در حد بالایی می‌توان این درهم‌تنیدگی امنیتی را در میان سه کشور ایران، عراق و سوریه جست‌وجو کرد. در حالی که سوریه و عراق هر دو نیازمند حامی اقتصادی و متحدی مقاوم برای خروج از بحران‌های موجود هستند، جمهوری اسلامی ایران نیز به حضور این کشورها برای تقویت محور مقاومت نیازمند است. از‌این‌رو بن‌مایه اتحاد میان این سه کشور را می‌توان تهدیدات ناشی از عملکرد رژیم صهیونیستی، عربستان و دیگر مرتجعان منطقه دانست، که همگی تحت لوای آمریکا به دشمنی با ایران و محور مقاومت برخاسته‌اند و در این زمینه میلیاردها دلار هزینه صرف می‌کنند. لیکن اهمیت این وابستگی امنیتی میان ایران، عراق و سوریه را در چند گزینه می‌توان خلاصه کرد: شکل‌گیری موازنه قوا به نفع محور مقاومت و به ویژه جمهوری اسلامی ایران، تضعیف مرتجعان منطقه‌ای نظام سلطه به ویژه عربستان و رژیم صهیونیستی، افزایش نفوذ ایران و کشورهای فعال در محور مقاومت در میان دیگر کشورهای منطقه غرب آسیا (آنچه درباره قطر مشاهده کردیم نمونه‌ای برای این موضوع است)، ممانعت از حضور قدرت‌های فرامنطقه‌ای در منطقه و تضعیف تلاش‌های آنها برای پیشبرد منافع خود و عدم نقش‌آفرینی آنها در تحولات جاری منطقه، کاهش تنش‌های قومیتی و مذهبی در منطقه و...

در پایان می‌توان نتیجه گرفت، امنیت ملی ایران ایجاب می‌کند که تهدیدات امنیتی و نظامی علیه کشورمان بیرون از مرزهای‌مان مهار شود. به این معنا که توان بازدارندگی برون‌مرزی، هزینه هرگونه تهدید علیه کشور را برای دشمنان به اندازه‌ای بالا ببرد که این تهدیدات در بیرون مرزها متوقف شود. همچنین جایگاه اقتصادی عراق و سوریه  برای ایران قابل توجه است. در حقیقت شرایط نامطمئنی که ایران در سایۀ ادامۀ روابط متشنج با آمریکا در آن به سر می‌برد و از سرگیری دوباره تحریم از سوی آمریکا اهمیت تقویت روابط اقتصادی با کشورهای همسایه به عنوان پشتوانه‌ای برای رویارویی با وضع جدید را دوچندان می‌کند. برای نمونه، عراق و سوریه به عنوان بازاری برای صادرات غیر نفتی ایران، نقش پراهمیتی در کاهش آثار تحریم ایفا خواهند کرد.