بودجه نظامی پادشاهی عربستان با پیشی گرفتن از روسیه، در حال حاضر سومین بودجه نظامی جهان بعد از آمریکا و چین است و این نشان می دهد این کشور در سال های اخیر توان خود را صرف خرید تسلیحات از کشورهای غربی به ویژه آمریکا و انگلیس کرده است.
عربستان سعودی به دلیل ثروت و منابع عظیم نفتی جایگاه ویژه ای در غرب آسیا دارد و یکی از بازیگران این منطقه محسوب می شود. از سوی دیگر، بدلیل قرار گرفتن شهر مکه و مدینه در آن، عربستان مهم ترین مرکز عبادی جهان اسلام نیز شناخته می شود و از این حیث برای مسلمانان دنیا اهمیت دارد.
عربستان سعودی به دلیل روابط راهبردی که با ایالات متحده ی آمریکا دارد توانسته طی دو دهه ی گذشته به بازیگری فعال در عرصه ی تحولات منطقه ای تبدیل شود.
یکی از مهمترین دلایلی که در نهایت منجر به روابط استراتژیک میان آمریکا و عربستان شده است، رابطه ی دوسویه خرید نفت از عربستان و فروش تسلیحات به این کشور از سوی آمریکا است.
آمریکا تا کنون با بستن قراردادهای چند ده میلیارد دلاری تسلیحاتی با عربستان توانسته سود سرشاری کسب کند.
در حال حاضر عربستان سعودی در بین کشورهای عربی منطقه ای همچنان بالاترین بودجه دفاعی را داراست. این کشور در منطقه خلیج فارس از بزرگترین واردکنندگان سلاح محسوب می شود و ایالات متحده همواره بیشترین سهم فروش تسلیحات نظامی را به این کشور داشته است.
عربستان سعودی به واسطه افزایش بودجه نظامی خود طی یک دهه اخیر به دنبال افزایش توان نظامی و به تبع آن افزایش نقش و توان خود در مسائل منطقه ای بوده است. بودجه دفاعی عربستان حدوداً 56 میلیارد و 725 میلیون دلار است و هم اکنون در جایگاه بیست و چهارم رتبه بندی جهان قرار دارد و کره شمالی در جایگاه بیست و سوم، یک پله بالاتر از عربستان جای گرفته است، در حالی که بودجه دفاعی این کشور تنها هفت میلیارد و پانصد میلیون دلار است.
نکته مهم دیگر آن که بودجه نظامی پادشاهی عربستان با پیشی گرفتن از روسیه، در حال حاضر سومین بودجه نظامی جهان بعد از آمریکا و چین است و این نشان می دهد این کشور در سال های اخیر توان خود را صرف خرید تسلیحات از کشورهای غربی به ویژه آمریکا و انگلیس کرده است.
1- روابط نظامی عربستان و آمریکا
الف) متغیرهای مؤثر در روابط نفت و امنیت همواره دو عامل تعیین کننده در روابط میان دو کشور بوده است. بر همین اساس، دغدغه کنترل بازیگران غرب آسیا و نفوذ و قدرت در کشورهای نفت خیز خلیج فارس همواره از اولویت های سیاست خارجی آمریکا بوده است.
بر اساس آمارها می توان گفت که تنها در دولت های بوش و اوباما، کل فروش تسلیحات به عربستان نزدیک به 97 درصد افزایش داشته است، چیزی در حدود 115 میلیارد دلار و نیز در دوره ترامپ بزرگترین قرارداد تسلیحاتی با عربستان به ارزش 460 میلیارد دلار به امضا رسید که در نوع خودش در تاریخ روابط ایالات متحده آمریکا و عربستان سعودی بی سابقه است.
ب) دلایل افزایش قدرت نظامی عربستان سعودی
عربستان سعودی به دلایل متعددی در حال افزایش نیروی نظامی خود به ویژه در دوران ملک سلمان و محمد بن سلمان است که این ناشی از رقابت نظامی سردمداران این کشور با همسایه شمالی خود ایران است. هر چند از زمان روی کار آمدن حکومت سعودی‌ها در عربستان، دولتمردان این کشور همواره ایران را رقیب مذهبی خود می‌دیدند اما در دوره جدید قدرت، عربستان ایران را به عنوان رقیب و دشمن خود تصور می‌کند و سعی دارد عقب ماندگی تکنولوژیکی و نیروی انسانی متخصص خود در حوزه نظامی را از طریق خرید تسلیحات پیشرفته جبران کند و به خیال خود موازنه قدرت در منطقه به وجود آورد.
در مجموع می توان گفت، بعد از شتاب گرفتن پیشرفت های صلح آمیز هسته ای و افزایش قدرت نرم منطقه ای ایران بر پایه دیپلماسی هدفمند، عربستان رویکرد ایران در سیاست خارجی را به عنوان یک تهدید جدی برای منافع خویش تلقی می کند، لذا از دید عربستان سعودی تبدیل شدن جمهوری اسلامی ایران به قدرت منطقه ای و یک بازیگر فعال در غرب آسیا، با ابعاد تأثیرگذاری در عرصه بین المللی پذیرفتنی نیست.
2- تبعات قدرت نظامی عربستان
طی یک دهه اخیر، سهم‌خواهی قلدر مآبانه عربستان در منطقه منجر به شکل گیری درگیری‌های منطقه‌ای و افزایش بی‌ثباتی در منطقه شده است، طولانی شدن فرآیند اتمام بحران سوریه یکی از نتایج دخالت نظامی عربستان در این موضوع می‌باشد. همچنین این کشور در 6 فروردین 1394 (2015 میلادی) به یمن حمله نظامی کرد و تا کنون این کشور را در جنگی نابرابر مورد آماج حملات سنگین هوایی و اشغال زمینی قرار داده است.
در نگاهی واقع گرایانه باید گفت عربستان با خرید تسلیحات گسترده از آمریکا و کشورهای غربی، اقدام مؤثری بیش از یک شوی مالی و تسلیحات نظامی نداشته است و امروز با بزرگترین چالش در اجرا و پیشبرد سیاست های منطقه ای خود مواجه است.
پیرامون نمایش قدرت عربستان در یمن باید گفت عربستان این کشور را حیات خلوت خود تلقی می کرد، در حالی که امروز قریب به 4 سال از حمله به یمن می گذرد و به جز تلفات جانی نظامیان و تأمین هزینه های هنگفت تسلیحاتی و نظامی، این جنگ و اشغال سرزمین همسایه دستاورد دیگری برای عربستان نداشته است.
همچنین محکومیت اقدامات ائتلاف سعودی از سوی جامعه جهانی از دیگر موارد ناکامی عربستان در عرصه بین المللی قابل اهمیت است.
سیاست حاضر عربستان تنها در نشان دادن توان و قدرت نظامی خود در برابر کشورهای منطقه ای از جمله جمهوری اسلامی ایران خلاصه می‌شود، این در حالی است که توان نظامی این کشور برخلاف آمارها در سطح بسیار پایینی قرار دارد و سیاست این کشور بر اساس الزامات امنیتی و سیاسی، توجه صرف به عناصر کمی است.
بر همین اساس باید گفت که ساختار نظامی این کشور به لحاظ کیفی دارای کاستی های بسیاری است و همین عدم توازن میان عناصر کمی و کیفی منجر به صرف هزینه های کلان نظامی به خصوص در سال های اخیر شده و به تبع آن در سال های آینده بحران اقتصاد داخلی را می توان برای عربستان پیش بینی کرد.
چالش های موجود در توان نظامی عربستان
1- وابستگی نظامی
اگر به هر دلیلی اختلاف میان آمریکا و عربستان بوجود آید، این کشور بدلیل عدم خودکفایی در صنایع نظامی و دفاعی، با مشکلات عدیده ای در عرصه نظامی روبه رو خواهد شد، لذا آمریکا می تواند از این اهرم حتی در تعیین میزان و قیمت فروش نفت عربستان نهایت بهره را ببرد.
2- ضعف نیروی انسانی
کمبود نیروی انسانی دارای دانش نظامی و توانمند می تواند عربستان را در جنگ های طولانی و فرسایشی با یک چالش بزرگ روبه رو کند.
در پایان باید خاطرنشان کرد سیاست نظامی عربستان در خرید تسلیحات نظامی و قراردادهای تسلیحاتی چند میلیارد دلاری، این کشور را به لحاظ اقتصادی در شرایطی قرار خواهد داد که با سقوط ناگهانی قیمت نفت و یا عدم فروش تسلیحات نظامی و یا یک تنش جدی میان عربستان و آمریکا، این کشور دچار بحران خواهد شد.
با توجه به آنچه گفته شد عربستان از لحاظ نظامی به شدت به آمریکا وابسته بوده و در بومی سازی دانش نظامی بسیار ضعیف عمل کرده است و هم اکنون بخش های زیادی از تجهیزات خریداری شده آن توسط کارشناسان امریکایی و غربی نگهداری و تعمیر می شود به طوری که رئیس جمهور امریکا در یکی از صحبت های خود علناً به این موضوع پرداخته و گفت، اگر ما حمایتمان را از عربستان برداریم، این کشور هیچکدام از تسلیحات ما را نمی تواند استفاده کند.
این کشور در حالی سیاست افزایش نقش و توان قدرت نظامی در منطقه در رویارویی با ایران و سایر کشورهای منطقه ای عربی و غیر عربی را دنبال می کند که نسبت به برخی رقبای خود از نیروی نظامی و حرفه ای کمتری برخوردار است که وضعیت این کشور در موضوع سوریه و یمن نمود عینی آن می باشد.
