چرا نشست هانوی شکست خورد؟

روز چهارشنبه و پنجشنبه (8 و 9 اسفند) رهبران آمریکا و کره شمالی برای دومین بار با یکدیگر دیدار کردند. این دیدار هشت ماه پس از دیدار نخست در سنگاپور، در هانوی پایتخت ویتنام انجام شد. اولین دور دیدارها در هانوی روز چهارشنبه برگزار شد و قرار بود پس از پایان دیدارها در پنجشنبه، یک توافق امضا و بیانیه مشترکی قرائت شود. اما ماجرا پیچیده تر از برخی خوش بینی ها بود و نشست ترامپ و کیم در هانوی عملاً شکست خورد.

این در حالی بود که اظهارات اولیه دو طرف ، امیدوارانه به نظر می رسید. ترامپ در ملاقات کوتاه اولیه خود با کیم جونگ اون گفت: فرصت‌های اقتصادی موجود در کره‌شمالی نامحدود است و این کشور می‌تواند به قدرتی اقتصادی در سطح جهان تبدیل شود. اظهار نظری که بیشتر برای جلب نظر کره شمالی عنوان شده بود. اما در واقع اختلافات موجود بین رهبران دو کشور آمریکا و کره شمالی به حدی بوده است که ادامه برنامه این مذاکرات نیز تغییر کرده و گفت‌وگوها دو ساعت پیش از زمان مقرر به پایان رسید. قرار بر این بود که رهبران دو کشور پس از گفت‌وگوهای روز پنجشنبه بیانیه مشترکی را امضا کرده و دو ساعت پس از آن، دونالد ترامپ در یک کنفرانس مطبوعاتی درباره دستاوردهای این مذاکرات اطلاع رسانی کند.

به دنبال مقصر

درباره چرایی شکست این مذاکرات هر کدام از طرفین روایت خود را دارند. ترامپ در یک کنفرانس خبری کوتاه که پس از پایان زودهنگام مذاکرات او با کیم جونگ اون برگزار شد، درخواست کیم برای رفع کامل تحریم‌ها علیه کره شمالی را علت اصلی شکست مذاکرات دانست.

ترامپ گفت ما خواستار تخریب کامل تاسیسات اتمی "یونگ بیون" بودیم و کیم برای این کار اعلام آمادگی کرد اما در ازای آن او خواهان رفع کامل تحریم‌های کره شمالی بود.

رئیس جمهور آمریکا اضافه کرد: «تخریب تاسیسات اتمی "یونگ بیون" برای لغو همه تحریم‌های کره شمالی کافی نبود. آنها می‌خواستند که همه تحریم‌ها برداشته شود، اما ما نمی‌توانستیم این کار را انجام دهیم. ما ناگزیر بودیم که مذاکرات راترک کنیم.»

وزیر خارجه کره شمالی که در مذاکرات دو روزه سران دو کشور در«هانوی» ویتنام حضور داشته، در همین شهر به اظهارات مقام‌های آمریکایی درباره اینکه درخواست پیونگ یانگ برای رفع همه تحریم‌ها سبب شکست مذاکرات شده، واکنش نشان داد و آن را رد کرد. ری یونگ هو در یک کنفرانس خبری در هانوی گفت که کره شمالی تنها به دنبال رفع بخشی از تحریم‌ها بوده است.

درباره چرایی شکست این مذاکرات و پیامدهای آن چند نکته قابل ذکر است؛

1- مذاکرات میان کره شمالی و آمریکا دارای ابعاد و پیچیدگی های بسیاری است. پیچیدگی هایی که باید در نشست های کارشناسی فشرده و طولانی و دور از جنجال های رسانه ای حل و فصل شود. دیدارهای سطح بالایی مانند سنگاپور و هانوی برای رسانه ها و کمپین های تبلیغاتی شاید مناسب باشد اما برای حل پرونده ای به این میزان از پیچیدگی مناسب نخواهد بود.

2- مهم ترین نکته و بحثی که از اولین دیدار ترامپ و کیم مطرح بوده و همچنان پاسخ دقیق و مورد اجماعی درباره آن وجود ندارد، تعریف «اتم زدائی» است. کره شمالی خواهان «اتم زدائی» از کل شبه جزیره کره و حتی ژاپن است و آمریکا آن را محدود به کره شمالی می داند. چگونگی این روند و مراحل حرکت به سوی آن نیزمورد اختلاف است و توافقی درباره آن وجود ندارد. این مسئله مذاکرات را بشدت پیچیده می کند.

3- کره شمالی توانایی هسته ای خود را یک تضمین امنیتی می داند و حتی آن را در قانون اساسی خود نیز گنجانده است. از منظر پیونگ یانگ این توانایی در واکنش به چتر اتمی آمریکا بر سر کره جنوب و ژاپن بوده و برای امنیت کره شمالی حیاتی است. در چنین شرایطی دست کشیدن این کشور از این توانایی اتمی خود که خواسته اصلی آمریکاست، اگر محال نباشد، بسیار سخت و دشوار خواهد بود. کره شمالی به خوبی می داند کارتی که در دست دارد چقدر ارزشمند است و نباید آن را ارزان بفروشد.

به تازگی مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا دراین باره که چرا برای توافق با ایران ۱۲ شرط گذاشته ولی برای کره شمالی شرطی نگذاشته است، به سی.بی.اس گفته بود: قبلا گفته‌ام که هر کدام را با شرایط ممکن پیش می‌بریم. کره شمالی امروز سلاح اتمی و قدرت نظامی دارد که به ایالات متحده می‌تواند برسد.

4- ترامپ انتظار دارد اول کره شمالی دست از توانایی هسته ای خود برداشته و سپس برخی از تحریم ها را لغو کند. او در پایان دیدار کوتاه شدۀ خود با کیم جونگ اون آشکارا به این نکته اشاره کرد و گفت آمریکا بر خلاف آنچه کرۀ شمالی انتظار دارد، نمی‌تواند در مرحلۀ کنونی به مجازات‌ها پایان دهد اما در مقابل کره شمالی نیز می داند که تضمینی در این مورد وجود ندارد و خواهان اقدامات متناظر و همزمان است. خواسته ای که آمریکا حاضر به تن دادن به آن نیست.

5- اگر چه نشست هانوی به توافق منجر نشد و طرفین شکست آن را اعلام و سعی کردند یکدیگر را عامل عدم توافق معرفی کنند اما این نشست یک پیروز سیاسی داشت و آن هم کیم جونگ اون بود. یک کارشناس روابط بین الملل در این خصوص به رادیو بین المللی فرانسه می‌گوید اگر این دیدار برای کیم جونگ اون یک موفقیت تلقی می‌شود، زیرا او با رئیس جمهوری آمریکا گفتگو کرده و در این مذاکرات از مواضع خویش نیز عقب ننشسته، برای دونالد ترامپ بودن تردید یک شکست است، زیرا به آنچه در جستجوی آن بوده دست نیافته است.

6- آیا شکست هانوی به معنای پایان مذاکرات دو طرف است؟ خیر. کره شمالی و آمریکا هر کدام انگیزه های خاص خود را برای ادامه مذاکرات دارند. دولت ترامپ با مشکلات خاص و سنگین داخلی مواجه است و دستیابی به یک توافق هسته ای با کره شمالی، برای آن بسیار ارزشمند است. کره شمالی نیز با ادامه مذاکرات چهره خود را در جامعه جهانی ترمیم می کند و اتهامات را از خود دور می سازد و برای خود اعتبار سیاسی کسب می کند.

7- نکته فرامتن این نشست، سنگینی سایه فرجام برجام بر مذاکرات آمریکا و کره شمالی است. پیونگ یانگ نتیجه دو سال مذاکرات ایران و آمریکا را پیش روی خود دارد. به آمریکایی که به راحتی زیر تعهدات خود زده، هر روز بهانه جدیدی می گیرد و به راحتی از توافقی با چنین مختصاتی خارج شده و خواهان امتیازات جدید می شود، چگونه و چرا باید اعتماد کرد؟ «سوزان دی‌مگیو» تحلیل گرآمریکایی می گوید: «در مذاکرات غیررسمی که من با مقام‌های کره شمالی داشته‌ام آنها همواره به مسئله برجام اشاره می‌کنند.» اگرچه برخی ها در ایران از برجام درس نگرفته و دنبال برجام 2 و 3 هستند اما کره شمالی از آن عبرت گرفته و به دنبال توافق به هر قیمتی نیست.