کشمیر؛ 70 سال زندگی زیر دست و پای جنگ دو فیل

آنچه طی چند روز اخیر میان هند و پاکستان رخ داده اگر چه برای جهانیان پرالتهاب و نگران کننده است اما برای قربانیان اصلی این تنش و درگیری یعنی مردم کشمیر تازگی ندارد. آنان هفت دهه است که قربانی درگیری هایی هستند که با ادعای حمایت از آنان انجام می شود اما نه تنها کمکی به زندگی آنها نکرده بلکه فقط برایشان هزینه تراشیده است.

حدود 3 هفته پیش در یک اقدام تروریستی در جنوب کشمیر تحت کنترل هند، بیش از 40 نظامی این کشور کشته شدند. گروه تروریستی موسوم به «جیش محمد» یک روز بعد مسئولیت این حمله که طی 30 سال گذشته بی سابقه بوده را برعهده گرفت. مقامات هند می گویند این گروه با اسلام آباد رابطه دارد و پاکستان مسئول این حمله است.

پس از آن درگیری و تبادل آتش میان دو طرف در دو سوی «خط کنترل» LOC که کشمیر تحت کنترل هند و پاکستان را از هم جدا می کندف آغاز شد که بر اثر آن تا کنون بیش از 10 تن کشته و چندین برابر نیز مجروح شدند. اما تنش وقتی گسترش یافت که هفته پیش جنگنده های هندی برای نخستین بار طی حدود نیم قرن گذشته علاوه بر خط کنترل از «خط کنترل واقعی» LAC نیز عبور کرده و یک منطقه را در خاک پاکستان بمباران کردند. دهلی نو بدون ارائه سندی، مدعی شد در این حمله هوایی مقر گروه تروریستی «جیش محمد» را هدف قرار داده و حداقل ده ها و بلکه صدها تن از آنان را کشته است. این ادعا از سوی پاکستان رد شده و اسلام آباد می گوید هند در این حمله منطقه ای جنگلی را بمباران کرده و تنها یک مرد 62 ساله زخمی شده است.

سال 2016 نیز پس از یک حمله شبه نظامیان کشمیری به ارتش هند در منطقه «اوری» ارتش هند دست به عملیات «حمله جراحی» زد و با عبور از «خط کنترل» به شبه نظامیان کشمیری حمله کرد. البته پاکستان اعلام کرد اساساً چنین حمله ای رخ نداده است.

پالواما در جنوب کشمیر؛ محل حمله تروریستی به کاروان ارتش هند که بیش از چهل کشته داشت

پس از حمله هوایی هند به پاکستانف جنگنده های پاکستانی نیز به منطقه اعزام شدند و درگیری هوایی آغاز شد. باز هم دو طرف روایت خود را دارند. پاکستان می گوید حداقل 2 جنگنده هندی را ساقط کرده که یکی از آنها در خاک هند و دیگری در پاکستان سقوط کرده اند. هند نیز مدعی شده یک جنگنده پاکستانی را ساقط کرده است. اما آنچه مردم دو کشور و دنیا دیدند، تصاویر خلبان هندی بود که توسط ارتش پاکستان اسیر شده بود. این خلبان هندی روز جمعه به دستور عمران خان رئیس جمهور پاکستان آزاد شده و به طرف هندی تحویل داده شد. کارشناسان این تصمیم و اقدام اسلام آباد را گامی مثبت و مهم در کنترل درگیر ها عنوان کردند. هر چند این اقدام پایان بهش ماجرا نبوده و سایه تنش و جنگ همچنان بر منطقه سنگینی می کند و اخبار منتشر شده حاکی از ادامه آتش باری در دو سوی خط کنترل است.

سقوط جنگنده هندی که منجر به اسارت خلبان آن شد

اختلاف و درگیری های مرزی در اغلب نقاط دنیا وجود دارد و از این منظر شاید مسئله مهمی نباشد اما ماجرا وقتی جدی می شود که دو کشور اتمی باشند و پیش از این نیز سه بار وارد جنگ شده باشند. هند 70 کلاهک هسته ای و پاکستان 110 کلاهک دارد.

پیشینه این دریگری به سال 1947 بازمی گردد. وقتی که استعمار و تسلط انگلیس بر شبه قاره هند پایان یافت. با استقلال هند از انگلیس و به دنبال آن جدایی پاکستان از این کشور و نوعی تقسیم مذهبی میان هندوها و مسلمانان، کشمیر که تا آن زمان توسط حاکمی محلی اداره می شد بلاتکلیف ماند. اولین جنگ همان سال میان دو کشور بر سر آن درگرفت. یک سوم آن را پاکستان و دو سوم آن را هند تصرف کرد. بخشی محدود از کشمیر نیز تحت حاکیمت پکن است که «اقصای چین» نام دارد. کشمیر یکی از زیباترین و خاص ترین نقاط دنیاست که قله مشهور K2 در آن واقع است و مناظر طبیعی آن در چهار فصل سال بی نظیر است اما سایه ناامنی همیشگی که بر سر آن بوده، مانع از توسعه آن شده است.

خط نقطه چین زرد "خط کنترل" و سفید، "خط کنترل واقعی" نام دارد

آنچه هند را در این مقطع به حمله تشویق کرد مجموعه ای از عوامل داخلی و خارجی است. بزرگ ترین عامل داخلی، انتخابات پیش روی دولت هند است که حدود 2 ماه دیگر برگزار می شود. دولت مودی به عنوان یک دولت ملی گرا و تا حدی افراطی در این کشور، قصد داشت با نشان دادن اقتدار از خود، برگ برنده ای برای انتخابات پیش رو دست و پا کند اما مجموعه حوادث تا کنون به دلخواه آن پیش نرفته و می توان گفت دهلی نو مقداری تحقیر نیز شده است.

اما در بعد خارجی مسائل و نکات مختلف و متنوعی وجود دارد. که در ادامه به برخی از آنها اشاره می کنیم؛

1- برخی ماجرا را به خروج آمریکا از افغانستان پیوند می دهند. هند و پاکستان رقابتی خاص در افغانستان دارند. پاکستان حامی طالبان پشتون است و هند از ازبک ها و تاجیک ها در شمال حمایت می کند. برخی معتقدند این حمله از سوی هند پیامی به پاکستان بود که با رفتن آمریکا، دست پاکستان در افانستان باز نخواهد بود. حتی اگر به قیمت حمله هند به خاک این کشور باشد.

2- برخی تحلیلگران نیز به مسائل ژئوپلتیکی اشاره کرده و آن را بستر مناقشه جدید می دانند. در حال حاضر هند و آمریکا و رژیم اسرائیل به نوعی یک ائتلاف نانوشته را در برابر چین، پاکستان، روسیه و ایران در منطقه شکل داده اند. کریدور اقتصادی چین و پاکستان (CPEC) که بخشی از جاده ابرشیم جدید است، نیاز به سرمایه گذاری و امنیت دارد. تنش و درگیری می تواند این سرمایه گذاری را با خطر مواجه کند.

3- رابرت فیسک تحلیلگر مشهور انگلیسی روایت خاص و جالبی از ماجرا دارد. وی در گزارشی که ایندیپندنت منتشر کرده با اشاره به مراودات نظامی گسترده‌ هند با رژیم صهیونیستی تأکید کرد که نباید از نقش اساسی رژیم صهیونیستی در درگیری نظامی اخیر هند و پاکستان غافل شد.

بر اساس آماری که رابرت فیسک در ایندیپندنت ارائه کرده، هند در سال 2017 با خرید رقمی معادل 530 میلیون پوند انواع تجهیزات دفاع هوایی، سامانه‌های راداری و مهماتی از قبیل موشک‌های هوا به زمین از رژیم صهیونیستی، بزرگترین مشتری سلاح‌های ساخت این رژیم در جهان بوده است. جالب اینجاست که موشک‌های هوا به زمینی که هند طی این سال‌ها از رژیم صهیونیستی خریده و ظاهراً در حمله اخیر خود به پاکستان از آنها استفاده کرده، از نوع موشک‌های مورد استفاده این رژیم در حمله به غزه و سوریه بوده است.

رابرت فیسک در ادامه این یادداشت خاطرنشان می‌سازد که رژیم صهیونیستی ماههاست سخت تلاش می‌کند تا به «حزب مردم هند» که قدرت را در هند در دست دارد، نزدیک شود و با جلب نظر مقامات این حزب یک ائتلاف ضداسلامی خطرناک را در هند تشکیل دهد. در این میان کارشناسان و رسانه‌های هندی هشدار داده‌اند که ملی‌گرایی افراطی حزب مردم هند که هدایت آن را نخست‌وزیر نارندرا مودی برعهده دارد نباید باعث نزدیکی هند با صهیونیست‌ها شود.

4- مسئله بعدی همزمانی این تنش ها با سفر محمد بن سلمان به شبه قاره هند است. کمتر کسی است که نداند هزینه اغلب گروه های افراطی و تروریستی در پاکستان از جیب سعودی تامین می شود. ولیعهد سعودی به پاکستان وعده سرمایه گذاری 20 میلیاردی و به هند وعده 100 میلیاردی داد. ریاض می کوشد در دور جدید سیاست خارجی خود نقش پررنگ تری در کشورهای شبه قاره هند بازی کند و عمده ترین ابزار آن نیز دلارهای نفتی است. تنش خودساخته میان دهلی نو و اسلام آباد، فرصتی برای ریاض است تا نقش میانجی را بازی کرده و جای پای خود را شرق ایران بازتر کند.

قربانی جنگ فیل ها

بعضی از جوانان کشمیری، میهن خود را "زیباترین زندان جهان" می نامند

کشمیر مناقشه ای 70 ساله است. طبق قطعنامه های سازمان ملل این مردم کشمیر هستند که باید درباره آینده خود تصمیم بگیرند. آرزویی که با گذشت ده ها و وقوع 3 جنگ هنوز محقق نشده است. سالانه تعداد قابل توجهی غیر نظامی در تبادل آتش میان نیروهای نظامی دو طرف و درگیری ارتش هند و معترضان جان خود را از دست می دهند. بعضی از جوانان کشمیری، میهن خود را "زیباترین زندان جهان" می نامند. مردم کشمیر همیشه در ترس و وحشت زندگی می کنند و هر لحظه ممکن است گلوله ای سرگردان، جان یکی از آنان را بگیرد.

اعجاز اشرف غنی، استاد علوم سیاسی در دانشگاه کشمیر، می گوید کشمیر منبع اصلی تنش میان هند و پاکستان بوده است. غنی می گوید: ما علف هایی هستیم که از جنگ میان دو فیل (هند و پاکستان) رنج می بریم. وی می افزاید: ما اصلی ترین دلیل مبارزه این دو فیل هم هستیم.