در هرجامعهای برای پیش برد مسیر آن جامعه نیاز به یک راهنمای خوب است و این نیاز اجتماعی در طول حیات بشر و در جای جای زندگی تک تک افراد تا جمعهای بزرگتر مثل جامعه وجود داشته است. مدیر خوب برای هر مجموعهای قطعاً سعادت، پیروزی و رسیدن به نتایج مثبت را در پی خواهد داشت.
قطعاً جامعه اسلامی در این زمینه باید الگو بوده و به مراتب پیشگام و متفاوتتر از سایر جوامع باید باشد، جامعهای که هدف آن پیشرفت جامعه باید باشد نه پیشرفت فرد واین مهم محقق نخواهد شد مگر با انتخاب مدیران خوب و شایستهای که باید حائظ برخی ویژگیهای بارز باشند که در ادامه به برخی از اصولیترین ویژگیهای یک مدیرخوب و اسلامی که برگرفته از آیات، روایات و سیره معصومین علیهم السلام است، اشاره خواهیم کرد.
۱. جهاد نفس
بهترین حاکمان کسانی هستند که حاکم بر نفس خویش هستند. (غررالحکم)
۲. شرح صدر
سعه صدر وسیله ریاست است. (نهج البلاغه/ حکمت ۱۷۶)
۳. دانش
حضرت محمد (ص) فرمودند:
هر امتی که کار زمامداری خود را به مردی واگذار کند که داناتر از آن مرد در میانشان وجود داشته باشد، همیشه کار آن امت رو به پستی و انحطاط میرود تا این که آن امت از کاری که کرده اند برگردند.
۴. شناخت حق و عمل به معروف
همانا بقاء مسلمین و بقاء اسلام آن است که اموال در نزد کسانی که حق را میشناسند قرار گیرد و معروف را در جای خود قرار دهند؛ و همانا فناء مسلمین و فناء اسلام آن است که اموال را در نزد کسانی که حق را نمیشناسند قرار دهند و معروف را در جای خود قرار دهند. (مستدرک/ جلد ۲)
۵. تشویق وتنبیه
امام علی (ع) خطاب به مالک اشتر: هرگز نیکوکار و بدکار در نظرت یکسان نباشند، زیرا نیکوکاران در نیکوکاری بیرغبت و بدکاران در بدکاری تشویق میگردند، پس هر کدام از آنان را بر اساس کردارشان پاداش ده (نهجالبلاغه/ نامه ۵۳)
۶. عدم سوء استفاده از امکانات بیت المال
به درستی که پست تو طعمهای برای تو نیست که از آن استفاده کنی، بلکه این مسئولیت امانتی در نزد تواست. (بحار/ جلد ۳۳)
۷. احیای حق و از بین بردن باطل
به وسیله این ولایت و حکومت مبادا بخواهی بهرهای عاید تو بشود که از آن استفاده نمیکنی، یا خشم خود را شفا بخشی، بلکه به وسیله حکومت باطل را بمیران و حق را زنده کن (بحار/ جلد ۲)
۸. محبت به مردم و خدمت بی منت
امام علی (ع) در نامهای به مالک اشتر چنین توصیه فرمودند: مهربانی با مردم را پوشش دل خویش قرار بده و با همه مهربان باش، مبادا هرگز چونان حیوان شکاری باشی که خوردن آنان را غنیمت دانی، زیرا مردم دو دسته اند، دستهای برادر دینی تو و دسته دیگر همانند تو در آفرینش میباشند. اگر گناهی از آنان سر زد... آنان را ببخشای و بر آنان آسان گیر، آنگونه که دوست داری خدا ترا ببخشاید... انصاف را رعایت کن اگر چنین نکنی، ستم روا داشتی، ... دوست داشتنیترین چیزها در نزد تو، در حق میانهترین و در عدل فراگیرترین، و در جلب خشنودی مردم گستردهترین باشد. هنگام نماز با طولانی کردن نماز، مردم را پراکنده نکن، مبادا قراردادی را امضاء کنی که در آن برای دغلکاری و فریب راههایی وجود دارد. مبادا دچار خودپسندی گردی و به خوبیهای خود اطمینان کنی و ستایش را دوست داشته باشی، که همه اینها از بهترین فرصتهای شیطان برای هجوم آوردن به توست. مبادا با خدمتهایی که انجام دادی بر مردم منت گزاری.
امام صادق (ع) نیز در کلام گهرباری میفرماید:
خداوند میفرماید مردم خانواده من هستند، محبوبترین انسان کسی است که بر مردم لطف بیشتر داشته باشد و تلاش در رفع نیاز آنها بکند. (کافی/ ج ۲/ ص ۱۹۹)
۹. پرداختن به امور مهم
کسی که به کار غیر مهم بپردازد کار مهمتر را ضایع میسازد. نظر تو برای همه کارها گنجایش ندارد پس آن را برای کارهای بسیار مهم مشغول ساز. (غرور الحکم)
۱۰. سپردن منصب به مدیران کارآمد
پیامبر (ص) نگاهی به ابوذر فرمودند:
یا اباذر! تو را ضعیف و ناتوان میبینم (منظور حضرت در حوزه مدیریت است)، و برای تو دوست دارم آنچه را که برای خودم دوست دارم. فرمانروایی [حتی] بر دو نفر را نپذیر و نیز متولی مال یتیم نشو.
این روایت بدون آنکه چیزی از ارزشهای والای حضرت ابوذر بکاهد، اشاره به یک واقعیت دارد و آن اینکه ایشان قدرت و توان مدیریت نداشت.
در پایان امید هست هر کدام از ما در هر کجا که مدیریت و مسئولیتی بر عهده داریم بتوانیم با الگوگیری از ائمه اطهار به وظیفه خود عمل کنیم و باعث سعادت خود و افراد و مجموعههای زیردست شویم.