قطار پیشرفت ملت‌ها به ویژه در حوزه‌های دانش الکترونیک، ابزارهای تکنولوژیکال رایانه‌ای، فضای مجازی و صنعتی به سرعت ایستگاه‌های سنت و حتی مدرنیته را طی می‌کند و البته در کنار مزایا و آسایشی که با خود به همراه می‌آورد، گاهی محدودیت‌ها، چالش‌ها و نگرانی‌هایی نیز تولید می‌کند. مسلماً رفتار عقلایی بشر سبب می‌شود ضمن توجه به هر دو پیامد مثبت و منفی، آخرین پیشرفت را به خدمت بگیرد. فراز و فرود ده ساله ارزهای دیجیتال موسوم به بیت‌کوین یکی از این مسائل مستحدثه اقتصادی که نیاز است سیاست‌گذاری و تنظیم قوانین از حیث مدیریتی و گشودن مرزهای علمی و چگونگی بومی‌سازی خدمات آن از حیث دانش مورد مطالعه قرار بگیرد.
ساخت ارزهای دیجیتال ملی
با وجود ممنوعیت استفاده از ارزهای دیجیتال در کشور ظرفیت‌های این ارز موجب شده است مباحثی درباره استفاده از این امکان، مطرح شود؛ چنانکه «محمدرضا پورابراهیمی» عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی، در ۱۵ اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۷ برای رفع مشکلات و محدودیت‌ها و استفاده از ظرفیت‌ها و مزایای چنین ارزهایی، پیشنهاد خود مبنی بر ساخت ارزهای دیجیتال ملی را روی میز دولت گذاشت و بیان داشت که «با توجه به اینکه ارز دیجیتال ملی می‌تواند مراودات اقتصادی کشور را گسترش دهد، از طرفی نیز می‌تواند یک بستر مناسب برای پیمان‌های پولی چندجانبه میان ایران و کشور‌هایی باشد که علاقه همکاری اقتصادی با ایران را دارند؛ اما به سبب تحریم‌ها نمی‌توانند با ایران مراودات اقتصادی داشته باشند؛ بنابراین باید ساختار این رمزینه پول‌ها برای فعالیت اقتصادی مناسب باشد و در عین حال به صورت بین‌المللی پذیرش شود. »
بومی‌سازی ایده‌ها و برنامه‌هایی که خارج از کشور تهیه و تنظیم می‌شود، یکی از راه‌های موجود کشورها برای استفاده کردن از فضای رو به توسعه در پیشرفت علم و فناوری است که بیت‌کوین نیز می‌تواند با در نظر گرفتن شرایط خاص کشورها جای خود را در مراودات و مبادلات اقتصادی متقاضیان پیدا کند؛ زیرا سبب می‌شود تا با حذف واسطه‌ها، تسریع در روند پرداخت‌ها و شکل‌گیری بهتر صورت‌حساب‌های مالی و همچنین دخالت نکردن نهادهای سوم در فرایند اقتصاد کشورها مفید واقع شود. بنا به گفته کارشناسان این امر، سال‌های آینده، سال‌هایی برای شکوفایی ارزهای دیجیتال است. به همین دلیل به‌کارگیری ارزهای دیجیتال ملی باید یکی از اولویت‌های مهم مسئولان اقتصادی کشور در دولت و مجلس باشد تا با استفاده از آن در ارتباط با کشورهای همسایه به صورت دوجانبه یا کشورهای دیگر به صورت چندجانبه راه‌های تجارت خود را گسترش دهیم همچنین ارزهای دیجیتال می‌تواند میانبری برای حذف دلار از مراودات تجاری کشور باشد.
وضعیت بیت‌کوین در ایران
با توجه به مطلب بالا در ممنوع اعلام کردن برخی کشورها از استفاده از بیت‌کوین و ارزهای دیجیتالی، در تاریخ ۲ اردیبهشت ۱۳۹۷، روابط عمومی بانک مرکزی اعلام کرد، «با توجه به جلسه سی‌ام شورای عالی مبارزه با پولشویی که در تاریخ ۹ دی ماه ۱۳۹۶ برگزار شد، به کارگیری ابزار بیت کوین (Bit Coin) و سایر ارزهای مجازی در تمام مراکز پولی و مالی کشور ممنوع اعلام می‌گردد. از آنجایی که انواع ارزهای مجازی از این قابلیت برخوردار هستند که به ابزاری برای پولشویی و تأمین مالی تروریسم و به طور کل، جابه‌جایی منابع پولی مجرمان بدل شوند، حوزه نظارت بانک مرکزی برای پیشگیری از وقوع جرایم از طریق ارزهای مجازی، موضوع ممنوعیت به کارگیری ارزهای مجازی را به بانک‌ها ابلاغ کرده است. بعد از این اطلاعیه هرگونه خرید و فروش ارزهای مذکور و یا انجام هرگونه اقدامی که به تسهیل و یا ترویج ارزهای یادشده منجر شود، در تمام شعب و واحدهای تابع بانک، مؤسسات اعتباری و صرافی‌ها ممنوع شد. »
ضرورت تصمیم‌گیری مسئولانه
باید بپذیریم که دیگر زمان آن رسیده است تا دولت و مجلس و همچنین کارشناسان این امر پیرامون فعالیت در این حوزه به تصمیم برسند و با ایجاد قوانین مربوطه به صورت شفاف میدان فعالیت را برای فعالان این حوزه تشریح کنند. بی‌تردید هر پدیده‌ای محاسن و معایبی دارد و ارز دیجیتال هم از این قاعده مستثنی نیست و می‌تواند برای هر کشوری مزایا و نواقص خاص خود را داشته باشد؛ بنابراین این امر به شرایط و اهداف استفاده از این مورد برمی‌گردد که چگونه بخواهیم با این قضیه کنار بیاییم. ممکن است افرادی با نیت خیرخواهی برای کشور بخواهند از آن برای دور زدن و حتی بی‌اثر کردن تحریم‌های بین‌المللی استفاده کنند. از طرفی دیگر نیز ممکن است افرادی بخواهند با سود جستن از آن اقدامات خلاف قوانین و خلاف شرع پیش روند. اما یادآوری این نکته ضروری است که علم و فناوری روزبه‌روز در حال گسترش است و با سرعت زیادی به جلو حرکت می‌کند. اگرچه ما هم نباید از این قافله عقب بمانیم و خود را درگیر مسائل پیش پا افتاده و هزینه‌ساز قدیمی بکند؛ اما ضروری است توجه داشته باشیم که نباید از خط قرمزها و چارچوب‌های موجود در قوانین و شرع عبور کنیم.
