بررسی انواع حزب و نوع تقسیم بندی آن‌ها به صورت‌های گوناگون متصور است. احزاب را می‌توان براساس شیوه عضوگیری، از نظر آراء نمایندگان در مجلس، از نظر نوع مرام، از نظر شعار و مانیفست حزبی، از نظر شیوه فعالیت و از لحاظ تأمین بودجه می‌توان تقسیم بندی کرد. انواع رویکرد‌های موجود در طبقه بندی و دسته بندی که امروزه در تقسیم بندی احزاب صورت می‌گیرد به شرح زیر است:۱-حسین بشریه در کتاب درآمدی بر جامعه شناسی سیاسی در فصل ۵ تقسیم بندی احزاب و جریانات سیاسی را در قالب ۴ "بلوک" بعد از سال ۱۳۷۶ دسته بندی می‌کند: الف) بلوک احزاب و گروه‌های سنتی و محافظه کار اسلامیب) بلوک احزاب و نیرو‌های رفرمیست اسلامیج) بلوک احزاب لیبرال، ناسیونالیست و سکولارد) بلوک احزاب و گروه‌های سوسیال دموکراتدو بلوک اخیر یا از لحاظ سیاسی فعال نبوده و یا در درون بلوک قدرت وارد نشده اند. در مقابل دو دسته اول در طی بیست سال گذشته بلوک قدرت را به درجات مختلف اشغال کرده اند. این فضای سیاسی- ایدئولوژیک را می‌توان به صورت زیر نمایش داد: (بشیریه، ۱۳۸۱: ۱۴۵).
۲- عبدالحمید شمس در کتاب احزاب سیاسی و خط مشی‌های اقتصادی- اجتماعی، نوع دیگری از دسته بندی جریانات سیاسی مبتنی بر چپ و راست را ارائه می‌کند که عنوان "نیم دایره" را برای آن انتخاب کرده است: "شکل معماری مجالس قانون گذاری در اغلب کشور‌ها (به غیر از برخی کشور‌ها همچون انگلیس) به تقریب به صورت نیم دایره است. تقسیم بندی نیرو‌های سیاسی اجتمای به چپ و راست، مولود نخستین مجلس ملی فرانسه بوده است که در آن نمایندگان محافظه کار طرفدار نظام سلطنتی، فئودال ها، اشراف و سرمایه داران در طرف راست و نمایندگان جمهوری خواه انقلابی و توده‌های مردم در طرف چپ مجلس قرار می‌گرفتند. به دیگر سخن، در سمت چپ آن نمایندگان حامی و طرفداران طبقه کارگران و کشاورزان و اقشار فرودست، و در سمت راست آن، طرفداران و مدافعان طبقه مرفه و صاحبان سرمایه می‌نشستند. (شمس، ۱۳۹۵: ۲۳).بر همین مبنا، آقای شمس تقسیم بندی‌هایی را از احزاب و جریانات سیاسی ارائه می‌کند که احزاب سیاسی کشور‌های جهان و احزاب و جریان‌ها و گروه‌های سیاسی ایران قبل از انقلاب تا مقطع کنونی را هم در بر می‌گیرد.۳- تقسیم بندی بعدی از آقای حمیدرضا ظریفی نیا می‌باشد که در کتاب کالبدشکافی جناح‌های سیاسی ایران آورده شده است. بر اساس آن، احزاب به چهار دسته راست و چپ و سنتی و مدرن تقسیم بندی می‌شوند (ظریفی نیا، ۱۳۷۸: ۴۰).۴- تقسیم بندی با رویکرد ولایت مداررویکرد این پژوهش بر این مسئله استوار است که تقسیم بندی احزاب سیاسی مبتنی بر ولایت مداری و التزام به ولایت فقیه و رعایت شاخص‌های ولایت مداری در احزاب؛ می‌باشد.تقسیم بندی احزاب با رویکرد ولایت مدار در حکومت اسلامی تقسیم بندی و صورت بندی احزاب و جریان‌ها بر پایه قطب چپ و راست نیست. طبق فرموده مقام معظم رهبری "در اسلام و در حکومت ولایی، محور "امام"و "ولی" است. مرجع، محور و قطب در جامعه اسلامی، امام است. محور و مرکز اصلی نهضت شیعه "امام" است. اساس و محور دین "ولایت" و حکومت است" (خامنه ای، ۱۳۹۱: ۱۲۵)؛ لذا صورت بندی جریان‌ها در نظام ولایی این گونه خواهد بود: ولایت به عنوان مرکز، کانون و محور یک دایره است که عناصر و اجزاء در حول و پیرامون آن و در گردش به دور آن هستند. بر همین مبنای محور و مدار، که "ولایت" است، دایره‌ای ترسیم گردیده و افراد و جریان‌ها و عناصر پیرامون آن و در نسبت با آن (شاخص‌های ولایت مداری) تعریف می‌شوند؛ لذا در اینجا عنوان "دایره" و یا "کانون" بر آن نهاده می‌شود.روش تحقیق در این نوشتار؛ بررسی ولایت مداری در احزاب سیاسی است و این که چقدر احزاب سیاسی نسبت خود را با نهاد ولایت تعریف کرده اند و رفتار و کنش و موضع گیری آنان همسو با ولایت بوده است و چقدر التزام به ولایت فقیه داشته اند؛ می‌باشد. اگر یک بعلاوه (علامت جمع) ترسیم کرده و نقطه مرکز آن را امام (نهاد ولایت) در نظر بگیریم، آرایش سیاسی کشور این گونه می‌شود که از خط مرکزی آن به سمت پایین، مذهبیون سنت‌گرا قرار می‌گیرند. بالای خط مرکزی نیز نوگراها، مدرنیست‌ها، احزاب مدرن و افرادی که غالباً دارای تحصیلات عالیه بودند جای می‌گیرند. ولایت به عنوان مرکز، کانون و محور یک دایره است که عناصر و اجزاء در حول و پیرامون آن و در گردش به دور آن هستند. بر همین مبنای محور و مدار که ولایت است، دایره‌ای ترسیم کرده و افراد و جریان‌ها و عناصر پیرامون آن تعریف می‌شوند؛ لذا اینجا عنوان "دایره" و یا "کانون" بر آن نهاده می‌شود.ادامه دارد ...
_______________________________________________________________________________________________
منابع:
۱- بشیریه، حسین، دیباچه‌ای برجامعه شناسی سیاسی ایران، نشر نگاه معاصر، ۱۳۸۱،
۲- شمس، عبدالحمید، احزاب سیاسی و خط مشی‌های اقتصادی – اجتماعی، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۹۵،
۳- ظریفی نیا، حمیدرضا؛ کالبدشکافی جناح‌های سیاسی ایران، تهران، آزادی اندیشه، ۱۳۷۸، چ اول
۴- خامنه ای، سید علی، طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن، انتشارات صهبا، ۱۳۵۳
