ماراتن کنکور ۹۸ هم به پایان رسید و هفته گذشته نفرات برتر کنکور اعلام شد تا پرونده کنکور تا یک سال دیگر بسته بماند. براساس نتایج کنکور و اطلاعات سازمان سنجش کشور از نفرات برتر، گویا مدارس دولتی در آزمون کنکور امسال موفقیت خاصی نداشتند و قافیه را به مدارس غیردولتی باخته‌اند.
آمار‌های منتشر شده حاکی از آن است که اغلب برترین‌های کنکور جزء قشر مرفه‌ای هستند که در مدارس خاص دولتی یا غیر دولتی تحصیل کرده‌اند. این در حالی است که مسئولان کشور مدام از وجود امکانات آموزشی در مدارس دولتی سخن می‌گویند، اما نتایج کنکور امسال خلاف آن را نشان می‌دهد.
انتشار اسامی برتر کنکور و نگاهی به وضعیت آموزشی و نوع مدارس آنان، بیش از هر چیزی زنگ خطر به محاق رفتن عدالت آموزشی در کشور را دوباره به صدا در آورده و انتقادات زیادی پیرامون دور شدن نظام آموزش و پرورش از عدالت را شکل داده است. در بطن اعلام این نتایج واقعیت تلخ و ملموسی نهفته و آن این است که با ساختار امروزی نظام آموزش و پرورش دولتی در ایران دیگر نمی‌توان به کسب رتبه‌های برتر کنکور امیدوار بود و برای موفقیت در این حوزه نیز پول حرف اول را می‌زند.
در حالی امسال جای خالی دانش آموزان مدارس دولتی عادی در صف اول نفرات برتر کنکور به چشم می‌خورد که تا چند سال پیش در میان قهرمانان ماراتن کنکور معمولا اسامی افرادی به چشم می‌خورد که در شهر‌ها یا روستا‌های دور افتاده با حداقل امکانات جزء لیست برترین‌های کنکور بودند.
«رستگار رحمانی»، نفر اول کنکور تجربی و زبان در سال ۸۸ مثال زنده و روشنی از این ماجراست. وی فرزند خانواده‌ای ۱۰ نفره در شهر جوانرود یکی از شهر‌های محروم استان کرمانشاه بود که پدری کارگر ساختمان و مادری خانه‌دار داشت، اما در سال ۸۸ یکی از برترین‌های کنکور در دو گروه آموزشی شد. در آرشیو برترین‌های کنکور سال‌های گذشته افرادی نظیر رستگار رحمانی‌ها کم نیستند. افرادی که با ابتدایی‌ترین امکانات و در دورترین ومحرومترین مناطق صرفا به این دلیل که امکان رقابت برای همه یکسان بود اسم‌شان به عنوان نفرات برتر کنکور به سرتیتر رسانه‌ها راه پیدا کرد.
فقط مدارس دولتی نیستند که امسال از گردونه برترین‌های کنکور جاماندند، بلکه بسیاری ازاستان‌های کشور نیز به این سرنوشت دچار شده‌اند. آن گونه که آمار‌ها نشان می‌دهد ۸۵ درصد برترین‌های کنکور امسال به تهران و ۶ استان کشور تعلق دارند که جزء استان‌های برخوردار هستند و سهم اغلب استان‌های کم برخوردار از این رقابت و آزمون علمی چیزی حدود صفر درصد است.
به عنوان مثال در میان ۱۰ نفر اول رشته علوم ریاضی ۴۰ درصد، علوم انسانی ۶۰ درصد، زبان ۸۰ درصد و رشته هنر ۱۰۰ درصد تهرانی و پایتخت نشین هستند. به طور کلی در میان ۴۰ نفر اول کنکور سراسری، ۱۹ دانش آموز اهل تهران‌اند که ۶۶ درصدشان در مدارس غیردولتی و نمونه دولتی و ۳۳ درصد در مدارس سمپاد درس خوانده‌اند. همچنین بیش از ۹۰ درصد نفرات برتر شهرستان‌ها، سمپادی بوده‌اند.
پیشتازی مدارس غیر دولتی به همان اندازه که نشان دهنده ضعف و ناکارآمدی مدارس دولتی است نشان دهنده ارائه خدمات آموزشی بهتر موسسات غیر دولتی است؛ بنابراین نمی‌توان مدارس غیر دولتی را به دلیل ارائه آموزش باکیفیت وصحیح متهم کرد، بلکه باید مدارس غیردولتی برای ضعف در ارائه خدمات آموزشی شماتت کرد.
نتایج کنکور نشانی از مرگ مدارس دولتی است
ارتباط میان وضعیت آموزشی نفرات برتر کنکور یک بار دیگر مرگ مدارس دولتی ایران را که در سال‌های اخیر سر زبان‌ها انداخته است یادآور شد. این نتایج که بیانگر حرکت به سوی طبقاتی شدن آموزش در کشور و به محاق رفتن عدالت آموزشی است، یک بار دیگر نشان داد که دیوار‌های مدارس دولتی از اطراف آموزش کنار رفته و آموزش بیش از آن‌که در نظام مدارس دولتی رخ دهد، در دست مدارس غیردولتی یا آموزشگاه‌های خصوصی است که برای آموزش در آن باید پول خرج کرد.
سخنان پدر یکی از برترین‌های کنکور نیز به این ذهنیت که امکان موفقیت آموزش پولی در کشور بیش از آموزش دولتی است، صحه می‌گذارد. پدر ایزدمهر احمدی‌نژاد، رتبه برتر رشته تجربی در کنکور ۹۸ در این زمینه به رسانه‌ها گفته است: «شهریه سال آخر تحصیل فرزندم ۲۰ میلیون تومان بوده است، درحالی که دوسال قبل‌تر نیز ۱۲ میلیون تومان هزینه شهریه تحصیل فرزندم شد.»
عدالت آموزشی و مسئول تحقق آن کیست؟
نتایج کنکور امسال بار دیگر موضوع عدالت آموزشی را سر زبان‌ها انداخت، زمانی که از نبود عدالت آموزشی صحبت به میان می‌آید این سوال پیش می‌آید که اصولاًعدالت آموزشی چیست یا مسئول تحقق عدالت آموزشی کیست و چه افراد یا نهادی آن را به محاق برده‌اند؟
ناگفته پیداست که ایجاد و فراهم کردن امکانات یکسان برای همه دانش‌آموزان تا رقابت‌های درسی و کنکور برای همه آنان در یک سطح باشد، به عدالت آموزشی تعبیر می‌شود.
بدون شک مسئول تحقق عدالت آموزشی نیز دولت است، چرا که وزارت‌خانه آموزش و پرورش و در راس آن دولت مسئول آموزش در سطح کشور هستند. دولت باید سیاست‌هایی را اجرا کند تا عدالت آموزشی در سراسر کشور فراگیر شود.
دولت باید بتواند مدارس دولتی مانند مدارس غیر دولتی را که در سال‌های اخیر در امر آموزش موفق بوده‌اند، بالا بکشد و جایگاه آن را ترفیع ببخشد. بدون تردید در مارکت آموزش که شمار زیادی از افراد جامعه به صورت مستقیم یا غیر مستقیم با آن ارتباط دارند، بخت با کسانی یار می‌شود که امکانات بیشتر و آموزشی بهتر ارائه بدهد.
کیفیت آموزش در مدارس دولتی پایین است
یکه‌تازی مدارس غیر دولتی در نتایج ماراتن کنکور امسال، واکنش یک عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس را نیز به دنبال داشت. «محمد قمی» خواستار تغییر در سازوکار ساختار آموزشی کشور شد تا امکانات یکسان برای همه دانش آموزان مهیا شود. وی نتایج کنکور امسال را به کیفیت آموزش در مدارس غیر انتفاعی گره زد و گفت: کیفیت آموزش در مدارس غیرانتفاعی نسبت به دولتی بیشتر است. شاید دلیل آن باشد که به دلیل پرداخت هزینه‌های آموزشی توسط اولیا در مدارس غیرانتفاعی استفاده از وسایل کمک آموزشی، اردو‌های آموزشی و مسائلی از این قبیل باعث کیفیت آموزش می‌شود.
در این شرایط کنکور به صورت یکنواخت برگزار شده یعنی کسانی که در مدارس غیرانتفاعی درس خوانده‌اند، در کنار کسانی که در مدارس دولتی با امکانات کم آموزشی تحصیل کرده‌اند، کنکور می‌دهند.
وی افزود: نتیجه آن است که دانش‌آموزان در مدارس غیرانتفاعی به دلیل داشتن کیفیت آموزشی بهتر در کنکور نتایج بهتری را کسب می‌کنند و شانس آن‌ها بیشتر است. این به معنای کم بودن عدالت آموزشی است یا اینکه به آن کمتر توجه شده است. باید کاری کنیم که کیفیت آموزشی در مدارس دولتی به اندازه مدارس غیرانتفاعی باشد.
