عضو شورای فقهی بورس با بیان اینکه دو عامل شرعی «مالیت نداشتن» و «غرری بودن» سبب بطلان معاملات بیت‌کوین است گفت: دستگاه‌های استخراج‌کننده هم اگر صرفاً برای استخراج بیت‌کوین کاربرد داشته باشد، معامله‌اش جایز نیست.
غلامعلی معصومی‌نیا درباره حکم شرعی تولید و خرید و فروش بیت‌کوین و رمزارز گفت: باید بین رمزارز و بیت‌کوین تفاوت قائل شد. رمزارز در حقیقت پولی است که توسط یک نهاد به‌رسمیت شناخته می‌شود و از بعد شرعی با ارز‌های دیجیتال مانند بیت‌کوین تفاوت پیدا می‌کند.
وی افزود: اگر این رمزارز بین مردم مقبولیت عقلایی داشته باشد و یک پشتوانه مشخص نیز همراه آن باشد در اینجا حکم پول را پیدا می‌کند و بعد ابعاد شرعی آن به‌عنوان یک پول مورد بررسی قرار می‌گیرد. الآن ریال محبوبیت عقلایی و عرفی دارد و همه با آن خرید و فروش می‌کنند، ولی از سوی دیگر ممکن است یک پول وجود داشته باشد که اعتبار موهومی و تخیلی داشته باشد و اساساً پشتوانه‌ای نداشته باشد مانند بیت‌کوین.
عضو شورای فقهی بورس اظهار کرد: در موضوع بیت‌کوین به‌علت اینکه مالیت ندارد دیگر حتی نوبت به بررسی حکم شرعی آن نمی‌رسد چراکه مالیت ندارد که قابلیت آن را دارد که در آینده نزدیک یا فرداروزی بی‌اعتبار و سقوط کند و قابلیت اعتماد کردن بلندمدت به آن وجود ندارد. به‌زبان ساده اگر بگویم هر کس از آن استفاده کند ممکن است خود را مورد سرزنش قرار دهد. ولی اگر ما یک رمزارز داشته باشیم که چندین کشور با آن توافق کنند تا بین خودشان به‌عنوان یک پول جدید رایج شود و به آن اعتبار بدهند و خودشان نیز پشتوانه آن باشند در اینجا مالیت در پول صدق کرده است.
معصومی‌نیا ادامه داد: سازندگان و پشتوانه بیت‌کوین کاملاً مجهول است، حتی از بعضی افراد موثق شنیده شده است که سازندگان آن از سازمان سیا هستند و از سوی دیگر بیت‌کوین، چون پشتوانه محکمی ندارد نوسانات قیمت شدیدی را تجربه می‌کند و هیچ‌کس نیز مسئولیت آن را به‌عهده نمی‌گیرد و این قضیه باعث غرری شدن موضوع معاملات بیت‌کوین شده است.
وی در پاسخ به علت «غرری» بودن معامله بیت‌کوین توضیح داد: معاملات «غرری» از اساس باطل است. غرر سه معنا دارد:
۱- اولین آن خدعه و نیرنگ و ایجاد کردن فریب در معامله است الآن کارشناسان می‌گویند برای بیت‌کوین احتمال سقوط ارزش ناگهانی بسیار محتمل است و یا اینکه این خطر برای آن وجود دارد که عده‌ای بتوانند بیت‌کوین عظیمی جذب کنند و سپس بتوانند قیمت آن را به‌سرعت دستکاری کنند، این‌ها یعنی مصداق خدعه و نیرنگ.
۲- معنای دوم غرر نیز در معرض هلاک قرار دادن است در این باب اگر بخواهند مثالی زده شود به مثل پرنده‌ای که از قفس رها شده‌اشاره می‌کنند. پرنده‌ای خارج از قفس موجود است و دستیابی به آن بعید است، اما صاحب آن این پرنده را به شخصی می‌فروشد، از منظر شرعی این معامله باطل است. در این معنا هم معاملات بیت‌کوین مصداق غرری بودن است چرا که ارزش آن هر آن امکان بی‌اعتبار شدن و در معرض هلاک قراردادن خریداران متصور است.
۳- معنای سوم غرر نیز جهالت است، برخی فق‌ها می‌گویند جهالت منشأ در خطر قرار دادن است یعنی اینکه معنی اصلی غرر همان معنای اول و دوم می‌شود و حتی معنای اول یعنی خدعه و نیرنگ از همه قویتر است.
رئیس‌گروه بانکداری اسلامی دانشگاه خوارزمی درباره نظر مراجع گفت: بین مراجع هم هیچ کس فتوا به جواز بیت‌کوین نداده است. دستگاه‌های استخراج‌کننده بیت‌کوین هم اگر صرفاً برای استخراج بیت‌کوین کاربرد داشته باشند خرید و فروش آن نیز مصداق اعانه بر اثم می‌شود و‌اشکال شرعی دارد، اما اگر برای غیر استخراج بیت‌کوین هم کاربرد داشته باشد حکم ابزار‌های مشترک را پیدا می‌کند که فق‌ها استفاده از آن را جایز می‌دانند.
معصومی‌نیا خاطرنشان کرد: در جلسه‌ای که با برخی خبرگان و بزرگان اقتصاد اسلامی در قم داشته‌ایم در بحث ابعاد شرعی بیت‌کوین به‌نوعی به یک اتفاق رأی حداکثری رسیده‌ایم و صحبت‌هایی که در اینجا بیان شد رأی غالب نخبگان اقتصاد اسلامی درباره بیت‌کوین است.
