در بسیاری از کشورها، از جمله کشور‌های غربی، درآمد عمده کشور از طریق «مالیات» است و فروش نفت و مواد اولیه جزء منابع درآمدی عمده به حساب نمی‌آید. مالیات بر اساس یک تقسیم‌بندی به دو نوع «مستقیم» و «غیر مستقیم» تقسیم می‌شود.
مالیات مستقیم، مالیاتی است که به طور مستقیم از افراد یا شرکت‌ها دریافت می‌شود و دو ویژگی دارد: اولاً، پرداخت‌کننده آن مشخص است؛ ثانیاً، مقدار آن نیز معیّن است. برای نمونه مالیاتی که از حقوق کارمندان یا ثروت افراد دریافت می‌شود، مستقیم است؛ چراکه هم پرداخت‌کننده و هم مبلغ، مشخص هستند؛ اما مالیات غیرمستقیم، مالیاتی است که نه پرداخت‌کننده معیّن است و نه افراد می‌دانند که چه‌مقدار مالیات پرداخته‌اند. برای نمونه دولت تعیین می‌کند که در ازای هر نوشابه، باید فلان مبلغ مالیات پرداخت شود و مصرف‌کننده که مبلغی را برای خرید آن می‌پردازد، نمی‌داند چه مقدار از آن بابت مالیات است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد، بودجه اقتصاد ایران به طور عمده از درآمد‌های نفتی که البته ناپایدار است، تأمین می‌شود و این امر سبب می‌شود تأمین بودجه از عوامل بی‌ثباتی، همچون نوسانات قیمت نفت که ناشی از فعل و انفعالات داخلی اقتصاد نیست و از خارج از کشور تحمیل می‌شود، تأثیر بپذیرد. بر این اساس، سیاست‌های رفاهی و توزیع درآمدی دولت نیز از این نظر با مشکل مواجه می‌شود.
تحریم‌ها و فشار‌های اقتصادی در اقتصاد‌های تک‌محصولی، مانند برخی کشور‌های درحال توسعه بیشتر ظهور و بروز پیدا می‌کند؛ زیرا این‌گونه نظام‌های اقتصادی معمولاً آسیب‌پذیرترند و حتی در وضعیت عادی که تحریم یا فشار خارجی وجود ندارد، ممکن است نوسان‌های قیمت و تحولات بازار‌های جهانی آن‌ها را دستخوش بحران کرده و با چالش‌های جدی روبه‌رو کند.
بدون تردید، درآمد‌های مالیاتی یکی از پایدارترین و مطمئن‌ترین منابع درآمدی دولت‌ها برای نیل به اهداف اقتصادی و اجتماعی در جامعه به شمار می‌رود. کشور‌های توسعه‌یافته به دلیل اتکا به همین منابع مالیاتی در اقتصادشان از دهه‌های گذشته، به صورت نظام‌مند و هدفمند از این ظرفیت بی‌پایان بهره می‌برند.
مالیات و درآمد‌های مالیاتی را می‌توان یکی از بزرگ‌ترین ابزار‌های دولت و مجلس در اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی دانست.
تکیه دولت به منابع مالیاتی موجب کاهش وابستگی دولت به منابع نفتی، کاهش فاصله طبقاتی و توزیع درآمد، تثبیت نوسانات اقتصادی، تخصیص بهینه منابع و شفاف‌سازی فعالیت‌های اقتصادی و تأمین منبعی باثبات برای تأمین درآمد دولت در رشد و توسعه اقتصادی به ویژه فعالیت‌های تولیدی و صنعتی شود. بی‌شک، نظام مالیاتی نقش ویژه‌ای در اقتصاد هر کشور بازی می‌کند. در نظام مالیاتی پایه و نرخ مالیاتی دو رکن اصلی محسوب می‌شوند. عملکرد این نظام علاوه بر دولت، مردم و فعالان اقتصادی را نیز متأثر می‌کند.
در حال حاضر، متأسفانه فرار مالیاتی، به ویژه برای اقشار پردرآمد زیاد است که با تلاش‌های دولت و دیگر دستگاه‌ها باید در آینده نزدیک جلوی متخلفان و رانت‌خواران در این حوزه گرفته شود تا مالیات نقش واقعی خود را پیدا کند.
