اقتصاد ایران سال هاست آرمان جدایی از نفت را در سر دارد، هر چند حجم وابستگی به نفت طی یک دهه اخیر کاهشی قابل توجه را تجربه کرده است، اما میزان وابستگی به حدی بود که تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران، بتواند تکانه شدید ارزی را برای اقتصاد به ارمغان بیاورد.
نگاه ایران سالیان طولانی به درودست دوخته شده بود، این در حالی است که بررسی‌ها نشان می‌دهد همسایگان ایران بازاری بکر را در نزدیکترین نقطه، در دسترس ایران قرار داده اند و اتفاقا اتکا به این بازار بزرگ می‌تواند شرایط را نه فقط برای اقتصاد ایران که برای اقتصاد منطقه فراهم آورد. در این مسیر باید در نظر داشت تنوع سبد صادراتی در گام دوم می‌تواند زمینه را برای ارتقای تولید ایران فراهم آورد.
تحریم با اقتصاد ایران چه کرد؟
شرایط تحریم مشکلات قدیمی اقتصاد ایران را پررنگ‌تر از گذشته در معرض دید قرار داده است. وابستگی به نفت، محدودیت صادرات غیر نفتی و مشکلاتی از این دست سالیان طولانی است اقتصاد ایران را آزرده است، حالا، اما ایران قصد دارد اقتصاد خود را با شرایط تحریم منطبق کند. این تلاش در حالی آغاز شد که هنوز نقشه راه صادرات غیرنفتی ایران تدوین نشده است، اما حالا با تاخیری قابل توجه، این برنامه در حال تدوین است. اولویت برای صادرات؛ ۱۵ کشور همسایه است، همسایگانی که مزیت‌های اقتصادی فراوانی برای صادرات دارا هستند، از کوتاهی مسیر حمل و نقل تا آشنایی با بازار مصرف برای تولید کننده ایرانی و ده‌ها مولفه دیگر. امکان مبادلات با ارز‌های منطقه‌ای نیز از دیگر عواملی است که این تلاش را توجیه پذیر می‌نماید.
رئیس جمهور در مصاحبه مطبوعاتی اخیر خود تاکید دارد که سال آینده سال جدایی دوقلو‌های اقتصاد ایران یعنی نفت و بودجه است. به این ترتیب می‌توان گفت شمارش معکوس برای افزایش صادرات به ۱۵ کشور همسایه آغاز شده است و این اقدام را می‌توان بخش مهمی از برنامه جدایی نفت از بودجه دانست.
همسایگان چقدر از ایران کالا می‌خرند؟
از میان ۱۵ کشور همسایه، عراق، امارات متحده عربی، افغانستان و ترکیه شرکای مهمی برای ایران محسوب می‌شوند. حجم صادرات ایران به این کشور‌ها حجمی قابل توجه است. رقمی درخور، طوری که این چهار کشور را در زمره مهمترین خریداران کالا‌های ایرانی قرار داده است. در مقیاسی کلان‌تر آمار تجارت ۱۲ ماه منتهی به اسفند سال ۹۷ کشورمان نشان می‌دهد که از حدود ۴۴ میلیارد و ۳۰۹ میلیون دلار صادراتی که در سال ۹۷ انجام شد، حدود ۲۴ میلیارد و ۱۳۲ میلیون دلار به ۱۵ کشور همسایه انجام شده و این یعنی بیش از ۵۴ درصد صادرات کشورمان به‌مقصد کشور‌های همسایه بوده است. در این میان عراق نزدیک به ۹ میلیارد دلار از صادرات ایران را از آن خود کرده است. آنچه در این میان اهمیت فراوانی دارد این است که در سایه تدوین نقشه راه امکان تنوع صادرات غیرنفتی، حتی به کشور‌هایی که عمده‌ترین خریداران کالای ایرانی هستند، متنوع خواهد شد و هم کشور‌های همسایه‌ای که سهم اندکی از تجارت با ایران را دارند، در این برنامه با افزایش سهم از سبد صادراتی ایران مواجه شند. جز عربستان و بحرین، که مبادلات اقتصادی ناچیزی با ایران دارند، سایر کشور‌های همسایه، چون عمان، آذربایجان، ترکمنستان، روسیه، کویت، قطر و کشور‌های حاشیه خزر اندک است، اما توان رشد این ارتباطات وجود دارد.
به نظر می‌رسد راه جدایی نفت از بودجه به توجه ویژه‌تر به بازار کشور‌های همسایه از یک سو و تولیدی نه در مقیاس بازار غیر رقابتی ایران که بازار کشور‌های همسایه باز می‌گردد.
کلید واژه نقشه راه بی‌تردید ارتقای موقعیت تولید و رقابت پذیری آن خواهد بود.
منبع: نامه نیوز
