رکود اقتصادی که چندین ماه پیش آغاز شده بود، اختلافات تولیدکنندگان نفت و حالا شیوع ویروس کرونا سقوطی تاریخی را در بازار نفت رقم زده است. شرایطی که موجب شده است کشورهای عربی حوزه خلیجفارس بین 65 تا 90 درصد از درآمدهای خود را از صادارت نفت به دست میآورند، اکنون با چالشهایی کمسابقه مواجه شوند که حتی در بحران نفتی دهه هشتاد قرن گذشته میلادی شاهد آن نبودهاند. درباره پیامدهای کاهش قیمت نفت بر دولت رانتی عربی حوزه خلیجفارس و به طور خاص کشوری مثل عربستان سعودی که به عنوان یک قدرت منطقهای و یکی از صادرکنندگان عمده نفت در دنیا فعالیت میکند، موارد زیر قابل ذکر است:
1- هرچند اکثر کشورهای عربی حوزه خلیجفارس در سالهای اخیر بهبود قابل ملاحظهای را از لحاظ سطح معیشت و ایجاد زیرساخت شاهد بودهاند، اما اینگونه اقدامات به ایجاد فرصتهای شغلی کافی، بهویژه برای جوانان، منجر نشده است. ضمن اینکه بخش عمده بازار کار این کشورها در اختیار نیروی کار خارجی است که به واسطه پول نفت در این کشور حضور دارند و کاهش درآمدهای نفتی بیش از پیش به بحران بیکاری دامن میزند.
2- با وجود توافقی که برای کاهش تولید و صادرات نفت حاصل شده، قیمت نفت همچنان روند کاهشی داشته و به پایینترین سطح خود در دو دهه اخیر رسیده است، امری که نتیجه آن تعمیق رکود در اقتصاد کشورهای عضو شورای همکاری خلیجفارس خواهد بود و انتظار میرود این رکود برای سال 2020 حدود 2/7 درصد باشد.
3- در عربستان، کسری 13 میلیارد دلاری بودجه جاری این کشور مقامات را وادار کرده است با ارائه بستههای حمایتی، از پروژههای کوچک و متوسط حمایت کنند و در وضع عوارض گمرکی نیز تجدید نظر شود و کاهش درآمدهای نفتی میتواند به تشدید این وضعیت دامن زند.
4-طرح موسوم به چشمانداز 2030 است که درواقع بیانگر بلندپروازیهای «محمدبنسلمان» برای ایجاد تنوع در اقتصاد عربستان و کاستن از وابستگی به فروش نفت است. اگرچه در نهایت قرار است مبنای اقتصادی این کشور را تغییر دهد، اما اجرای آن نیاز به تزریق هنگفت درآمدهای نفتی به منظور ایجاد زیرساختهای لازم است که با این وضعیت بازار این طرح با مخاطرات جدی روبهرو خواهد شد. در این زمینه خبرگزاری اقتصادی «بلومبرگ» تأکید کرده است روند کنونی تحولات به فروپاشی طرح عربستان سعودی برای دوره پس از نفت منجر خواهد شد و شاید تنها عربستان بتواند با تکیه بر ذخایر دلاری خود از وارد شدن به بحران جلوگیری کند.