اگر رفتارهایی که به نوسان بیش‌ازپیش بازار و سریع آن منجر می‌شود، به‌صورت مدیریت شده و بدون توجه به عواقب آن کنترل نگردد، بدون شک هیجان‌های ناشی از سرمایه‌گذاری را افزایش داده و روند به سمت بی‌اعتمادی از بورس و تخلیه یک‌باره از آن سوق خواهد یافت.
مهدی یارمحمدی*
در شرایط اقتصادی پیش روی کشورمان، بورس اوراق بهادار تبدیل به یکی از پایه‌های حفظ سرمایه در گردش سرمایه‌گذاران و راهی تقریباً مورد اعتماد در بین مردم برای حفظ و افزایش سرمایه‌های خرد شده است که افزایش استقبال از آن را می‌توان به‌عنوان یک نشانه از اعتماد اولیه در بین مردم قلمداد کرد؛ اما بورس اوراق بهادار روز‌هایی پرنوسانی را سپری می‌کند. نوسان‌های ایجاد شده در قیمت برخی از سهام‌ها و همچنین رفتار متفاوت سرمایه‌گذاران بورس، نشان از یک هیجان فراز و نشیب‌دار دارد؛ در میان معاملات روزانه بورس مشاهده می‌گردد که برخی مواقع تابلو به‌صورت اکثریت مثبت و سبز خود را نشان می‌دهد و تا آخر وقت همان روز چرخشی به سمت تابلوی منفی دارد و بالعکس؛ از منفی به سمت مثبت و یا به‌یک‌باره صف خرید تبدیل به‌صف فروش شده و یا صف فروش تبدیل به‌صف خرید می‌شود. این تغییرات در حالی اتفاق می‌افتد که از یک روند ثابت حمایت نکرده و برخی مواقع قابل پیش‌بینی نیست. میزان چرخش از یک سهم به سهم دیگر نسبتاً سریع اتفاق افتاده و تغییرات روند بازار را به وجود می‌آورد. در چنین شرایطی با توجه به حضور چند میلیون سهام‌دار فعال در این بازار، نیاز به مدیریت سرمایه‌گذاری در بورس بیش‌ازپیش خود را نشان می‌دهد. اگر رفتارهایی که به نوسان بیش‌ازپیش بازار و سریع آن منجر می‌شود، به‌صورت مدیریت شده و بدون توجه به عواقب آن کنترل نگردد، بدون شک هیجان‌های ناشی از سرمایه‌گذاری را افزایش داده و روند به سمت بی‌اعتمادی از بورس و تخلیه یک‌باره از آن سوق خواهد یافت. مدیریت بازار بورس نیاز به بررسی و واکاوی رفتار سرمایه‌گذاران و اقدامات مناسب در زمینه‌های مختلف آن دارد تا در زمینه‌های ایجاد شده سرمایه‌گذاری، حرکت بورس را به سمت یک رفتار معقول نهادینه شده هدایت نماید. مسئولین و مدیران بازار بورس نیاز دارند که در زمینه‌های ذیل، رفتار سرمایه‌گذاران را که منجر به شکل‌گیری نوسان‌های پردامنه و فراز و نشیب‌دار می‌گردد را شناسایی و کنترلِ معقول نمایند تا از قبل آن از رفتار‌های هیجانی در بازار بورس کاسته و رفتار همراه با اعتماد و مناسب با بازار روز صورت گیرد.
رفتارهایی که در وضعیت حاضر منجر به شکل‌گیری نوسان‌های پردامنه در بورس می‌شوند را می‌توان به چند نوع زیر دسته‌بندی کرد:
1- کسانی که از سود‌های بورس جا مانده‌اند: برخی از افرادی که سرمایه‌های خرد در اختیار دارند، با تشویق و ترغیب دیگران و یا مشاهده رفتار‌ها و شنیدن گفتار‌های دیگران در زمینه میزان سود بازار بورس بخصوص در سه ماه اخیر، علاقه خود به ورود به بازار را نشان داده و سعی می‌کنند که هر چه سریع‌تر وارد شده و از حداقل سودی هم که احتمال به دست آوردن وجود دارد، جا نمانند. این افراد برخی مواقع خریدوفروش‌های خود را با تکیه بر اخبار و اطلاعات شنیده شده از اطرافیان که در جمع‌ها بیان می‌گردد، انجام می‌دهند و با مشاهده روند نزولی اندک در یک سهم، سریع اقدام به فروش می‌نمایند. برخی مواقع هم این افراد با کمک دیگرانی که مدت‌های مدیدی در بازار هستند اقدام به خریدوفروش می‌کنند؛ رفتار سرمایه‌گذارانی که مدت‌زمان زیادی در بورس حضور دارد بدون شک با رفتار کسی که به دنبال سود‌های کلان و سریع هستند، تفاوت دارد و همین تفاوت منجر به شکل‌گیری هیجان‌های رفتاری شده و خروج از یک سهم و ورود به سهم دیگر را بدون توجه به تأثیرات آن، به انجام رسانده و ورود و خروج‌های سریع و نوسان‌دار را رقم می‌زنند.
2- کسانی که در برزخ بین ماندن و خارج شدن از بورس قرار دارند: برخی دیگر از سرمایه‌گذاران که مدت‌زمان به نسبت طولانی‌تری از افراد قبلی در بورس حضور دارند، در میان شک و تردید که در شرایط کنونی آیا بورس به حد نهایت شاخص خود رسیده است یا نه، منجر به نوسان‌سازی در بورس می‌شوند. این افراد با حضور تردیدآمیز خود در برخی از سهام‌های جا مانده از افزایش قیمت‌های کلان، حرکت خود را به حاشیه رانده و در حاشیه امن اقدام به خریدوفروش و برخی مواقع نوسان‌گیری می‌کنند. این طیف از افراد جزو همان کسانی هستند که برای کسب سود در کوتاه‌مدت در بورس حضور دارند و از تحلیل‌های بنیادی قوی برخوردار نبوده و اقدامات خود را در دامنه‌های سود کوتاه‌مدت و کم جستجو می‌کنند.
3- نوسان‌گیر‌های بازار: گروه دیگری که به نوسان در بازار دست می‌زنند، نوسان‌گیر‌هایی هستند که سود‌های خود را در نوسان‌های ایجاد شده در یک سهم و به مدت یک یا دو روزه جستجو می‌کنند. دیدگاه و حرکت این افراد و حاشیه امن آن‌ها، وجود نوسان در بازار است. با رسیدن قیمت برخی از سهام‌ها به قیمت‌های نسبتاً با ثبات کنونی، تعداد این افراد نسبت به قبل در حال افزایش هست و با افزایش آن‌ها بدون شک شاهد افزایش نوسان‌های بازار در سهم‌های بخصوصی خواهیم بود.
4- عرضه‌های اولیه بی‌رمق: عرضه‌های اولیه ارائه شده حال حاضر به چند دلیل توان سابق خود در جهت کشاندن بازار به سمت خود را ندارد و با از رمق افتادن عرضه‌های اولیه، تأثیر بر نوسان بازار را به همراه خواهد داشت. یکی از دلایل کاهش تأثیرات عرضه‌های اولیه، میزان درخواستی عرضه اولیه و کاهش سهم هر فرد در عرضه اولیه است. با حضور نزدیک به ۵ میلیون تقاضا در عرضه‌های اولیه، میزان تخصیص سهام به تعداد افراد به‌شدت کاهش یافته است و دوم اینکه سهام‌های عرضه اولیه در برخی مواقع از بین سهام‌های قابل توجه و تأثیرگذار عرضه نمی‌گردد تا توجه بازار را به سمت خود جلب کند.
5- مجامع عمومی: با نزدیک شدن به زمان پیک تشکیل مجامع عمومی سالانه و به دلیل اختصاص سود‌های کمتر و مدت‌زمان طولانی واریز سود‌ها و زمان نسبتاً طولانی باز شدن نماد‌های مربوط، خروج از سهم‌هایی که نزدیک به تشکیل مجمع عمومی سالیانه خود هستند، بیشتر از قبل اتفاق افتاده و برخی از نوسان‌ها نیز در چنین شرایط و سهم‌هایی ایجاد می‌گردد.
نتیجه اینکه عدم کنترل نوسان‌های بازار و عدم توجه به این نوسان‌ها، احتمال افزایش رفتار‌های هیجانی را در پی داشته و منجر به شکل‌گیری نوعی کاهش اقبال به بازار بورس را در پی خواهد داشت. کاهش اقبال به بازار در شرایط کنونی می‌تواند تبدیل به خروج‌های کاملاً بی‌هدف و تأثیرگذار بر بازار داشته و خروج‌ها منجر به ریزش بازار و متضرر شدن سهام‌داران خرد گردد؛ بنابراین می‌طلبد که نسبت به مدیریت عوامل تأثیرگذار بر نوسان‌های بازار، اقدامات لازم از سوی دولت، سهام‌داران کلان، شرکت‌های حاضر در بورس و کارگزاران به انجام برسد. 60
