پیشگیری مهم‌تر از درمان

بیماری‌های ویروسی و میکروبی بیماری‌هایی هستند که طب مدرن اعتقاد دارد با آنتی‌بیوتیک‌ها درمان می‌شوند، در حالی که بیماری‌های ویروسی آنتی‌بیوتیک خاصی ندارند و بیشتر جنبه‌های پیشگیرانه دارد که همان واکسیناسیون است. واکسیناسیون هم در بدن فرد خودایمنی به وجود می‌آورد و بدن را مقابل ویروس مورد نظر ایمن می‌کند. بنابراین تمام راهکارهایی که بتواند مقاومت بدن و ایمنی را افزایش دهد، می‌تواند ایمنی فرد را در مقابل بیماری‌های ویروسی، از جمله کرونا افزایش دهد. چارچوب طب سنتی این است که بتواند به طریقی سیستم ایمنی فرد را بالا ببرد و این به طبع افراد نیز بستگی دارد؛ افراد با طبع‌ها و مزاج‌های گوناگون در مقابل عوامل بیماری‌زا متفاوت هستند. این صحبت شاید برای برخی‌ها قابل تصور نباشد؛ اما استرس و ترس یکی از عوامل بیماری‌زاست، به عبارتی وقتی یک فرد ترس پیدا می‌کند و ناراحتی‌های تنفسی و علایم کرونا در او ظاهر می‌شود، همین امر سبب کاهش ایمنی بدن او مقابل ویروس می‌شود. از این رو یکسری از گیاهان دارویی که سبب می‌شود مقاومت افراد را مقابل ویروس بالا ببرد، گیاهان و داروهای گیاهی هستند که یک مقدار آرامش می‌دهند یا به اصطلاح فرد را بی‌خیال می‌کنند. برای نمونه، گیاهان «نعناع فلفلی»، «بادرنجبویه» و «گل گاوزبان» همگی این خاصیت را دارند که به صورت دم‌نوش استفاده می‌شود. البته برای استخراج بیشتر مواد مؤثره گیاه دارویی «گل گاوزبان» بهتر است هنگام دم کردن مقدار کمی لیموعمانی نیز به آن افزوده شود.

گروه دیگری از گیاهان دارویی هستند که سیستم ایمنی بدن را افزایش می‌دهند و از نظر ما فیتوشیمیست‌ها ترکیباتی هستند که در بذرها، مغزها و ریشه‌ها وجود دارند؛ مانند مغز بادام و فندق یا بذر اسفرزه و سیاه‌دانه یا ریشه گیاهانی مثل جینسینگ و زردچوبه عمدتاً حاوی مواد مؤثره قوی و غنی ذخیره شده هستند که سیستم ایمنی بدن را افزایش می‌دهند، یعنی سبب افزایش متابولیسم بدن می‌شوند و بدن را مقابل عوامل بیماری‌زای تضعیف‌کننده، تقویت می‌کنند. گروه دیگر از گیاهان دارویی، گیاهانی هستند که برای داروهای تنفسی استفاده می‌شوند و روی سیستم تنفسی اثرگذار هستند؛ برای نمونه خشن بودن تنفس و سرفه‌های خشک را گیاهان دارویی حاوی ترکیبات موسیلاژی التیام می‌بخشند و روی ناراحتی‌های ریوی اثرگذار هستند. گیاهانی از قبیل «آویشن» و «مریم گلی» جزء این دسته از گیاهان هستند که می‌توانند یک خاصیت آنتی‌بیوتیکی داشته باشند و روی عامل بیماری‌های تنفسی اثرگذار باشند. 

البته اعتقاد طب سنتی فقط در بحث استفاده از گیاهان دارویی و داروهای طبیعی نیست؛ بلکه توجه به آموزه‌های طب سنتی در رفتارهای تغذیه‌ای، سبک زندگی و خواب و بیداری افراد همگی می‌توانند در افزایش مقاومت بدن اثرگذار باشند. به صورت کلی داروها یا دستورالعمل‌های طب سنتی، مکمل هستند. اگر بتوانیم اقدامات پیشگیرانه در مقابل این بیماری را انجام دهیم، در جلوگیری از بیماری بسیار مؤثر است؛ تمام دستورالعمل‌های سازمان بهداشت جهانی و وزارت بهداشت جنبه پیشگیرانه دارد؛ مانند استفاده از ماسک و رعایت فاصله اجتماعی که اگر در کنار رعایت این موارد، به آموزه‌های طب سنتی توجه کنیم، جنبه‌های پیشگیرانه افزایش پیدا می‌کند و سبب می‌شود درصد کمی از مردم دچار این بیماری شوند. روش طب رایج در پیشگیری از بیماری‌ها عمدتاً واکسن یا استفاده از یکسری داروهای تقویتی و ویتامین‌هاست، اما اینها درمان نیست، لذا درمان‌های طب رایج هنوز قطعی نیست. طب رایج نیز به نکته‌ای رسیده که ما به آن توجه نمی‌کنیم؛ اینکه یک فرد مبتلا به ویروس کرونا نجات پیدا می‌کند اما دیگری نجات پیدا نمی‌کند، به طبع افراد و ویژگی‌های افراد مانند بالا بودن متابولسیم بدن برمی‌گردد؛ پس طب مدرن هم به این نتیجه رسیده که همه داروها برای همه گروه‌ها اثرگذار نیست، حتی کارشناس‌ها می‌گویند حتی اگر واکسن این بیماری تولید شود، معلوم نیست چه مدت و روی چه افرادی اثربخش باشد. بنابراین ما توصیه می‌کنیم پیشگیری و تجویزهای طب سنتی را لحاظ کنیم.

ستاد فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی فناوری ریاست‌جمهوری نیز حمایت‌های لازم از فعالان و محققان این حوزه انجام می‌دهد؛ اگر کسی در این زمینه فعالیتی دارد یا کاری انجام داده به او کمک می‌کند تا بتواند به نتیجه برسد، چراکه در ستاد نمایندگان همه دستگاه‌های ذی‌ربط از جمله وزارت بهداشت، سازمان غذا و دارو، جهاد دانشگاهی و جهاد کشاورزی عضو هستند و کمک می‌کنند دستاوردهای تحقیقاتی طب سنتی و گیاهان دارویی به نتیجه برسد. توصیه بنده به مردم این است که مقداری به آموزه‌ها و سوابق طب سنتی خودمان اعتقاد بیشتری داشته باشند و به این سمت روی بیاورند؛ ضمن اینکه اعلام می‌کنم باور مردم بیشتر از باور مسئولان است؛ یعنی امروز مردم جلوتر از مسئولان به سمت درمان‌های طبیعی و طب سنتی آمده‌اند و مسئولان پشت سر مردم هستند و در این زمینه خیلی به مردم توصیه نمی‌کنیم، چراکه مسیر خود را خوب شناسایی می‌کنند و توصیه بیشتر ما به مسئولان است که این مورد را بیشتر باور کنند.

محسن بیگدلی

به دلیل وضعیت خاصی که بر اثر شیوع بیماری کرونا از اسفندماه سال گذشته در کشور به وجود آمده، منطقی بود که از همه ظرفیت‌های موجود برای مقابله با این شرایط استفاده شود. در همین زمینه همکاران متخصص طب سنتی ما از همان اوایل شروع بیماری، هم برای ویزیت بیماران و هم نوشتن پروتکل‌های خاص متناسب با شرایط موجود اعلام آمادگی کردند، اما اجازه مداخله از طرف بخش‌های گوناگون دانشکده‌های مختلف داده نشد. یکی از علت‌ها و توجیح مسئولان وزارت بهداشت این بود که مداخله فعلاً به صورت پژوهشی باشد و کارآزمایی‌های بالینی انجام شود. همکاران ما خیلی قوی وارد این عرصه شدند و یک چهارم از حدود 300 طرحی که موجود بود، به طرح‌های طب سنتی اختصاص داشت. در حال حاضر، حدود 90 طرح تحقیقاتی در حیطه طب سنتی و گیاهان دارویی مصوب شده، کد اخلاق گرفته و در حال اجراست که کارآزمایی‌های بالینی حدود 18 تا از این طرح‌ها به اتمام رسیده و نتایج آن مشخص شده و چهار دارو نیز در این زمینه مجوز گرفته و وارد بازار شده است.

علاوه بر انجام این طرح‌ها، از همان زمان دستورات غذایی و خودمراقبتی و کارهای پیشگیرانه به صورت تهیه بروشور و ساخت کلیپ آموزشی انجام شد. همچنین برخی از همکاران در صدا و سیما حضور داشتند و یکسری توصیه‌های مورد نیاز را از این طریق به مردم ارائه می‌دادند. همکاران متخصص ما به شکل غیررسمی در مطب‌های خود یا برخی سلامتکده‌ها خدماتی در زمینه بیماری کرونا ارائه می‌دادند و برخی از دانشگاه‌ها با بعضی از همکاران متخصص ما لینک شده و مشاوره‌هایی به بیماران می‌دادند، اما واقعیت این است که به شکل رسمی، جایی برای ورود طب سنتی ایران به منظور کمک به این بیماران نداشتیم. بعد از اینکه کارهای پژوهشی انجام شد و حدود 18 تا از طرح‌های تحقیقاتی به اتمام رسید و نتایج آن در قالب نامه‌ای به ستاد کرونا اعلام شد، با همکاری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و دکتر زالی رئیس ستاد کرونای تهران و همکاری صمیمانه‌ای که همکاران به صورت شبانه‌روزی برای آماده شدن این مرکز داشتند، همگی کمک کردند تا «مرکز خدمات طب سنتی ویژه بیماران کرونایی» آماده بهره‌برداری و خدمت‌رسانی به مردم شود.

این مرکز، نیازی بود که در این دوره احساس می‌شد، چراکه طب سنتی ایران ظرفیتی در خودمراقبتی، پیشگیری و ‌درمان‌های اولیه بیماری کرونا دارد تا حداقل ورودی‌های بیمارستان کاهش پیدا کند و از خستگی کادر درمان کم شود و یکسری نیروهای تازه نفس به کمک آنها بیایند، لذا این مجوز به عنوان «اولین مرکز خدمات بیماران کرونایی مبتنی بر آموزه‌های طب سنتی ایران» داده شد.

با توجه به تحقیقاتی که هم در بخش پیشگیری و هم درمان بیماری کرونا داشته‌ایم و نتایج آن را به ستاد کرونا اعلام کرده‌ایم، مشخص شده که داروهای طب سنتی در مراحل اولیه در کاهش عوارض، افزایش سطح اکسیژن‌رسانی بیماران، کاهش عوارض تنفسی، کاهش عوارضی مثل تب، سردرد و بیحالی جواب داده است. به نظر می‌رسد حداقل کاری که می‌توان انجام داد، اصلاح سبک زندگی و کمک به مردم برای خودمراقبتی است که اگر این اتفاق بیفتد و از آموزه‌های طب سنتی استفاده شود، قطعاً سبب کاهش ابتلا به این بیماری می‌شود و این خودمراقبتی در افرادی که یک فرد خانواده بیمار شده، اثرگذار است و اینکه عوارض را در فرد مبتلا نیز کاهش می‌دهد. امیدواریم با انجام این طرح، ورودی‌های بیماران به بیمارستان و مرگ و میر کاهش پیدا کند. همچنین امیدوار هستم تقابل‌هایی که با هر مکتبی وجود دارد، کنار گذاشته شود و در زمانی که کشور ما به اتحاد نیاز دارد، همه متحد شوند؛ ما شکل‌های مختلف طب نداریم و طب روشی است برای کمک به مردم برای اینکه صحت و سلامتی خود را پیدا کنند و ان‌شاءالله طب سنتی و طب رایج همچون دو بال در کنار هم بتوانند به مردم کمک کنند و کشورمان از این بحران خارج شود.

مژگان تنساز