ملاک‌های کارآمدی رئیس‌جمهور

در دیدگاه امام خمینی(ره) مسئولیت‌های نظام جمهوری اسلامی را افرادی باید برعهده گیرند که از ملا‌ک‌های شایسته نظام اسلامی برخوردار باشند. ایشان در این باره از قاطعیت سخن می‌گویند، چرا که نظام جمهوری اسلامی در زمانی که با انواع تهدیدات مواجه است، باید مسئولان آن، لیاقت، توانمندی و تلاش مضاعفی داشته باشند. از سوی دیگر، در دیدگاه امام(ره)، اصلاح حال مردم و جامعه منوط به وجود مسئولان صالح است. یکی از ملاک‌هایی که حضرت امام(ره) در باب صلاحیت رئیس‌جمهور بر آن تأکید دارند،‌ اصل «کارآمدی» است. برای تحقق کارآمدی در سخنان امام خمینی(ره) شرایطی از این قبیل آمده است:

1ـ قانونگرا و متعهد به قانون اسلام؛ از نظر امام راحل، مسئولان تنها باید مجری قانون باشند، نه اینکه هوس‌ها و تمایلات خویش را اجرایی کنند. این موضوع یعنی رئیس‌جمهور تنها در محدوده سیاست‌های کلان نظام و قوانینی که مجلس تصویب کرده،‌ حق دارد روش اجرایی مخصوص خود را به کار گیرد، نه اینکه اساساً یک گفتمان و سبک رفتاری خاصی را ایجاد کند. از نظر حضرت امام(ره)، «در کشوری که قانون حکومت نکند، خصوصاً قانونی که قانون اسلام است، این کشور را نمی‌توانیم اسلامی حساب کنیم،‌ کسانی که با قانون مخالفت می‌کنند، ‌اینها با اسلام مخالفت می‌کنند.» تعهد به قانون و اجرای درست آن می‌تواند نشانه کارآمدی و استمرار آن باشد.

2ـ مردم‌گرایی؛ توجه به مردم به ویژه قشر مستضعف جامعه در دیدگاه امام خمینی(ره) یکی از بارزترین موضوعات است. کارآمدی نظام و دولت هم‌ زمانی حاصل می‌شود که رئیس‌جمهور واقعاً مردم‌گرا باشد و آنان را در اداره کشور دخیل کند. اساساً امام خمینی(ره)،‌ مسئولان را خدمتگزاران مردم می‌دانند و می‌فرمایند: «ملتفت باشید که شمایی که الان به حکومت رسیدید، حکومت نیست. خدمتگزار هستید. اسلام، حکومت به آن معنا ندارد. اسلام خدمتگزار دارد.»   ایشان همچنین می‌فرمایند: «وقتی حکومتی پایه قدرتش به دوش ملت نباشد و ملت با قلبش با آن موافق نباشد، هر چه قدرتمند باشد هم نمی‌تواند پایداری کند.» 

3ـ دوری چاپلوسان و متملقان؛ افراد ثناگو و زبان‌باز مانع کارآمدی می‌شوند و در سایه آنها فساد حکومت پنهان می‌ماند. از همین رو امام خمینی(ره) خطاب به مسئولان می‌فرمایند: «همه دست‌اندرکاران‌ـ‌ به ویژه رئیس‌جمهور‌ـ باید از چاپلوسان دغلباز و زبان‌بازان حیله‌گر برحذر باشند و مشاوران خود را از اشخاص سابقه‌دار که تعهدشان قبل از انقلاب مشهود بوده است، ‌انتخاب کنند. بسا که منحرفان و منافقان،‌ خود را با ظاهری آراسته به تقوا جا بزنند و با دست ما به اسلام و کشور اسلامی صدمه زنند.»

4ـ ضرورت انتقادپذیری؛ انتقادپذیری از نشانه‌های کارآمدی است؛ چرا که نشان می‌دهد فرد مسئول واقعاً به دنبال اثربخش بودن و رسیدن به اهداف است و بنابراین از انتقادات استقبال می‌کند. از دیدگاه امام(ره) «کوچک‌ترین فرد می‌تواند آزادانه و بدون وجود کمترین خط به بالاترین مقام حکومتی انتقاد کند و از او در مورد اعمالش توضیح بخواهد.» 

5ـ معتقد به وحدت و همگرایی؛ رئیس‌جمهور کارآمد فردی است کمه توان تحمل دیگران را داشته باشد و از همه افراد و ظرفیت‌‌های سالم برای رسیدن به اهداف استفاده کند. حضرت امام(ره) در این باره می‌فرمایند: «دولتمردان با رویه و فکر واحد برای رسیدن به آنچه صلاح اسلام و کشور است، به پیش روند و این سیاست صحیح اسلامی است.

در نهایت اینکه امام خمینی(ره) کارآمدی مسئولان کشور را تا آنجا مهم می‌دانند که در خطابی قاطعانه به مسئولان می‌گویند: «اگر به خاطر سوءمدیریت، ضعف فکر و عمل آنها ضرری به اسلام وارد شود، مرتکب گناه بزرگ و کبیره‌ای شده‌اند که عذاب بزرگی دامن‌گیر آنها خواهد شد.»