دلیل تاخیر در بازتر شدن خروجی سد کرخه/ آب چطور به هورالعظیم رسید؟

بحران آب در استان خوزستان با محوریت مناطق غرب و جنوب غرب این استان در پایاب رودخانه کرخه در روزهای گذشته به اوج خود رسید تا جایی که در مناطق پایین دست و روستاهای اطراف هورالعظیم شاهد صفر شدن منابع آبی بودیم که فشار بسیار زیادی را به کشاورزی و دامپروری مردم این منطقه وارد کرد.

به  طور عمده یکی از اصلی‌ترین دلایل بحران آب  شکل گرفته در حوضه کرخه ناشی از کمبود بارندگی و کاهش آورد سالیانه این رودخانه است. در همین راستا بر اساس گزارش وضعیت بارندگی از ابتدای مهرماه سال 99 تا 30 تیر سال 1400، بارش در حوضه کرخه با کاهش 176 میلمتری نسبت به سال گذشته مواجه شده است.

از طرفی برخی منابع در وزارت نیرو از کاهش 70 درصدی آورد سالیانه رودخانه کرخه نسبت به مدت مشابه صحبت می‌کنند.

البته در روزهای اخیر با 2 برابر شدن خروجی سد کرخه که منبع اصلی تامین آب برای هورالعظیم است، شاهد افزایش ورودی آب به هورالعظیم هستیم و با توجه اینکه آب باید فاصله 300 کیلومتری را طی کند تا از سد کرخه به هور برسد، ورودی آب این تالاب در روزهای آتی بیشتر شده و به 20 متر مکعب بر ثانیه افزایش می‌یابد.

*سوء مدیریت دولت، بحران آب خوزستان را تشدید کرد

علاوه بر مسئله خشکسالی بی‌سابقه در سال‌های اخیر، سوء مدیریت ارگان‌های دولتی از جمله وزارت نیرو در مسئله مدیریت منابع آب و تن‌دادن به درخواست‌های غیرکارشناسی زمینه تشدید بحران آب در خوزستان را به وجود آورده است.

در شرایطی که مخزن سد کرخه در سال 98 به دلیل سیلاب‌های فرودین‌ماه آن سال لبریز از آب بود اما سو مدیریت و رهاسازی آب بدون توجه به خشکسالی پیش‌رو از دلایل قابل توجه در بحران آب به حساب می‌آید.

*خروجی سد کرخه با در نظر گرفتن ریسک بحران آب پاییز 75 متر مکعب بود

بر اساس مجموع دلایل اتفاق افتاده در حال حاضر سد کرخه به عنوان بزرگترین سد مخزنی کشور با ظرفیت 5.9 میلیارد متر مکعب تنها 0.76 میلیارد متر مکعب ذخیره قابل استفاده دارد و 87 درصد از ظرفیت این سد خالی و غیر قابل استفاده است.

علاوه بر اینکه تراز آبی سد کرخه به کمترین میزان خود در سال‌های اخیر رسیده است، سازمان هواشناسی از تداوم وضعیت کاهش بارندگی تا آذرماه سال 1400 خبر می‌دهد و بارش قابل توجهی تا انتهای فصل پاییز پیش‌بینی نمی‌شود.

کنار هم قرار دادن 2 واقعیت حجم بسیار کم آب سد کرخه و تداوم شرایط خشکسالی تا آذرماه سال جاری منجر شد تا سازمان آب و برق خوزستان به عنوان متولی تنظیم خروجی سدهای استان خوزستان، خروجی 75 متر مکعب در ثانیه را برای سد کرخه در نظر بگیرد.

لازم به تاکید است،تعیین خروجی 75 متر مکعبی در شرایطی تعیین شده است که کاهش ریسک کمبود آب در پاییز مد نظر متولیان این حوزه قرار داشت.

*چرا آب سد کرخه به هورالعظیم نمی‌رسید؟

با توجه به فاصله 300 کیلومتری سد کرخه تا تالاب هورالعظیم، مقرر بود این 75 متر مکعب آب در ثانیه با پرداخت حق‌آبه قانونی در مسیر نهایتا با دبی 13 الی 14 متر مکعب به هور العظیم برسد اما برداشت بیشتر از حق آبه در مسیر به ویژه توسط مزارع شلتوک‌کاری سبب شد تا هیچ آبی به تالاب هور العظیم نرسد و شاهد بحران آب در روستاهای اطراف این منطقه باشیم.

پس از شدت گرفتن فشار وارد شده به مردم ساکن غرب و جنوب غرب استان خوزستان،  مقرر شد تا خروجی سد کرخه از 75 متر مکعب بر ثانیه به 160 متر مکعب افزایش پیدا کرده و بیشتر از 2 برابر شود.

با این وجود در حال حاضر تنها 8 متر مکعب بر ثانیه آب وارد هورالعظیم شده است و پیش‌بینی می‌شود در روزهای آتی این عدد به 20 متر مکعب بر ثانیه افزایش پیدا کند.

واکاوی آمار ارائه شده بیانگیر آن است که بیش از 87 درصد از آب رها شده رود کرخه در مسیر 300 کیلومتری مورد استفاده قرار می‌گیرد. از همین رو حل کوتاه مدت بحران فعلی آب خوزستان نیز در گرو حل مشکل همین 87 درصد آبی است که از سد کرخه به هور العظیم نمی‌رسد.

در همین راستا، قاسم تقی زاده خامسی، معاون آب و آبفای وزیر نیرو در بیان عمده مصارف آب سد کرخه که زمینۀ نرسیدن آب به هورالعظیم را فراهم می‌کند، گفت: «کشت محصولات کشاورزی با نیاز آبی بالا مثل شلتوک در خوزستان 3.5 میلیارد متر مکعب آب نیاز دارد.»

معاون آب و آبفای وزیر نیرو با اشاره به راه حل کوتاه مدت حل مشکل خوزستان تاکید کرد:« راه حل این معضل توجه به معیشت جایگزین کشاورزان و رعایت الگوی کشت و کاشت محصولات کم آب‌طلب است.»

*2 برابر کردن خروجی سد کرخه بحران آب را حل نمی‌کند

نکته قابل توجه در تصمیم‌گیری پیرامون 2 برابر کردن خروجی سد کرخه بر خلاف بررسی‌های کارشناسی مقایسه حجم آب قابل استفاده در این سد با خروجی 160 متر مکعب بر ثانیه‌ای این سد است.

به گزارش فارس، در شرایطی که خروجی سد کرخه با شدت فعلی ادامه داشته باشد، ریسک به اتمام رسیدن ذخیره آب قابل استفاده سد کرخه در مدتی کوتاه پیش چشم خواهد بود و هیج آبی برای پشتیبانی از کشت گندم به عنوان محصول استراتژیک پاییزه و حتی مصرف شرب مردم منطقه رود کرخه باقی نمی‌ماند.

به نظر می‌رسد، افزایش خروجی سد کرخه در روزهای گذشته نمی‌تواند درمانی برای مسئله بحران آب خوزستان تلقی شده و تنها مُسکنی کوتاه مدت برای این مسئله است. در همین راستا توجه به دلایل نرسیدن 87 درصد آب از سد کرخه به هور العظیم و تعیین الگوی کشت متناسب با شرایط می‌تواند راهکار کوتاه مدت پایدارتری برای مشکل خوزستان تلقی شود.