تعیین آینده

انتخابات پارلمانی عراق که در 18 مهرماه سال جاری برگزار شد، دارای برخی فرصت‎ها و چالش‎هاست. این انتخابات از چند منظر فرصت داشت که برخی از موارد آن به شرح‎ ذیل است:

1ـ یک ثبات امنیتی در این انتخابات حکم‌فرما بود که تأمین امنیت آن از طریق نیروهای امنیتی عراق و به ویژه حشدالشعبی صورت گرفت. دفع تهدیدات تروریستی هسته‎های داعش در برخی مناطق عراق در روزهای قبل از انتخابات از سوی حشدالشعبی جلوه‎ای بارز از امنیت ایجاد شده از طریق نیروهای امنیتی عراق بدون حضور کشورهای خارجی بود.

2ـ در این انتخابات تجربه دموکراسی واقعی با روند فعلی انتخاب افراد برخلاف روال‎های گذشته که به صورت لیستی بود، صورت ‎گرفت. در این انتخابات افراد به صورت مستقیم و نه به صورت لیستی انتخاب شدند و همین عاملی در جهت تأثیرگذاری مستقیم مردم در مسائل کشور بود.

3ـ نتایج انتخابات دو واقعیت مهم و انکارناپذیر را عیان کرد؛ اول؛ رأی نیاوردن کاندیداهای وابسته به آمریکا و دوم؛ کسب نکردن نتیجه مطلوب از سوی جریان‎هایی، همچون تشرینی‎ها.

تا قبل از انتخابات تبلیغات بسیاری بر روی این مسئله وجود داشت که وزن جریان‎های آمریکایی و تشرینی در عراق بسیار است و نتایج انتخابات به نفع این دو جریان رقم خواهد خورد؛ اما در عمل مشاهده شد که چنین اتفاقی نیفتاده و وزن این جریان‎ها چندان قابل توجه نیست.

انتخابات عراق ممکن است از چند منظر برای آینده چالش‎زا باشد:

1ـ مهم‎ترین چالش در بحث انتخاب نخست‌وزیر و تشکیل دولت آینده عراق است. با توجه به اینکه هیچ یک از احزاب موفق به کسب اکثریت نشده‎اند، این احتمال وجود دارد که روند تشکیل دولت در عراق و تشکیل «کتله اکبر» دچار یک فرآیند پیچیده شود و همین امر به دخالت سایر کشورها همچون آمریکا در تعیین نخست‎وزیر بینجامد؛ امری که در دوره‎های گذشته شاهد آن بوده‌ایم.

2ـ جنگ شیعی‌ـ شیعی. با توجه به اعتراض برخی جریان‎های مقاومت و مردم به نتایج انتخابات و در کنار آن موضع‎گیری‌های درونی برخی رهبران احزاب، این نگرانی به وجود آمده است که تشدید این اعتراض‎ها منجر به یک جنگ شیعی‌ـ شیعی شود.

راهبردی که آمریکا از سه سال پیش با جرقه اعتراض‎های مردمی در عراق مترصد آن بوده و زمان فعلی را بهترین مقطع برای اجرای آن می‌داند.

از سوی دیگر برخی موضع‎گیری‎ها از سوی رهبران سیاسی جریان‎های شیعی صورت گرفته و همین ممکن است در آینده به چالشی در جهت تشدید فضای سیاسی عراق تبدیل شود. به گونه‎ای که به تازگی نوری مالکی در اعتراض به نتایج انتخابات اعلام کرد، کمیساریای انتخابات موضوع را جدی و دقیق بگیرد و نقص قانون اساسی و قانونی را به دور از هرگونه کوتاهی یا تمایل به یکی از احزاب رقیب بررسی کند.

این موضع‎گیری با واکنش مقتدی صدر روبه‌رو شد و وی اعلام کرد: «او باید آنچه را که از دست داده است جبران کند و توصیه من به او این است که با چسبیدن به قدرت،آنچه را که از دست داده است جبران نکند؛ چراکه او آزمایش شده و موفق نشده است و کسی که آزمایش شده است بار دیگر آزموده نخواهد شد.»

3ـ سهم‌خواهی گسترده. با توجه به اعلام نتایج از هم اکنون بسیاری از احزاب خواهان سهم خود در آینده دولت عراق هستند. به گونه‌ای که جریان صدر از هم اکنون خواهان انطباق سایر احزاب با این جریان برای پست نخست‌وزیری است؛ زیرا از منظر جریان صدر، نخست‌وزیر آینده باید فردی از این جریان باشد و این نشان می‌دهد جریان صدر غیر از انتخاب فردی خارج از جریان خود حاضر به ائتلاف با سایر احزاب نخواهد بود.

این سهمی‌خواهی‌ها مطمئناً در آینده در بحث تشکیل دولت در عراق تأثیرگذار خواهد بود و روند تشکیل دولت را با مشکل مواجه خواهد کرد.